Ziek van preventie


Luc Bonneux is boos op de preventieve geneeskundigen en hun simulatiemodellen. 'De onheilige alliantie tussen industrie, academie en bureaucratie zwengelt de menselijke doodsangst aan tot op steeds onredelijkere hoogtes, om steeds meer pillen, campagnes en bureaucratie te slijten.'


De sterfte aan hart- en vaatziekte is sterk gedaald in Vlaanderen (DS 13 augustus), en dat is redelijk goed nieuws. Redelijk, want er zit een adder onder het gras. Er is nog niet veel sterfte voorkomen, Jesus Christus en Elvis Presley niet te na gesproken. De ene doodsoorzaak wordt ingeruild voor de andere. Plotselinge hartdood wordt ingeruild voor kanker of een traag wegkwijnen voor de heruitzendingen van FC De Kampioenen. De boodschap van de gelukkige cardiologen wordt navranter. In plaats van een plotselinge dood mag u traag creperen aan kanker of nog trager wegsomberen in ouderdomsdepressie en dementie. Het is niet vanzelfsprekend dat ieder een snelle hartdood op 85 wil inruilen tegen een slopende ziekte op 87.

Hoe met het inruilen van acute sterfte voor chronische aandoeningen geld te verdienen valt, is een van de geheimen van simulatiemodellen, de enige plek ter wereld waar met preventie van hart- en vaatziekten geld wordt verdiend. Benjamin Disraeli sprak over statistiek als de overtreffende trap van verdomde leugens, maar hij kende nog geen simulatiemodellen. Als we bezorgd naar de toekomst kijken, is dat wegens veroudering. Die wordt mee veroorzaakt door levensverlenging, met als grote oorzaak dalende hart- en vaatziekte. Bij levensverwachtingen boven de 80 jaar betekent een levensverlenging van een jaar dat een aanzienlijk deel van dat jaar wordt doorgebracht in zorgafhankelijkheid. Hoe langer we leven, hoe langer we overleven in blessuretijd op hoge leeftijd. Chronische zorg is duur en wordt duurder naarmate handen die kunnen en willen zorgen schaarser worden.

Roken is een uitstekend voorbeeld. Langlopende studies tonen dat roken hartinfarcten, beroerte en hartfalen voorkomt. Rokers krijgen minder infarcten en zijn ook minder lang ziek. De reden is letterlijk doodeenvoudig. Roken is dodelijk en lijken krijgen geen infarct. Zo gauw je globale gezondheidszorgkosten bekijkt, inclusief langdurige zorg, is roken een zegen. Na een infarct mag je vooral niet stoppen: rokers die stoppen overleven veel langer, een stuk langer dan niet-rokers. Enkel door een sterke gezondheid overleef je een infarct door roken. Dat kost de verzekering bakken geld: begraven is goedkoper. Tabak doodt rokers tien jaar voor niet-rokers, en voorkomt zo veel dure jaren van langdurige zorg. Naarmate bevolkingen ouder worden, nemen gezondheidszorgkosten toe. Overal, altijd, er is mij geen uitzondering bekend. Tenzij in simulatiemodellen.

De beste preventie van hart- en vaatziekte is blijvende welvaart, daar had Vlaanderen veel van. Instituten voor gezondheidspromotie zijn symptomen van welvaart, geen oorzaak van gezondheid. Wie arm is, heeft wat beters te doen. Publiekscampagnes hebben geen bekend effect op volksgezondheid. Het echte wetenschappelijke verhaal is fascinerend in al zijn natuurlijk onrecht. Welvaart wordt beloond van in de baarmoeder. Tijdens de zwangerschap al worden foetussen voorbereid op de buitenwereld. Bij schaarste in de baarmoeder wordt de vrucht voorbereid op schaarste en zal zij later slecht welvaart verdragen. We worden ziek van overvloed, maar enkel na het kennen van honger en schaarste.

Vervolgens ontwikkelen kinderen hun immuniteit door blootstelling aan infectieziekten, maar een hoog opgevoerde weerstand wordt op oudere leeftijd cash betaald door snelle degeneratie en veroudering. Veel doorgemaakte ziekten maken kinderen niet sterk, maar zwak. Tot slot zijn mensen agressieve apen, geselecteerd op overleven in grote groepen op de savanne, zoals bavianen. Bavianen met lage status krijgen gauw last van hun hart. Ze worden geleefd door de grillen van de alfamannetjes. Wat de inwoners van Charleroi nekt, is niet de zak friet maar de paternalistische bijstandscultuur, de politieke alfabavianen die postjes en uitkeringen uitdelen en zo mensen hun recht op een waardig, zelf bevochten ontstaan ontstelen.

Professoren Guy De Backer (UGent) en Jan Peers (KU Leuven) tonen de ravages die preventie aanricht. Twee miljoen Belgen heeft een probleem: een verhoogd risico. Er zijn vier miljoen Belgen tussen de 40 en de 75 jaar, twee miljoen tussen 55 en 75 jaar. De helft heeft inderdaad een risico dat hoger is dan het gemiddelde, 95 procent heeft een risico dat hoger is dan de resterende 5 procent die, ik citeer dit letterlijk, 'echt in orde' is. Slechts één op de acht van alle gezonde Belgen boven de 40 pakt blijkbaar pillen tegen dat 'verhoogde risico'. In afwachting van de helft die De Backer en Peers wenselijk achten, stellen ze voor om dat toch al op te hogen tot één op de zes. Preventieve geneeskundigen pleiten daarbij voor massabehandeling, alle twee miljoen Belgen tussen 55 en 75 aan de 'polypill', te betalen door de overheid. In simulatiemodellen bespaart dat machtig veel geld.

De Vlaamse levensverwachting, opgebouwd uit de huidige sterfte, is bijna 80 jaar. Dat is inclusief gehandicapten, zieken, rokers en mannen. De voorspelde levensverwachting op basis van verwachte sterfte van niet-rokende, werkende Vlamingen die vandaag 50 jaar zijn, overschrijdt (met ruime waarschijnlijkheid) 85 jaar. Onze levensduur breekt daarmee doorheen alle biologische grenzen. Maar de helft 'heeft een gezondheidsprobleem' en 95 procent is 'niet echt in orde'. Zo zwengelt de onheilige alliantie tussen industrie, academie en bureaucratie de menselijke doodsangst aan tot op steeds onredelijkere hoogtes, om steeds meer pillen, campagnes en bureaucratie te slijten.

Luc Bonneux is arts-epidemioloog, werkzaam bij het Nederlands Interdisciplinair Demografisch Instituut.


DS, 16-08-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB