Politie voelt zich bedreigd
• zaterdag 28 november 2009
• www.destandaard.be
• Auteur: Pieter Lesaffer
Marc Van de Walle: 'Bepaalde mensen in de wijk doen er alles aan om ons buiten te houden.'Ivan Put
'Quartiers chauds' en 'tiptoe-area's' in zone Brussel-Zuid — ANDERLECHT - Wat is er aan de hand in de politiezone Brussel-Zuid? Agenten worden er beschuldigd van foltering, jongeren leggen het commissariaat van Kuregem in de as,... 'Met een politiewagen in het midden van de wijk gaan staan? Ben je gek! Dat hou je geen halve dag vol', zegt commissaris Marc Van de Walle.
'Niet alleen in Kuregem loopt de situatie uit de hand, er zijn meerdere quartiers chauds in het Brussels Gewest.' Dat zegt Marc Van de Walle (45), commissaris van een interventieploeg in de politiezone Brussel-Zuid. Hij is al 25 jaar bij de Brusselse politie en is afgevaardigde van de liberale vakbond VSOA, wat hem meer vrijheid van spreken geeft dan zijn collega's.

Zijn er in Anderlecht no-go-area's, waar de politie niet meer komt?

'Echte no-go-area's, waar we van bovenhand de opdracht krijgen buiten te blijven, zijn er niet. Wel zijn er “tiptoe-area's,, om het zo te zeggen. Waar we als politie op de tippen van onze tenen lopen.'

'Neem nu bijvoorbeeld een oproep voor intrafamiliaal geweld - per nacht zijn er gemiddeld twee of drie. Wanneer dat in een moeilijke wijk is, gaat één patrouille (van twee agenten, red.) het gebouw binnen. Een tweede patrouille wordt opgeroepen om op straat de wacht te houden. Zij moeten de buurtbewoners op afstand houden en de politiecombi's bewaken. Want de kans is groot dat die beschadigd worden als ze onbewaakt op straat blijven staan. Bovendien moet er steeds een derde patrouille in de buurt blijven, zodat die kan invallen als ook de tweede patrouille ter versterking naar binnen moet gaan. Met andere woorden, we zijn met zes agenten bezig met één man die zijn vrouw misschien heeft afgerost.'

'Het is ook voortdurend opletten om niet te provoceren. Heel vaak schieten jonge gastjes bijvoorbeeld met een ingebeeld wapen naar ons, wanneer we met de combi voorbijrijden. Dan vouwen ze hun vingers alsof ze een pistool vasthouden en mikken naar ons. Als we daarop ingaan, dan staat de wijk op zijn kop. Dus laten we ze maar doen.'

'We worden ook heel erg op de vingers gekeken. Voor je het weet, staan we gefilmd met een gsm op YouTube en hebben we een klacht aan ons been. Dat er geen dergelijke filmpjes bestaan, bewijst trouwens dat we niet zo gewelddadig zijn als soms wordt beweerd.'

'Bepaalde mensen in de wijk doen er wel alles aan om ons buiten te houden. Ze gieten olie op straat, ze knippen de kabels van de straatverlichting door,... We hebben eens geprobeerd om bewakingscamera's te hangen, maar telkens werden de kabels doorgeknipt. De installateurs wilden op den duur zelfs niet meer komen. We hebben er dan even aan gedacht de kabels van die camera's bij de elektriciteitsdraden te leggen, zodat ze dan tegelijk hun eigen stroom zouden uitschakelen. We zullen zien of dat lukt.'

Als het zo erg is, kunnen jullie op de moeilijkste plek dan niet permanent een combi parkeren met twee agenten?

'Ben je gek! Met een politiewagen in het midden van de wijk gaan staan, tussen alle hoge gebouwen van waaruit ze stenen en molotovcocktails kunnen gooien? Je krijgt geen enkele agent zover om dat te doen, dat hou je geen halve dag vol. Na een paar uur staat de combi gegarandeerd in brand.'

'Bovendien hebben we daar veel te weinig personeel voor. Als we op volle getalsterkte zitten, hebben we tien patrouilles op de baan, vijf in Anderlecht en vijf in de twee andere gemeenten. In de praktijk zijn dat er zeven of acht, omdat er altijd wel mensen afwezig zijn. Als je een permanentie op één plek wil doen, dan heb je per 24 uur drie patrouilles nodig, want we werken in drie shiften. Dat zijn elke dag zes mensen, dat kunnen we niet missen.'

Hebben jullie van de minister van Binnenlandse Zaken, Annemie Turtelboom (Open VLD), geen versterking gekregen? Zij heeft toch vijftig agenten van de federale politie vrijgemaakt?

'Dat klopt, maar heel veel verschil maakt dat niet, die mensen zitten verspreid over de zes Brusselse politiezones. In de zone Brussel-Zuid alleen al hebben we een structureel tekort van honderd mensen. Bij ons werken zo'n achthonderd mensen, terwijl we er volgens de norm die bij de politiehervorming rond 2000 is vastgelegd, negenhonderd zouden mogen hebben. En toen is niet eens rekening gehouden met de specifieke kenmerken van onze zone. We hebben drie gevangenissen, een voetbalstadion, het slachthuis, station Brussel-Zuid,... Maar daar staat geen extra personeel tegenover. Ook de bevolkingsaangroei is niet meegerekend, in Anderlecht, Sint-Gillis en Vorst samen wonen ondertussen meer dan tweehonderdduizend inwoners.'

Een van uw collega's heeft doodsbedreigingen gekregen. Hoe ernstig moeten we dat nemen?

'Het gaat om een collega die heel gericht werkt. Hij kent de juiste plekken, en weet wie hij precies moest viseren. En dus haalde hij resultaten. Meer kan ik daarover niet zeggen, het onderzoek loopt nog. Hij is nu tijdelijk van de straat gehaald.'

'Een dergelijke bedreiging is zeker ernstig. Want die gasten kennen je persoonlijk. Een collega was onlangs buiten zijn diensturen aan het wandelen, en hoorde aan de overkant van de straat roepen. Toen hij opkeek, stormde een groep van tien jongens in zijn richting. Hij heeft gerend voor zijn leven.'

'Zo hebben we nog meerdere situaties meegemaakt. Enkele collega's die samen met hun gezinnen eens in de bioscoop een verjaardagsfeestje vierden, werden herkend en kregen het met een groep jongeren aan de stok. Een van hen heeft er een blijvende invaliditeit aan overgehouden.'

'Het zal je niet verwonderen dat de meeste jonge inspecteurs een politiezone ergens in Vlaanderen of Wallonië verkiezen, ondanks de aantrekkelijke premie om in Brussel te werken.'

Afgelopen week schreef Walter Vandenbossche, CD&V-gemeenteraadslid in Anderlecht, in een opiniebijdrage dat de agenten in zijn gemeente opvallend vaak te laat komen bij een oproep. Hij insinueerde dat ze dat opzettelijk doen, uit schrik om zelf aangevallen te worden.

'Laat me heel duidelijk zijn: elke oproep wordt beantwoord. We zijn dat ook verplicht. Al gebeurt het natuurlijk wel eens dat we aan een ander incident prioriteit moeten geven. Neem nu een geval van intrafamiliaal geweld, zoals ik daarnet beschreef. Of een hold-up of sacjacking. Wanneer een patrouille in de buurt bezig is met nachtlawaai, dan moet ze aan die zwaardere feiten voorrang geven. Op die manier kunnen minder dringende zaken soms inderdaad op zich laten wachten.

Bent u optimistisch over de situatie in Brussel?

'Ik vergelijk het altijd met het verkeer. Er zijn heel veel campagnes en sensibiliseringsacties geweest om mensen minder snel te doen rijden en niet dronken achter het stuur te kruipen. Dat heeft misschien een beetje geholpen. Maar wat heeft ervoor gezorgd dat er echt verandering is gekomen? Twee zaken: een hogere pakkans en de effectieve bestraffing. Er zijn meer controles gekomen, en iedereen krijgt nu binnen de acht dagen een overschrijvingsformulier in de bus. Pas daardoor zijn veel mensen hun gedrag gaan veranderen.'

'Als ik dat naar onze politiezone vertaal, dan moeten er twee dingen gebeuren. Er moet meer blauw op straat komen, en het gerecht moet sneller en strenger straffen. Vijf jaar na de feiten een straf uitspreken, heeft geen enkele zin. Wanneer wij die gasten oppakken en de dag nadien weer moeten laten gaan, dan is dat alleen maar goed voor hun status bij de vrienden. De zeven gasten die vorige week na de rellen in Kuregem zijn opgepakt, lopen nu weer op straat rond.'

'Ik weet niet of het ooit echt kan veranderen. Wat wij als politieagenten meemaken, is een algemene trend. Het respect voor degenen die de regels doen naleven, neemt heel erg af. Ook buschauffeurs, cipiers, treinconducteurs en leraars ervaren dat. Ik weet niet of we dat nog kunnen keren.'

De voorbije weken werden enkelen van uw collega's beschuldigd van foltering en racisme tegenover gevangenen, toen ze tijdens een staking het werk van de cipiers overnamen. Wat is daar volgens u gebeurd?

'Ik heb ook nog bewaking in de gevangenis gedaan, en dat is geen lachertje. Op het moment dat jij binnenkomt, hebben de gedetineerden net te horen gekregen dat ze niet mogen douchen, hun wandeling mogen vergeten, en die dag geen bezoek mogen ontvangen. Ze kunnen ook niet protesteren, want ze zitten in hun cel. Het enige wat ze kunnen doen, is een vuurtje stoken. De procedure schrijft voor dat we de gedetineerde in dat geval naar een andere cel moeten verhuizen.'

'Wanneer een gedetineerde bij zijn overbrenging niet meewerkt, dan zal hij daar hoogstwaarschijnlijk blauwe plekken aan overhouden. Maar met een matrak op zijn testikels kloppen en racistische slogans roepen? Nee, ik geloof niet dat ze dat hebben gedaan. De mentaliteit van twintig jaar geleden is weg. De huidige generatie van politiemensen heeft niks meer met racisme te maken.'

'Het probleem is dat wij niet opgeleid zijn om de mensen die wijzelf in de bak hebben gedraaid, te bewaken. Bovendien hebben we beter werk te doen dan de stakende cipiers om de haverklap te vervangen. Waarom hebben de cipiers geen minimumbezetting, zoals het ziekenhuispersoneel, de brandweer en de politie?'

'Als je in zo'n gevangenis staat, is het enige waaraan je denkt: ik hoop dat de gedetineerden van één vleugel niet allemaal op hetzelfde moment een vuurtje stoken. Want in dat geval moet je alle deuren opendoen. En dan sta je met tien agenten tegenover tweehonderd gevangenen, met je matrak als enige wapen. Hoelang denk je dat ik mijn matrak bij me kan houden, vooraleer die tegen me wordt gebruikt?'

Dit artikel vind ik erg confronterend. Ik wist wel dat er probleembuurten in ons land waren, maar zulke tiptoe-area’s had ik absoluut niet in België verwacht. Dat er buurten zijn waarbij een eerste patrouille door een tweede versterkt moet worden en waarbij dan zelfs nog een derde patrouille als backup moet dienen, kon ik me zo dichtbij echt niet voorstellen. Het is duidelijk dat er in Brussel sprake is van een toenemende problematiek. Nochtans heb ik niet de indruk dat de media hier de nodige aandacht aan geeft. Als het zelfs al zo erg wordt dat agenten niet met hun combi in het midden van een wijk durven gaan staan, of dat een agent moet rennen voor zijn leven… dan begint het wel serieus scheef te lopen. Langs de ene kant spreekt men al jaren van “meer blauw op straat”, maar wanneer wordt dit werkelijk in de praktijk omgezet? En is dit wel een oplossing? Ik vraag me af of dit niet slechts uiterlijke schijn van veiligheid, en bovendien erg provocerend naar probleembuurten toe is. Want de mensen die nu al in opstand komen tegen de politie, zouden deze geen gevoel van onderdrukking krijgen, waardoor ze zich nog meer gaan afzetten? Als politiemensen in hun vrije tijd al worden aangevallen, hoe zit het dan wel niet tijdens de diensturen… Het is dan ook helemaal juist dat het respect dat er ooit heerste ten opzichte van politie, treinconducteurs, buschauffeurs, leraars,… volledig aan het wegebben is. Toch moeten er naar mijn mening in het algemeen meer agenten komen, omdat er gewoonweg te veel problemen zijn voor te weinig mankrachten. Hierdoor krijgen bepaalde oproepen voorrang op anderen, wat erg negatief kan zijn bij bijvoorbeeld slachtoffers van huiselijk geweld. Deze worden namelijk zelden als een prioriteit aanzien. Toch zou ik deze extra mensen eerder op standby of in burgerkleding laten opdraven, in plaats van ze overal te laten surveilleren. Ik denk echt dat er anders nog meer geweld tegenover patrouillerende combi’s zal worden gebruikt, omdat ze te bedreigend en controlerend overkomen. Met het voorstel van sneller en beter straffen ben ik het wel volledig eens. Het is nu eenmaal een feit dat probleemjongeren het stoer vinden staan om gearresteerd te zijn. Als ze dan na één dag alweer op straat komen, is enkel hun reputatie ten aanzien van de rest gestegen, maar hun mentaliteit is niet veranderd. Jaren na datum een straf uitspreken heeft geen effect, maar onmiddellijk optreden des te meer.
Over het politieoptreden in de gevangenis heb ik één bepaalde mening: dat is niet de taak van de politie. Zij zijn hier niet voor opgeleid en ondervinden hierdoor volgens mij evenveel problemen als eender welke andere Belg zou hebben als hij plots honderden gevangenen onder controle moet houden. Een minimumbezetting aan cipiers vind ik hier dus volledig op zijn plaats. Het is niet maatschappelijk verantwoord bij andere mensen zoveel problemen te veroorzaken omdat je zelf eens even wilt staken. Staken moet worden gezien als een privilege dat in België mogelijk is. Een uitzondering die enkel toegepast mag worden indien er echt niet geluisterd wordt. Herhaaldelijk staken om je eigen mening door te drukken, vind ik dus onverantwoord, zeker als je anderen daarmee met zoveel problemen opzadelt.
Conclusie: sneller en gerichter straffen om probleembuurten uit de wereld te helpen en een minimumbezetting bij de cipiers, zijn in mijn ogen twee zaken waaraan België moet werken. De nodige politieke en media-aandacht zouden mensen hiervan bewust moeten maken. Het lijkt mij immers dat te weinig mensen van de problematiek én de mogelijke oplossingen op de hoogte zijn.