Beseffen ze in Hong Kong wel wie ze tegenover zich hebben?


China viert vandaag de Nationale Dag van de Volksrepubliek, maar de ogen van de wereld zijn gericht op de protesten in Hongkong. De voormalige Britse kolonie vecht voor democratie en voert de druk op het bestuur van de stad op. Als chief executive C.Y. Leung morgen niet aftreedt, dreigen de demonstranten over te gaan tot de bezetting van overheidsgebouwen.


Lester Shum, een van de leiders van de protesterende studenten, zei vandaag dat de betogers wel het gesprek met Beijing aan willen gaan, maar niet met Leung. Hij was immers degene die de politie opdracht gaf om traangas te gebruiken om de demonstranten uit elkaar te drijven. De politie van Hongkong greep een paar dagen geleden stevig in met traangas en pepperspray, maar liet de betogers de afgelopen dagen ongemoeid. De kans is groot dat daar verandering in komt als ze daadwerkelijk overgaan tot de bestorming van overheidsgebouwen.

Volgens een verslaggever van Al Jazeera heerste er tot voor kort een feestelijke stemming bij de protestacties, maar was er vandaag een zweem van nervositeit te bespeuren. De demonstranten hebben verschillende delen van de stad bezet en zijn niet van plan te vertrekken voordat China belooft zich niet langer te bemoeien met de kandidatenlijst voor de verkiezingen van de nieuwe premier.

Het protest in Hongkong begon dit weekeinde met een staking van studenten, die uitliep op een blokkade van het financiële centrum. Daarna voegden ook andere pro-democratische groepen zich bij de demonstranten. De inzet: eerlijke verkiezingen in 2017, als er een nieuwe premier wordt gekozen. De huidige chief executive, C. Y. Leung, wil dat de protesten worden gestaakt, de demonstranten eisen dat hij opstapt.


Wie is er aan de winnende hand?

Het protest is grootschaliger dan de organisatoren zelf durfden te geloven, en de demonstranten zijn vastbesloten niet te wijken voor Leung en zijn superieuren, de Chinese machthebbers. Dat wil niet zeggen dat ze uitzicht hebben op een overwinning. De Communistische Partij in Peking heeft niet de gewoonte te buigen voor de eisen van betogers, vooral niet als er zoveel op het spel staat als hier en de hele wereld meekijkt.


Bestaat de kans dat het protest overslaat naar het vasteland van China?

In China zelf wordt nauwelijks bericht over wat er gaande is in Hongkong, maar het is onvermijdelijk dat het nieuws ook daar doordringt. En onvrede heerst daar zeker: volgens officiële cijfers kampt het land met 180.000 gevallen van 'sociale onrust' per jaar. Dat zou aangewakkerd kunnen worden door het protest in Hongkong. Daar staat tegenover dat de onrust in China veelal de vorm heeft van lokaal verzet tegen bijvoorbeeld vervuilende bedrijven of ingrepen in de infrastructuur. Dat is iets anders dan de roep om democratie, die bovendien alles te maken heeft met de bijzondere positie van Hongkong.


De Hongkongers staan als één man achter het democratische ideaal?

Nee, ze zijn verdeeld. Nadat afgelopen zomer 800.000 mensen deelnamen aan een referendum om vrije verkiezingen af te dwingen, organiseerden Peking-getrouwen een tegenactie die 1,4 miljoen handtekeningen opleverde ter ondersteuning van de Chinese plannen. Invloedrijke tycoons, die voor hun zaken afhankelijk zijn van goede relaties met Peking, pleiten voor 'stabiliteit' en dus tegen de protestacties. En er zijn genoeg Hongkongers die het belang van hun stad als mondiaal financieel centrum belangrijker vinden dan een zuivere procedure voor het kiezen van de chief executive. Een recente peiling wijst uit dat 44 procent de democratie verkiest boven het Chinese model, tegen een aanzienlijke minderheid van 30 procent die geen moeite heeft met de koers van Peking.


Beseffen de betogers wie ze tegenover zich hebben?

Dat is de vraag. Voor de demonstranten, met jonge studenten in de voorhoede, is Leung de kop van Jut: hij is het gezicht van de macht. Maar de generatie die geboren is na 1980 en het bloedbad van het Plein van de Hemelse Vrede (Tiananmen) niet heeft meegemaakt, realiseert zich volgens de veteranen van de burgerrechtenbeweging in Hongkong te weinig dat ze het uiteindelijk opneemt tegen Peking. Voor de jongeren is de relatieve vrijheid van Hongkong een gegeven - ze kennen niet anders. Maar voor Peking is het een eindige zaak; in 2047 eindigen de bepalingen uit het verdrag met de Britten en is China honderd procent heer en meester over Hongkong.


Zou Hongkong niet ook een interessante zone voor China kunnen zijn, een democratisch experiment?

Dat wordt wel eens geopperd, maar het recente harde optreden van president Xi Jinping tegen mensenrechtenactivisten suggereert wat dat betreft weinig goeds. Sommige China-kenners voeren daarom aan dat de activisten in Hongkong er beter aan zouden doen maximaal gebruik te maken van de huidige wettelijke mogelijkheden, hoe beperkt die ook zijn. Pogingen de éénpartijstaat te bewegen tot meer democratie dreigen volgens hen averechts uit te werken.


Blog Trouw, 02-10-2014 (Stevo Akkerman)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB