Het proza van kranten maken


Door te berichten over een oproep om te betogen in Borgerhout, nam die oproep grotere proporties aan dan hij oorspronkelijk had, schrijft Tom Naegels.


Het samenscholingsverbod in Borgerhout van zaterdag wekte ook wrevel op, en die richtte zich tegen deze krant. De Standaard was immers het eerste nationale medium dat (‘Moslims roepen op tot protest in Borgerhout tegen stripverhaal', DS 11 januari ) berichtte over een site, Sharia.com, en sms'jes waarmee Antwerpse moslims zouden worden aangespoord om te betogen tegen Charlie Hebdo .

Zeven lezers schreven me erover, van wie de meesten een uitgebreid (professioneel en persoonlijk) netwerk hebben in Borgerhout. Hun kritiek: ‘We kennen niemand die die oproep gezien heeft, ook niet als we doorvragen in diep religieuze of meer radicale kringen. Op Sharia.com is hij niet te vinden. Bestaat hij eigenlijk wel? En áls hij bestaat, was hij dan wel relevant genoeg om in een nationale krant zoveel aandacht te krijgen, met alle politieke gevolgen vandien?'


Anonieme mail

Hoe is dit gelopen? Op 9 januari kreeg de krant een anonieme mail. Het adres bevat geen bestaande naam, en de journalisten van deze krant die hem ontvingen, weten niet om wie het gaat. In de mail, die is gericht aan Gazet van Antwerpen , Het Nieuwsblad , De Morgen , ATV, vandaag.be en vier journalisten van De Standaard , wordt gesproken van een oproep die ‘sinds enkele dagen' circuleert ‘zowel op Facebook als op sms'. De tekst staat eronder, voorafgegaan door ‘Dit is het vermeende bericht'. Er staat geen link naar de originele site bij.

Het Nieuwsblad heeft daarop Koen De Beuckeleer, medewerker van de regionale Antwerpse editie, de opdracht gegeven om de Antwerpse politie en de woordvoerder van burgemeester De Wever te contacteren, met de vraag of de oproep hen bekend was, of de betoging was toegestaan en, indien niet, hoe men zou reageren op een ‘illegale' betoging. ‘Beiden bevestigden dat ze op de hoogte waren, en de zaak serieus namen', zegt De Beuckeleer. ‘Dan mag ik er toch van uitgaan dat het klopt?'

Fons Bastiaenssens, woordvoerder van de Antwerpse politie: ‘Natuurlijk klopt het. Wel ging het alleen om een oproep op Facebook, niet om sms'jes. Hij is op 8 januari op Facebook geplaatst en op 11 januari weer verwijderd.' Ik vroeg of er een screenshot van was en of ik die kon zien. De antwoorden waren respectievelijk ‘ja' en ‘nee'. ‘Die zit in het dossier en is onderdeel van een lopend politioneel onderzoek.'

Een geluk dan maar dat VTM hem getoond heeft, in het item ‘Rellen in Borgerhout blijven uit' in Het Nieuws van zaterdag 12 januari. Daaruit blijkt dat het profiel niet Sharia.com heet, maar Shariah Zal Komen. Het heeft 172 vrienden. De tekst die werd getoond dateert van 9 januari en is een Franse vertaling van die in de anonieme mail.

Wat het feitelijke betreft moet ik concluderen dat 1. de oproep echt bestond en 2. er bevestiging was van twee institutionele bronnen dat men dit ernstig nam. Er was ook het precedent van de verboden en uit de hand gelopen demonstratie van 14 september tegen de film Innocence of muslims . Dat zijn acceptabele argumenten om er een artikel over te maken. Wel had de journalist best de link naar de site opgevraagd bij de tipgever of de politie. Hij vertelt me dat hij naar Sharia.com gesurft heeft en de oproep er zelf niet gevonden heeft. Dat had een bel moeten doen rinkelen: misschien heb ik de naam verkeerd begrepen? De bewering dat er ook sms'jes waren, komt eveneens enkel van de tipgever. Zeker omdat die anoniem bleef, was extra controle nodig.

Maar de kritiek van de lezers gaat verder dan het feitelijke. Ze gaat ook over schaal, opportuniteit en maatschappelijke impact. Was het nodig om, nog voor er iets gebeurd of beslist was, te berichten over een oproep die haast niemand gezien had? Heeft dat niet mee veroorzaakt dat de burgemeester de grote middelen heeft ingezet, waardoor tal van Borgerhoutse jongeren bevestigd werden in hun idee dat zij vaker geviseerd worden, en tal van autochtone lezers in hun idee dat het met die moslims altijd wat is?

Zelf vind ik dat die kritiek hout snijdt. Ik sprak erover met Bart Beirlant, de nieuwsmanager die die krant coördineerde, en hij vindt van niet. ‘Je weet niet wat De Wever in andere omstandigheden had besloten.' Dat is waar natuurlijk.

Wel zeker is dat de schaalvergroting van dit nieuws trapsgewijs gegaan is, en dat een keuze van De Standaard daarin bepalend was. Het Nieuwsblad zette het stuk onder aan de regionale pagina's, De Standaard bovenaan op de nationale binnenland-bladzijden. Het is die statusverhoging die maakte dat Belga het opnam in zijn nieuwsoverzicht, waarna het bericht verscheen op tal van nieuwssites, telkens met daarbij ‘Dat schreef De Standaard .' Toen kwam het communiqué dat er een samenscholingsverbod zou komen, wat een eerste conflict opleverde tussen het rechtse college en het linkse Borgerhoutse districtsbestuur, wat het nieuws zo groot maakte dat de hele Vlaamse pers zaterdag op de Turnhoutsebaan stond samen te scholen.

Ik vroeg Beirlant waarom hij die keuze had gemaakt. Zijn antwoord is pragmatisch. ‘Er was een gat. Niet meer. Het was een nieuwsarme dag, waarin er meer onderwerpen wegvielen dan er bijkwamen. Om acht uur hadden we nog niets voor die plaats en dan zijn we beginnen zoeken, ook in het aanbod van de regionale pagina's. Dit was het meest interessante stuk. De lezers mogen weten dat ook zulke situaties voorkomen. Dat is het proza van kranten maken.'


DS, 16-01-2013 (Tom Naegels)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB