Luxe is de vrijheid om nee te zeggen - Urbanus


LACH

Wij gebruiken humor om erge dingen te relativeren. Dieren of planten die met problemen zitten, moeten alles gewoon maar ondergaan, zij hebben alleen hun instinct om op terug te vallen. Dan zijn wij als mens toch wel een heel vernuftig wezen.

Of er hierna nog iets is, of er een god bestaat of niet, daar lig ik niet zo van wakker. Maar hoe het komt dat wij zoveel slimmer zijn dan alle andere dieren op de wereld, daar pieker ik vaak over. Kan dat alleen door evolutie zo gekomen zijn? Dat zou kunnen, natuurlijk, maar waarom is dat dan niet met de lieveheersbeestjes gebeurd?

Dankzij onze intelligentie hebben wij humor, iets waarmee we dingen weg kunnen lachen. Als iemand sterft, houden we een koffietafel. Dat is een ontlading van het verdriet: er wordt gelachen, er worden verhalen verteld.

We lachen om dingen die we geleerd hebben grappig te vinden. Onlangs zag ik een Japans filmpje over een spelprogramma waarin de kandidaat bij elk fout antwoord voor het bloot achterste van een andere moest gaan staan en een scheet in zijn gezicht kreeg. Daar is dat soort humor enorm populair. Dat zie ik bij ons op Eén nog niet gebeuren. (lacht)

De basis is altijd een taboe of iets wat niet mag. Als kind begint het al. Je zit in de kerk en daar moet het stil zijn. Mensen hebben dan precies een soort 'bevrijdingssleuteltje': de deur is dicht, maar meteen komt dat reservesleuteltje boven om dat deurtje weer open te doen. Of er is op z'n minst een dakvenstertje of het keldergat. Hetzelfde geldt voor de politieke correctheid die voorschrijft dat je om bepaalde dingen niet mag lachen. Daar wél mee lachen wordt dan een fluitje van een cent.

Elke komiek moet voor zichzelf uitmaken waar hij mee lacht. Een vijftal jaar geleden begon er langzaam aan een antilinkse humor op te komen. Freddy De Vadder zei dingen als: 'Ik stem niet op het Vlaams Blok, ik sta op hun lijst, dat is al genoeg zeker?' Maar hij overdreef zo dat het publiek wist dat hij het tegenovergestelde bedoelde. De nieuwe komieken zeggen nog hardere dingen, maar dan zonder duidelijk te maken dat ze het omgekeerde bedoelden. Die trends in humor zijn een afspiegeling van wat er in onze maatschappij gebeurt. Er is altijd dezelfde golfbeweging. Binnen tien jaar gaat rechts over de schreef en zal links weer opkomen.

Ik vond het altijd stukken gemakkelijker om links te lijken dan om rechts te lijken. Maar ik heb nooit het gevoel gehad dat ik gecensureerd werd of dat mijn uitspraken verzacht werden. Misschien één keer. Dat was in De Laatste Show, een paar jaar geleden. Ik zat toen naast een Waalse journalist. Het was toen nog delicaat om opmerkingen over Walen en Vlamingen te maken. Lachend zei ik: 'Ik woon aan de taalgrens en af en toe rijden we in het weekend, als mijn kinderen zich vervelen, naar Charleroi, om naar de maffia te gaan kijken.' Iedereen in de studio heeft daar enorm hard om moeten lachen, inclusief de Waalse journalist. Toch bleek achteraf dat ze dat stukje eruit hadden geknipt.

In de jaren zeventig heb ik nogal wat met de kerk gelachen. Maar ik heb daar nooit enig lef voor nodig gehad. Wij woonden met de hele familie in een piepklein dorpje. Daar ging niemand nog naar de kerk voor de essentie, maar omdat het nu eenmaal not done was om niet te gaan. Bij ons thuis werd er ook serieus met de kerk en het katholieke geloof gelachen.

Voor mij was het evident dat mensen mijn optredens grappig zouden vinden, omdat het eigenlijk al onderhuids duidelijk was dat de kerk niet meer au sérieux genomen werd.

Lachen met de islam en de allochtonen wordt nog altijd meer overgelaten aan allochtone komieken. Dan kan dat. Humor werkt altijd beter als er een element van zelfspot inzit. Zo heb je altijd een alibi. Als je bij het opkomen de hele zaal al meteen zou beginnen te verwijten, nog voor je ze op de hand hebt, kan dat nogal verkeerd uitdraaien (lacht).


WERK

Komiek worden was mijn tweede keuze. Ik wilde eerst striptekenaar worden. Ik volgde daarvoor avondschool aan de Sint-Lukasacademie in Brussel. Overdag werkte ik in een bakkerij of een drukkerij, of als magazijnier. Natuurlijk was ik me bewust van mijn talent. Ik kon grappig vertellen en vrij goed tekenen. Maar op een podium klimmen en daar iets grappigs vertellen, daar was ik veel te verlegen en te bedeesd voor.

Bij de opkomst van de kleinkunst, in de jaren zeventig, heb ik gezien dat een podium niet zo'n hoge drempel was als ik eerst had gedacht. Dat is mijn redding geweest. Toch zou ik zonder het podium niet ongelukkig geweest zijn. Ik heb altijd een soort 'ontsnappingsroute' gehad: er hoeft niets voor mij. Ik ben met weinig tevreden. Had ik niet zo goed geboerd, dan had ik evengoed kunnen overleven op boterhammen met confituur. Ik ben nooit op zoek geweest naar luxe of macht. Ik heb het grote geluk dat ik alleen dingen doe die ik écht leuk vind. Als ik er geen zin in heb, of als het te moeilijk wordt, dan doe ik die dingen niet. Nooit heb ik me moeten prostitueren. Dat is pure luxe: de vrijheid hebben om 'nee' te zeggen.

Ik ben er in de eerste plaats mee opgehouden voor mijn gezin. Maar ook omdat het fysiek enorm zwaar begon te worden. Toen ik voor VTM Genoeg gelachen, nu humor en Meer moet dat niet zijn maakte, konden de anderen zich na een opnamedag op een terras neervlijen, maar ik moest daarna nog twee uur gaan optreden. Toen dacht ik: Het is genoeg geweest. Ik heb al acht jaar niet meer opgetreden en kan nog altijd genieten van het idee dat ik eens een avond niet weg moet.


VECHT

Ik ben een kind van vlak na de oorlog. Ik ben opgegroeid in de jaren zestig. Natuurlijk was dat flowerpowergedoe een beetje belachelijk. Maar er hing wel een zekere sfeer over de wereld, die zei: Alles is beter dan vechten en ruziemaken. Zelfs al zijn we belachelijk, toch liever dat dan oorlog. Nu zijn we 62 jaar verder en ik denk dat dat gevoel opgebruikt is. Daarom gaan we de problemen oplossen met geweld. Er hebben te veel mensen misbruik gemaakt van die sfeer, van die manier van denken. Dankzij die periode kunnen we in Europa gemakkelijk relativeren en tillen we niet zo zwaar aan religie. Maar het maakt ons wel een gemakkelijke prooi voor mensen die daar wél zwaar aan tillen.

Als een conflict niet opgelost raakt, komt het er uiteindelijk altijd op neer wie de sterkste is. Zowel mentaal als fysiek. Ik heb nooit fysiek moeten vechten voor mijn rechten. Ook niet voor mijn lief, trouwens. Als het erop aankomt, ben ik iemand die met zijn kop in zijn jas naar huis gaat huilen. In het begin van mijn carrière ben ik opgelicht door mijn manager, die de opbrengst van mijn eerste twee platen integraal in zijn zakken heeft gestoken. Ik heb toen teruggevochten met een rechtszaak. Ik werd verdedigd door Jef Vermassen. We hebben die zaak verloren. Maar ja, ik had dan ook niemand vermoord. (lacht)

Het enige waar ik elke dag tegen moet vechten, is de verleiding om te eten. Ik mag nog zoveel boterhammen eten, een uur later heb ik alweer honger. Mijn diëtiste zegt dat het geen honger is, maar gewoon 'stevige trek'. Hebben al die Afrikanen dan ook gewoon 'stevige trek?' Ik heb al tientallen diëten geprobeerd, maar het resultaat is telkens zo teleurstellend dat het heel moeilijk is om niet toe te geven.


ZING

Ik ben van nature absoluut geen zanger. Omdat ik wist dat ik niet echt over veel muzikaal talent beschikte, maakte ik er vaak grapjes over. Toen ik bij de paters op het college zat, kreeg je als misdienaar of koorknaap behoorlijk wat privileges. Dat leek me wel wat. Maar om in het koor toegelaten te worden, moest je eerst bewijzen dat je kon zingen. Enfin, dat je de toonladder beheerste. Zelfs dát kon ik niet. Dus zong ik op de test: do do do do do do do do (zingt toonladder). Ik lag er daarna wel uit (lacht).

Vroeger, als je als zanger met een bigband op een podium stond, moest je echt goed kunnen zingen. Dat schrok me enorm af. Maar ik zag door mannen als Jan De Wilde en De Snaar - nu De Nieuwe Snaar - dat het ook anders kon. Eenvoudiger, met grappige teksten. En dat durfde ik wel aan. Toen ik onlangs voor de tributeplaat CO2 Prostituee moest inzingen in de studio, heb ik toch een paar keer opnieuw moeten beginnen wegens te vals. (lacht) Maar niemand verwacht ook van mij dat ik à la Helmut Lotti of Koen Wauters sta te zingen. Dat hoeft gelukkig niet in mijn genre.


HUIL

Ik huil niet makkelijk, maar bij bepaalde films kan ik het toch kwaad krijgen. Ik heb het nogal voor romantische komedies. En voor Keira Knightly, maar dit terzijde (lacht). Door een ontroerende film kan ik me echt laten meeslepen. Je kunt iemand laten lachen in twee seconden, maar iemand doen huilen, dat moet je opbouwen. In Hector zit een scène waarin mijn personage in een lijkwagen wordt geschoven. Toen mijn kinderen dat voor de eerste keer zagen, begonnen ze te huilen en kwamen ze bij mij gekropen, want ze dachten dat ik dat echt was! Net zoals lachen is huilen een uitlaatklep voor de geest. Ons brein is niet zomaar een kilo gehakt in ons hoofd. (lacht) Dat is echt iets strafs. Hoe meer ik erover lees, hoe meer ik denk dat alles daar begint.


BID

Ik zou graag geloven dat er nog iets na het leven is. Ik zou het leven veel zinvoller vinden op die manier. Maar ik twijfel. En ik heb het gevoel dat iemand die eraan twijfelt of er iets is, hoger staat dan iemand die ervan overtuigd is dat er leven is na de dood. Wat mij betreft, mag iedereen geloven wat hij wil. Maar iemand die vindt dat hij mijn kop eraf mag snijden omdat ik niet geloof waarin hij gelooft, vind ik compleet immoreel.

Ach, de wereld wordt één grote grap. Stel nu dat er na het leven niets meer is. Hebben wij ons dan niet ongelooflijk belachelijk gemaakt, met onze evolutie en onze kennis? Met onze politici die hier al zes maanden een regering proberen te vormen? Zouden we dan niet beter met fles wodka in de goot gaan liggen? Ja, dat is een pessimistisch wereldbeeld. Maar pessimisme is vaak de basis van goeie humor. En als ik geen kinderen had, zou ik nog veel pessimistischer zijn. Van mij mag alles ontploffen, zolang de brokstukken maar niet naar hier vliegen. (lacht)


DS, 22-12-2007 (Marjorie Blomme)

Bijgesloten Plaatje(s)

 

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB