Ecologisch ingenieur Nadina Galle: “Boscompensatie en herplantplicht zijn totale bullshit”


Onze stadsnatuur beschermen en versterken is onontbeerlijk voor onze planeet en voor het welzijn van de mens. Ecologisch ingenieur Nadina Galle doet het met databases en apps, maar weigert zichzelf techno-optimist te noemen. “Een boom van 100 jaar kun je niet vervangen door een boompje van 10 jaar.”


Nadina Galle opent het poortje in het hek rond de Pétanquebaan, een minipark in Amsterdam, en verdwijnt in het dichte struikgewas. Net zoals haar zestien maanden oude zoontje dat hier twee keer per dag doet. “Hij heeft mijn kijk op de stad en op stadsnatuur grondig veranderd”, vertelt ze. “Voor ik moeder werd, bekeek ik stadsnatuur enkel door de bril van een ecologisch ingenieur. Schaduw, water bufferen, bosbranden voorkomen, dat soort dingen. Nu ik moeder ben van een klein kind dat alleen maar buiten wil zijn, besef ik ook hoe groot de sociale waarde is van stadsnatuur.”

Het is verleidelijk om Nadina Galle te introduceren als techno-optimist. Ze onderzoekt, bedenkt en vermarkt al tien jaar technologische oplossingen voor de calamiteiten die voortvloeien uit klimaatontregeling en natuurvernietiging: gezondheidscrises, welzijnsproblemen, extreem weer, ... Haar cocktail van good old natuur met nagelnieuwe technologie als artificiële intelligentie, algoritmes en deep learning noemt ze het internet of *nature. Ze schreef er net het boek De natuur van onze steden over.

Toch weigert ze het etiket van techno-optimist, want in het internet of nature moet technologie haar plaats kennen: ten dienste van de natuur en natuurrijke steden waarin het gezond en comfortabel leven is.

Terwijl we naar het Vondelpark stappen, een langgerekt stadspark van 47 hectare, haalt ze onderzoek aan waaruit blijkt dat ook kleine stukjes stadsgroen als de Pétanquebaan “the sense of awe” kunnen oproepen. “Een wow-effect, zeg maar, dat je doet beseffen hoe prachtig en overweldigend de natuur kan zijn en dat wij er maar een klein deeltje van zijn. Dat besef is heel goed voor ons mentale welzijn. En je hoeft er dus niet eens voor naar de Rocky Mountains.”

Niet toevallig noemt ze dat Amerikaanse hooggebergte en doorspekt ze haar spreken met Engelse termen. Galle (Nederlandse moeder, Belgische vader) groeide op in de VS en Canada. Regelmatige bezoeken aan familie in Nederland en op Curaçao maakten haar al vroeg bewust van de verschillen in hoe mensen overal ter wereld hun huizen en steden bouwen. “Het viel mij als kind al op hoe nieuwe wijken en straten namen kregen als Columbia Forest, Clear Creek of Flower Meadow. Odes aan natuur waarvoor geen enkele moeite was gedaan om ze te integreren bij stadsuitbreiding. Toen ik daar vragen over stelde, kwamen mijn ouders zoals altijd aandraven met een stapel boeken. ‘En als je die uit hebt, zullen we er flink over discussiëren.’ Zo ontdekte ik mensen als stadsactiviste Jane Jacobs en urbanist James Howard Kunstler.”


Een kind dat is geobsedeerd door stadsplanning en niet door dino’s, het is eens wat anders.

“(lacht) Mij fascineerde vooral hoe wij mensen leven. En de enorme impact die de inrichting van onze steden heeft op ons welzijn en onze gezondheid. Dat ervoer ik zelf elke dag op weg naar school. Wij liepen meestal in de brandende zon, want er waren amper bomen. Een groot contrast met het altijd lekker koele bos achter onze tuin, waar mijn zus en ik speelden.”


Hoe kwam u bij het internet of nature?

“De term bedacht ik voor een Tedx-talk. Zo’n talk mag maar 16 minuten duren, dus ik moest mijn onderzoek verpakken in iets dat goed bekt. Het concept kwam voort uit mijn doctoraat over de ondergrondse connecties die rode esdoorns maken. Dat heet het wood wide web of mycorrhiza: het samenleven en -werken van boomwortels en schimmels. Héél fascinerend. Ik deed mijn onderzoek in een stadspark in Boston. Greg Mosman, het hoofd boomverzorging van Boston, overziet bijna 200.000 bomen. Toen ik hem vroeg waar ik rode esdoorns kon vinden, moest hij toegeven dat er geen bomeninventaris is. Alle kennis over al die bomen zat in zijn hoofd, wat zeer indrukwekkend is. Maar zijn administratie, dat waren post-its en krabbels op de rug van zijn hand. (grinnikt) Ik dacht: hoeveel kennis verdwijnt er niet wanneer mensen als Greg met pensioen gaan of stoppen? En dus begon ik te zoeken naar hoe je performante data*bases aanlegt.”


Hoe helpt een database een sterke stadsnatuur?

“Het Million Trees-initiatief in New York City is een fantastisch voorbeeld van het internet of nature. Meer dan 25 jaar geleden stuurde Fiona Watt, bosbouwkundige bij de Dienst Parkbeheer, honderden vrijwilligers de stad in met stadsplannetjes, een balpen en invulformulieren. Bleek dat tienduizend bomen dood of aan het sterven waren. Nu moet je weten dat in New York het belang van stadsbomen enorm is toegenomen na 11 september 2001. Terwijl bewoners de stad ontvluchtten, uit angst en omdat ze ademhalingsproblemen kregen door de rook die nog maanden na de aanslag uit het puin kwam, hielden de bomen stand en zuiverden de lucht. Er waren wakes in stadsparken en New Yorkers richtten massaal ‘levende gedenktekens’ op, stukjes groen om de aanslag te herdenken. Fiona Watt gebruikte dat momentum om in 2005 duizend tellers uit te sturen, met een app. Die registreerden tegen eind 2006 de plaats, kruinomvang, leeftijd, gezondheid, … van 590.000 bomen. Daarop lieten ze de tool i-Tree Eco los. Die berekent de waarde van bomen op basis van de hoeveelheid kooldioxide die ze opslaan, hoeveel luchtvervuiling ze terugdringen, hoeveel water ze bufferen na een stortbui, ...”


Wat was het resultaat?

“Een return on investment van 560 procent! Elke dollar die New York uitgeeft aan het planten en beheren van bomen levert 5,60 dollar op. Daarmee trokken Fiona en haar chef naar burgemeester Michael Bloomberg, een ex-vermogensbankier. Die had aan dat cijfer genoeg om MillionTreesNYC te lanceren, de grootste investering in stadsbomen in New York ooit en wereldwijd een van de grootste bomenplantacties in een stad. Dat is een goed voorbeeld van het internet of nature: data verzamelen, analyseren en er rekenmodellen op loslaten om natuur te monetariseren. Dat is nodig om stadsplanners en vastgoedmakelaars mee te krijgen.”


Zwevende bomen

De geschiedenis van het Vondelpark geeft Galle gelijk. Toen het park in 1865 werd aangelegd, was dat met de bedoeling om de woningen die errond zouden worden gebouwd in waarde te doen stijgen. Galle stopt bij ‘de koeienweide’. Kijkend door een gesloten hek staan we stil bij de woorden van oer-Amsterdammer Simon Carmiggelt: hier zit je “midden in de stad, in de door vogelzang opgeluisterde natuur”. Maar we mogen er niet in, en net dat vindt Galle geweldig. “Twee zondagen per maand kan een beperkt aantal mensen een stiltewandeling boeken. Buurtbewoners doen hier al vijftien jaar aan ecologisch beheer. Voor de rest wordt dit stuk aan de reigers, bosuilen, bijen en vosjes overgelaten. Prachtig toch, net op een plek waar de grondprijzen ontiegelijk hoog zijn, blijft grond ‘onbenut’ of ‘niet ontwikkeld’, zoals mensen het weleens fout uitdrukken wanneer ergens niet is gebouwd. Iets ‘teruggeven’ aan de natuur, ook dat is slecht verwoord. Net wij krijgen heel erg veel terug wanneer we de natuur ruimte geven.”


Hier is geen technologie nodig?

“Waar je de natuur de leiding kunt geven, moet je dat vooral doen. Technologie is enkel nodig als wij mensen de omstandigheden zo vijandig hebben gemaakt, ook voor onszelf, dat de natuur het niet alleen kan. Ik zag vanochtend een perfecte illustratie. De mensen van The Urban Jungle Projectzijn erin geslaagd om zeven bomen te laten groeien op het dak van een appartementsblok van vier verdiepingen hoog. De bomen zweven in een constructie, zodat je geen loodzware plantenbakken vol substraat of grond nodig hebt. In de kluit zitten een sensor en leidinkjes, die bepalen hoeveel water en nutriënten er nodig zijn en dienen die toe – allemaal automatisch. Zo maakt technologie de vergroening mogelijk van gigantische oppervlaktes die nu onbenut zijn, en zelfs problematisch. Uit nulmetingen bij de aanleg van groendaken bleek dat het op een zwart dak met bitumen tot 80 graden kan worden. Groendaken toppen dat af tot zo’n 27 graden.”


Hoeveel kost dat?

“Dit groendak van 557 m², de zwevende bomen incluis, kostte 150.000 euro. Een flinke investering, maar wel een noodzakelijke. De appartementen waren soms onleefbaar in de zomer. Nu is het veel beter, zeggen de bewoners. Daarnaast verhoogt een groendak het rendement van zonnepanelen, die functioneren beter als je ze afkoelt. En een groendak buffert zo’n 70 liter water per vierkante meter. Dit dak vangt nu dus bijna 38.000 liter water op. Daarom ook subsidieerde Amsterdam de helft van die 150.000 euro.”
Het Vondelpark bewijst dat stadsnatuur ook tot kunst inspireert, en verbindt.

“Water is voor veel steden een hoofdbreker. Neem riooloverstort: afvalwater dat opnieuw huizen binnenloopt of overstroomt in waterlopen, met grote schade of gezondheidsproblemen als gevolg. De oorzaak is het gemengde rioleringsstelsel waarin afval- en hemelwater via één en dezelfde buis worden afgevoerd naar waterzuiveringsinstallaties. Dat was in het midden van de 19de eeuw een goede oplossing voor de open riolen, die bij hevige regen overliepen en dodelijke uitbraken van onder andere cholera veroorzaakten. Maar vollere steden en steeds extremer weer veroorzaken gigantische hoeveelheden hemelwater vermengd met afvalwater en de riolen kunnen die niet meer aan. Er zijn plekken in de VS waar mensen bij hevige regen niet meer mogen doorspoelen, afwassen of zich douchen. EU-experts berekenden dat je riooloverstort met 20 procent kunt terugdringen door 17 procent van de verharding te vervangen door planten. Dat is veel, ja, maar dit soort groene preventie levert wel tien keer meer op dan ze kost.”


Dat hebben ze begrepen in Chicago: daar investeerden ze 50 miljoen dollar in groene-infrastructuuroplossingen.

“Omdat wateroverlast er sinds 2015 voor 735 miljoen dollar schade heeft veroorzaakt. Het geld ging naar weersensoren, waterdoorlatende bestrating en ondergrondse systemen waarin water wordt opgevangen en gezuiverd. En in dichtbevolkte wijken legden ze watertuinen en wadi’s aan. Dat zijn ondiepe geulen of kuilen met aangepaste begroeiing waarin het regenwater tijdelijk wordt opgevangen en gezuiverd door de planten en daarna insijpelt naar ondergrondse watervoorraden. Dat ontlast de riolering, vult de hoeveelheid grondwater aan en maakt het stadsgroen sterker.”


Waarom is de stad voor u zo belangrijk?

“Omdat vandaag 56 procent van de mensen er woont, meer dan 4,4 miljard mensen. De VN schatten dat dat tegen 2050 zal oplopen tot 80 procent. Elke week verhuizen er 3 miljoen mensen naar de stad. Om die toevloed op te vangen, wordt per jaar 80.000 vierkante kilometer land geürbaniseerd – terwijl in de steden de leegstand welig tiert. Dat is ontstellend. Kunnen we alsjeblieft creatiever zijn? Er is woningnood, ja, maar ook eenzaamheid en gebrek aan zorgpersoneel en veel te weinig open ruimte en natuur. Is het dan zo moeilijk te organiseren dat studenten goedkoop kunnen intrekken in verzorgingstehuizen in ruil voor een aantal uren meedraaien? Of neem de alarmerende gezondheidscijfers door structureel gebrek aan fysieke activiteit en het feit dat er steeds vaker extreem warme dagen zijn. Hebben we dan nood aan meer airconditioning, zodat we binnen kunnen stilzitten? Of moeten we plekken creëren waar mensen ook bij meer dan 30 graden kunnen wandelen, hardlopen of spelen, zoals in het Vondelpark – hier sport je in de schaduw, spelen kinderen in de bosjes en plenzen de kleintjes veilig in het geweldige kinderbad.”


Maar airco’s zijn zo gemakkelijk, zullen veel mensen denken.

“Ze kunnen aanvullend werken, maar het is toch vooral dure symptoombestrijding. Airco’s slurpen energie, zijn lawaaierig en stoten uit. Weet je wat géén deel is van het probleem, en bakken efficiënter? Een grote boom die de ruimte krijgt om te groeien. Eén volgroeide boom die je huis of appartement in de schaduw zet, biedt evenveel of zelfs meer verkoeling dan vijf airco’s die twintig uur per dag staan te loeien. Én hij zuivert de lucht, slurpt regenwater, je kind kan erin spelen, vogels kunnen erin nestelen en bestuivers vinden er voedsel.”


Een explosief thema in uw boek is kaalkap op privéterrein.

“Matt Wells, een opzichter in het stadsbosprogramma van Santa Monica, Californië, opende me de ogen. Hun programma werd alom geprezen, tot Matt niet langer enkel zijn stadsbomen telde, maar het volledige stadsgroen liet inventariseren met satellietbeelden. De resultaten waren choquerend: de winst op openbaar terrein werd volledig teniet*gedaan door bomenkap op privéterrein. Tussen 2014 en 2020 is daar 13 hectare groen verloren gegaan, bijna 3.000 volwassen bomen, schat Matt. En de stad heeft maar net genoeg ruimte voor 2.000 bomen extra. ‘We simply can’t outplant private destruction’, zegt hij.”


Moet de overheid het kappen van bomen strenger reguleren?

“Uiteraard. (zwijgt even) Dit is voor mij ook persoonlijk. Voor ons appartementsgebouw stond een es van rond de honderd jaar oud, hij reikte meer dan vier hoog. Wij noemen onze etage ‘de kas’: alle warmte komt er binnen en blijft er ook hangen. De beschutting van die es was het enige wat onze woonkamers ’s zomers een béétje leefbaar hield. En toch hebben onze onderburen die prachtige boom omgehakt.”


Waarom?

“Ze hadden ongegronde, vage vermoedens van essentaksterfte en schrik dat hij ooit schade zou veroorzaken. Een bevriend boomverzorger heeft dat voor hen bevestigd, waarop Amsterdam de kapvergunning verleende. Ik heb een van de beste boomverzorgers van het land een second opinion gevraagd. Zijn conclusie: de es was niet ziek en kon nog 40 à 50 jaar zonder gevaar blijven staan. Onze buren wilden het zelfs niet horen. Die boom moest dood.”


U bent nog altijd kwaad.

“(knikt) Elke keer dat ik sindsdien uit het raam kijk, kan ik wel janken. Onze buurvrouw, ze is 100, zei laatst dat ze 75 jaar lang elke dag is wakker geworden met vogelzang. En nu is dat weg. (slikt)Hun egoïsme heeft erg veel kapotgemaakt tussen mij en die buren. En toch ben ik nog kwader op de stad, die op basis van één wankel advies toestaat dat je een boom van 100 jaar oud kapt en ‘vervangt’ door een nieuwe aanplant – wat overigens niet is gebeurd.”


In Schoten zei deze week de schepen van Leefmilieu dat de kap van 43 lindebomen die elk 100 jaar oud zijn, wordt gecompenseerd met nieuwe boompjes. Is dat voldoende?

“Boscompensatie, herplantplicht, … That’s like the biggest joke ever. Totale bullshit. Wie denkt dat we nog meer natuur kunnen verliezen, dwaalt. We moeten wat ons nog rest bewaren en versterken en aanvullen, in die volgorde. Waarom is het zo moeilijk om te begrijpen dat je een boom van 100 jaar niet kunt vervangen door een boompje van 10 jaar? Een KU Leuven-studie toonde aan dat de kruin van één grote, oude boom meer gezondheidsvoordeel oplevert dan verschillende jonge boompjes die samen hetzelfde kruinvolume halen.”


Politici pakken graag uit met de bomen die ze planten. Zij vergissen zich dus?

“Wel als ze intussen oude bomen omhakken. Als je 100 grote bomen kapt en er 200 kleintjes voor in de plaats zet, dan moet je niet vieren dat er nu 100 bomen méér zijn. Wat je hebt verloren, is veel waardevoller. Woerden heeft dat goed begrepen, een gemeente van zo’n 50.000 inwoners in Utrecht. Zij gebruikten TreeTracker om hun bomen te tellen. Dat is een Nederlandse tool die *lasermetingen doet vanuit een rondrijdende auto, net zoals Google foto’s neemt voor Google Streetview, en dat combineert met een deep learning-algoritme dat alles uit de omgeving wegfiltert, op de bomen na. Op vier dagen tijd werd zo van alle 30.000 straatbomen in Woerden de stamomtrek én het kroonvolume berekend. Daarop lieten ze i-Tree Eco los. Het kroonvolume in rekening brengen was een gamechanger. Veel beter dan het aantal stammen drukt kroonvolume uit hoeveel meer lucht er is gefilterd, hoeveel stormbestendiger de stad is geworden, hoeveel meer water er kan worden gebufferd, hoeveel groter de gezondheidsvoordelen zijn, hoeveel meer habitat er is voor diertjes, … Daarmee bescherm je automatisch de oude bomen, omdat zij simpelweg meer opleveren. Met dit systeem zou Amsterdam onze es nooit hebben laten kappen.”


Hoe overtuigend al deze cijfers en data ook zijn, ze zijn voor u niet de belangrijkste reden om de natuur te beschermen.

“Ik wil de natuur beschermen om haar intrinsieke waarde. Een stad zonder natuur, dat is toch een desolaat, triest en dystopisch toekomstbeeld? Zonder de natuur voel ik me gewoon helemaal niks. Dan ben ik niet blij, dan kan ik geen goede moeder zijn, en geen goede partner. Nergens anders dan in de natuur kom je zo eenvoudig tot jezelf, of tot verbinding met anderen – zelfs met honderden vreemden, zoals hier in het Vondelpark. Het is in de natuur dat we vinden wat het betekent om mens te zijn.”


DS, 21-09-2024 (Simon Demeulemeester)