De wereldwijde voedselcrisis en hoe ze te vermijden


De voedselprijzen swingen de pan uit waardoor de wereld in een verlies-verliessituatie komt. Dirk Barrez geeft tips om uit de negatieve spiraal te raken.


Honger en ondervoeding zijn nooit verdwenen van de aardbol. Maar nu worden ze opnieuw groter, op het platteland én in de stad. De mondiale samenleving heeft zich de voorbije decennia zwaar in nesten gewerkt. Wat is er aan de hand, en wat is er aan te doen?

De primaire antwoorden zijn bekend. Een exploderende productie van energiegewassen eist steeds meer graan op en er is een groeiende vraag naar vlees wat veel meer graan vereist dan wanneer je het rechtstreeks opeet. Het aanbod schiet tekort door slechte oogsten en wellicht ook doordat de klimaatverandering zich nu al vertaalt in minderopbrengsten.

Wie dieper graaft, stoot op het echte probleem. De wereld heeft haar voedselproductie en haar boeren veel te lang verwaarloosd. In tal van regio's is de welvaart op het platteland in elkaar gestuikt. Vandaar natuurlijk de massale migratie van verarmde boeren richting steden. Daar wonen ze nu al met anderhalf miljard in slums, met te weinig geld om menswaardig te kunnen leven. Zo belandt de wereld in een spiraal naar beneden, in een verlies-verliessituatie, zowel voor de boeren als voor de armen in de stad.

Kijk eerst naar wat de boeren meemaken. Zelfs de gestegen prijzen - voor graan en melk maar lang niet voor alle producten - zijn niet van aard om de meeste boeren in de wereld een fatsoenlijk inkomen te bezorgen. Hun landbouw is te verwaarloosd, ze zijn te weinig productief en ze ontvangen nog altijd veel minder dan enkele tientallen jaren geleden. Van de stijgende prijzen voor de consumenten komt bovendien veel te weinig bij hen terecht, de opbrengst blijft plakken bij de verwerkingsbedrijven en de supermarktketens. Resultaat, de landbouwers blijven de stiel verlaten, en de meest verarmde zien zich verplicht uit te wijken naar de talrijke en uitgebreide krottenwijken van de steden in ontwikkelingslanden, sommigen migreren verder tot in de rijke landen.

Heel moeizaam proberen ze in de stad aan de kost te komen. Dat is allesbehalve makkelijk want fabrieken zijn er amper, veel werk in gezondheidzorg of onderwijs of andere publieke diensten is er ook niet. Blijft de informele economie, maar die levert niet veel op. Slotsom: als ze al een inkomen hebben, is dat allesbehalve riant.

Dan beginnen de voedselprijzen omhoog te gaan, een regelrechte aanslag op hun povere inkomen, zelfs op hun leven. Want anders dan op het platteland kunnen ze in de stad weinig of niets voor zichzelf kweken. Deze mensen betalen twee keer voor het wanbeleid in de wereld, de eerste keer toen ze hun grond moesten verlaten, een tweede keer nu ze geen voedsel meer kunnen kopen wegens te duur. Niet te verbazen dat ze laten horen dat ze honger hebben.

De roep van de voorbije decennia naar vrijmaking van de landbouwmarkten - voer toch goedkoop voedsel in uit het buitenland - begint bitter te smaken. Dat voedsel is ten eerste niet meer zo goedkoop. En ten tweede, een aantal traditionele exportlanden verkiezen in deze tijden van slechtere oogsten en tekort hun voedsel zelf te houden, hoe zou je zelf zijn? Zelfs vroeger was het al niet verstandig om in bijvoorbeeld West-Afrika de voorkeur te geven aan Aziatische rijst. Jawel, die import is goedkoper, maar je houdt geen leefbare samenleving over. Want voor hun eigen boeren betekent het dat ze bij honderdduizenden hun job verloren zonder enig uitzicht op fatsoenlijk werk in eigen land. Van industrie of andere welvaartsmachinerie is er immers weinig sprake. Hoe ga je die invoer dan betalen? Vroeger al een terechte vraag, nu, met gestegen prijzen, is ze dar zeker. En ze krijgt gezelschap van een nog vervelende vraag: waar ga je die rijst kunnen kopen?

Dan moeten de 'bollebozen' van Wereldhandelsorganisatie, Internationaal Monetair Fonds, Wereldbank en alle landen die volledig vrije landbouwhandel voorstaan toch eens iets uitleggen: waarom vinden ze dat samenlevingen beter niet zoveel mogelijk zelf voor hun eten zorgen, maar daarvoor best afhankelijk zijn van andere regio's? Kan iemand trouwens eens uitleggen waarom wij wel verplicht olievoorraden aanleggen, maar geen voedselvoorraden? Is eten dan minder belangrijk dan olie? Kunnen ze dan ook eens uitleggen hoe het komt dat alle rijke landen altijd hun eigen landbouw hebben beschermd - ook als dat betekent dat ze hun voedsel duurder betalen - en dat hen dat niet heeft belet om rijke landen te zijn? Zien ze dan niet in dat rijke landen hun beschermde landbouw productiever maakten om daarop hun industrialisering en welvaart te bouwen?

En gaan die 'bollebozen' blijven komen met hun manie om de rode loper uit te rollen voor de agro-industrie, zogezegd nodig om de wereld te kunnen voeden? Waar de familiale landbouw over voldoende kapitaal kan beschikken, is ze productiever, creëert ze meer werk en inkomen, zorgt ze voor veel welvarender economieën en samenlevingen, en is ze ecologisch duurzamer. In één ding is ze slechter, dat is waar: ze slaagt er niet zo goed in superwinsten te genereren voor grote kapitaalgroepen.

Wie echt wil vermijden dat honger en ondervoeding toenemen, weet wat te doen.

Maak dat landen en samenlevingen het recht en de kansen hebben om hun voedselproductie te beschermen en zo goed mogelijk uit te bouwen.

Investeer wat nodig is en geef voorrang aan een productieve familiale landbouw die voedsel produceert voor de lokale bevolking.

Stop met de logica van de huidige productie van energiegewassen die laat stikken wie honger heeft en het voedsel eerst opeist om de fabrieken van 'biobrandstoffen' te laten draaien. Overigens, zelfs puur ecologisch is die productie niet verdedigbaar.

Sta opnieuw toe dat landen hun eigen economie mogen uitbouwen met fabrieken en andere welvaartsmachinerie, en dat die een eerste afzetmarkt vinden bij hun eigen landbouwers. Dat levert een positieve spiraal op tussen platteland en stad in plaats van de huidige negatieve spiraal met een platteland zonder koopkracht waarvan de berooide landbouwers afzakken naar de stad om er de rangen werkzoekenden aan te vullen en zo de lonen naar beneden jagen.

En, niet te vergeten, zorg ervoor dat de welvaart in de wereld en in alle landen beter verdeeld geraakt. Want nog altijd geldt dat wie voldoende inkomen heeft, geen honger lijdt.

Dirk Barrez is journalist en schrijver.


DS, 17-04-2008

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Wat een toeval, ik heb net vandaag een les gegeven over de economische groei en met als vraag of deze wenselijk is voor zowel industrielanden als ontwikkelingslanden.
Daar hebben we ook gezien dat als er economische groei in een land opgebouwd kan worden of verstevigd kan worden dat hierdoor de geproduceerde hoeveelheid goederen en diensten gaan stijgen en dat er zo een ruimer aanbod ontstaat voor de bevolkings waardoor ze in hun basisbehoeften kunnen voldoen wat als resultaat gaat meekrijgen, dat de welvaart ook gaat stijgen!
Zoals ook in het artikel vermeld staat.