Mammoetvlaaien en wolken walvismest, dat is wat de natuur nodig heeft. Nu moeten we het met veel te weinig voedingsstoffen doen.

Fosfor is een absoluut levensnoodzakelijke stof. Het vormt de ruggengraat van ons DNA, om maar dat te noemen. En kijk maar eens naar de samenstelling van kunstmest: planten kunnen niet zonder fosfor, en dieren kunnen niet zonder planten. Er is wat onenigheid over of het er nu drie of dertig zijn, maar in elk geval: binnen enkele decennia zijn onze fosfaatmijnen leeg, en zullen we ons voedsel moeten kweken met het fosfor dat we recycleren.

Eigen schuld dikke bult, zeggen negen onderzoekers uit zeven instituten in het vakblad PNAS. Hadden we de mammoets en de walvissen maar niet moeten uitmoorden. Vroeger brachten die, samen met zeevogels, reuzenherten en migrerende vissen, de voedingsstoffen uit de diepe oceaan naar boven, en vervolgens aan land.

Megafauna

Aan het eind van de jongste ijstijd, toen er hier nog volop ‘megafauna’ rondliep, deponeerden die via hun uitwerpselen twaalf keer meer voedingsstoffen landinwaarts dan de dierenwereld vandaag doet. Maar intussen zijn dan ook zo’n honderdvijftig soorten van die reuzendieren – mammoets, reuzenherten, reuzenluiaards, mastodons, moa’s, sabeltandtijgers – uitgestorven. Onze voorouders waren verdacht vaak op de plaats van de misdaad aanwezig.

Ooit zwommen er 350.000 blauwe vinvissen in de oceanen; nu blijven daar nog een paar duizend van over. De meeste andere walvissen is het niet beter vergaan. Zij gaan hun voedsel op grote diepte halen, en bemesten vervolgens de oppervlaktewateren. Maar hun aanvoer van fosfor naar de biosfeer is vandaag niet eens meer een kwart van wat hij al die tijd is geweest.

Toch was het verdwijnen van de reuzenvlaaien de wetenschappers nooit opgevallen als een probleem. Die hebben de aanvoer van anorganische voedingsstoffen zoals fosfaten en nitraten altijd gezien als een kwestie van verwering van rotsen door weer en wind en omzetting van luchtstikstof door bacteriën, waarna die vanzelf bij de planten terechtkwamen. Dieren waren niet meer dan passieve consumenten.

Maar uit het nieuwe onderzoek blijkt dat dieren wel degelijk cruciaal zijn voor de distributie. Zonder hen zouden de oppervlaktewateren en het binnenland van continenten heel wat minder productief zijn.

Sedert het eind van de jongste ijstijd, pakweg twaalfduizend jaar geleden, is het walvisbestand met negentig procent gedaald, het aantal trekvissen zoals zalmen met vijfennegentig procent, de zeevogels met vijftig procent en de grote planteneters met vijfennegentig procent. Weg zijn de gomphoteren van bulldozerformaat, weg zijn de reuzenherten met hun gewei van vier meter, weg zijn de bizonkuddes tot aan de horizon. Dat scheelt een hele grote hoop mest.

Klimaatopwarming

De onderzoekers stopten de huidige en de historische bevolkingsaantallen in een wiskundig model, samen met hun trekgedrag en hun productie van uitwerpselen. De dieren verplaatsen vandaag misschien nog acht procent van de nutriënten die ze eens over het vasteland verspreidden. Vooral omdat de walvissen nog nauwelijks iets aanvoeren.

Vandaag halen de walvissen nog 75.000 ton fosfor op, 23 procent van wat het ooit was. Walvissen produceren geen keutels die weer naar beneden zinken, maar vlokkige mest die blijft drijven. Zo komt de fosfor – en andere voedingsstoffen – in algen en andere waterplantjes terecht, en uiteindelijk in zalmen en zeevogels, die 55.000 ton fosfor aan land brengen. Ooit was dat 140.000 ton. Elk jaar opnieuw. Dat kunnen we niet blijven compenseren; de bodem van onze fosfaatmijnen komt in zicht. En wat naar zee lekt, komt in tegenstelling tot vroeger nauwelijks nog terug.

Meer walvissen – en grootschalige helpers aan land – zouden niet enkel de cyclus van de voedingsstoffen weer sluiten. Ze zouden ook de zee bemesten, op een veel grotere schaal dan wij dat ooit vanaf schepen zouden kunnen doen met scheepsmest. De extra algen die dat oplevert, zouden ook nog eens koolstofdioxide uit de lucht kunnen halen, en zo het broeikaseffect en de klimaatopwarming afremmen.

Maar sinds we twaalfduizend jaar geleden de landbouw hebben uitgevonden, zijn er toch veel meer koeien dan vroeger? En die leggen toch ook vlaaien? Kan best zijn, zeggen de onderzoekers, maar we hebben ook de prikkeldraad uitgevonden. Die koeien zijn heel beperkt in hun bewegingsvrijheid. In het grootste deel van de natuur, en zeker van de arme natuur die wel wat mest zou kunnen gebruiken, komt nooit een koe.

bron:
De Standaard
02/11/2015
http://www.standaard.be/cnt/dmf2015...a36a09707a37f98

mening:
Ik denk dat de wetenschap hier nog maar eens aantoont dat we met teveel op aarde zijn. Er is weer aangetoond dat we een grondstof binnen enkele jaren moeten halen uit recyclage, terwijl vroeger de megafauna dat voor ons deed. Telkens als je zoiets leest, vraag je jezelf toch af wanneer het volgende grondstoftekort wordt getoond. Hier gaat het dan nog om levensnoodzakelijke atomen. Misschien zullen in de toekomst wel organismen sterven door een tekort aan deze atomen in stelsel. Ik denk wel dat de wetenschap een oplossing zal vinden voor dit probleem, zoals ze zo vaak doen. Hiermee wordt meteen weer een uitdaging naar de wetenschappers geschoven, die hier wel raad mee zullen weten.