Een taks op aandelen uit de fossiele industrie: dat zou pas effectief zijn


De mistige verklaringen van COP28 overtuigen Jonas Van der Slycken niet. Wat écht zou werken om fossiele brandstoffen te laten uitdoven, is een taks op aandelen uit de olie-, gas- en steenkoolindustrie.


Het klimaatcircus is dit jaar neergestreken in Dubai in de Verenigde Arabische Emiraten. Een klimaattop die plaatsvindt in een oliestaat: moet er nog zand zijn? Een recordaantal fossiele lobbyisten loopt voorop in de klimaatfanfare. Op COP28 waren ze met minstens 2.456. En toch is er witte rook. Men smeedde afspraken om ‘de transitie te maken weg van fossiele brandstoffen in energiesystemen (…) om een netto nuluitstoot te bereiken in 2050’. Zijn die mistige beweringen een stap vooruit of creëren ze een vals gevoel van veiligheid zodat we zoals vanouds kunnen voortdoen?

Lobbyisten willen onze fossiele verslaving in stand te houden. Misleiding is een beproefd recept. Eerder al promootte British Petroleum het concept van de koolstofvoetafdruk. De koolstofvoetafdrukcalculator van BP uit 2004 deed weinig aan het klimaatprobleem, maar zadelde burgers op met een individueel schuldgevoel.

We voelen ons klimaatzondaars wanneer we dieren eten, te lang douchen of de temperatuur op twintig graden zetten. Het leidt de aandacht af van de enorme historische vervuiling van de fossiele industrie.

Slechts honderd bedrijven staan in voor 71 procent van de mondiale emissies. De fossiele business probeert om zo lang mogelijk zo veel mogelijk fossiele brandstoffen op te stoken. Tegen dit tempo hebben we het koolstofbudget dat nog rest om onder 1,5 graad opwarming te blijven binnen zes jaar opgebruikt.


Sociaal rechtvaardig

Wat ontbreekt in de vage conclusie van COP28 is een uitfaseringsplan om nu al olie, gas en steenkool te laten waar ze horen – diep onder de grond. Voor klimaatwetenschapper Kevin Anderson is COP28 een valse noot in de Parijse klimaatakkoorden, het geeft, volgens hem, de doodsteek aan de doelstelling van 1,5 graad.

Wie zijn de klimaatvervuilers? Volgens onderzoek in Nature Sustainabilitystoot de 10 procent grootste vervuilers bijna evenveel uit als de rest. De top 1 procent vervuilers, amper 77 miljoen mensen, stoot 17 procent uit. Wanneer het gaat over het klimaat, hebben we het dus beter over klimaatongelijkheid.

De klimaatuitdaging vraagt om sociaal rechtvaardige maatregelen om de grootste emissiereducties te halen waar ze het gemakkelijkst zijn te behalen.
Bij de grootste uitstoters.

Stel dat we de uitstoot van de mondiale top 10 procent zouden reduceren tot het Europese gemiddelde, dan zou een derde van de mondiale uitstoot ineens verdwijnen. Die top 10 procent zal geen boterham minder moeten eten, alleen wat minder royaal wonen en minder autorijden. Laat ons dus gewoon SUV’s, jachten en privéjets permanent op stal zetten.

De laatste drie decennia nam de koolstofongelijkheid toe. De uitstoot van de lage inkomens en middenklasse in rijke landen daalde, maar de emissies van de mondiale top 1 procent bleven toenemen. Weinig nieuws onder de zon.

Maar een bijzondere vaststelling van die studie in Nature is dat het grootste deel van de uitstoot van de top 1 procent niet komt van consumptiegedrag. Meer dan 70 procent van die emissies komt van investeringen in de constructie van gebouwen en machines. Ligt daar geen belangrijke hefboom voor een rechtvaardig en kordaat klimaatbeleid?


Toekomsttaks

In de plaats van te palaveren over onze vervuilende wagen of vliegtuigreis maken we beter werk van een taks op het aandelenbezit van fossiele mastodonten zoals Shell en ExxonMobil. Want laat ons eerlijk zijn, onze eigen uitstoot – hoewel niet miniem – is een scheet in een fles vergeleken met de steekvlammen van het elitaire kransje nestbevuilers. Nu nog fossiele aandelen aanhouden en er grof geld mee verdienen, is niet meer van deze tijd. Het is tijd om de fossiele industrie te laten uitdoven.

Een jaarlijkse toekomsttaks van 10 procent zet fossil fools op droog zaad omdat het aandelen in fossiele brandstoffen minder winstgevend maakt. Die taks moedigt fossiele dinosaurussen aan om betere keuzes te maken en hun olietanker versneld te keren richting hernieuwbare energie. Naarmate ze hun energiemix vergroenen, vermindert de toekomsttaks in verhouding tot hun investeringen in de productie van hernieuwbare energie.

We ontzien de onderste 90 procent van de Europese bevolking door deze taks te heffen op degenen wier jaarlijkse investeringen een koolstofinhoud hebben van meer dan vijf ton CO₂. Zo is de toekomsttaks niet alleen een progressieve en groene, maar ongetwijfeld ook een populaire belasting.


Massamobilisatie

Een mooie meevaller is dat de toekomsttaks banken automatisch aanmoedigt om hun financiële stromen naar big oil droog te leggen. Zo creëert die taks een gelijk speelveld en hebben hernieuwbare energieën de wind in de zeilen. Ook subsidies die nu naar de fossiele industrie vloeien, schroeven we terug. In België gaat het om een slordige 13 miljard euro per jaar.

Jonas Van der Slycken, doctor in de economie


DS, 15-12-2023