Kan kernenergie klimaat redden?


Plots wordt in Nederland gepleit voor de bouw van een nieuwe kerncentrale. Alleen zo kunnen de klimaatdoelen van Parijs gehaald worden.


Klaas Dijkhoff heeft de knuppel in het hoenderhok gegooid. In Nieuwsuur zei de fractieleider van de liberale regeringspartij VVD dat Nederland opnieuw moet investeren in kernenergie. ‘Ik zie niet hoe je de klimaatdoelen van Parijs haalt zonder kernenergie. Dus wat mij betreft gaan we snel beginnen met bouwen.’

Dijkhoff verwoordt een stelling die ook sommige klimaat- en energiespecialisten poneren. Als de wereld tegen 2050 echt klimaatneutraal wil zijn – en als we Parijs ernstig nemen, moet dat het doel zijn – kunnen we niet zonder kernenergie. We mogen dan in sneltreinvaart windmolens bouwen en zonneparken aanleggen, met hernieuwbare energie alleen redden we het niet. Het gerenommeerde Massachusetts Institute of Technology publiceerde in september een studie over de toekomst van kernenergie in een wereld vol koolstof. De conclusie: zonder kernenergie wordt het klimaatprobleem veel moeilijker en duurder om op te lossen.

Dat Dijkhoff kernenergie plots hoog op de politieke agenda zet, is verrassend, maar niet abnormaal. Lange tijd was Nederland een bijzonder slechte leerling in de Europese klimaatklas. Investeren in hernieuwbare energie werd weinig gedaan. Veel Nederlanders waren (en zijn) radicaal gekant tegen de bouw van windmolens. Bovendien leek het gas uit Groningen een onuitputtelijke bron van inkomsten.

Maar na lange jaren van Gronings burgerprotest gaat de gaskraan onherroepelijk dicht. En nog belangrijker: de regering maakt eindelijk werk van een ambitieus klimaatplan. Alle belangrijke partijen ondertekenden afgelopen zomer een klimaatwet. Die zegt dat de uitstoot van broeikasgassen in 2030 gehalveerd moet worden in vergelijking met 1990. In 2050 moet de uitstoot zelfs met 95 procent gereduceerd zijn. Bovendien hebben de rechters de regering extra onder druk gezet. In de bekende Klimaatzaak werd de overheid ook in beroep veroordeeld. De regering moet nu zijn uitstoot tegen 2020 al met 25 procent verminderen.


Hels karwei

In de polder wordt daarom in hoog tempo onderhandeld. Burgers, bedrijven en middenveldorganisaties proberen afspraken te maken over hoe die uitstootdoelen bereikt kunnen worden. Tegen het einde van het jaar moet een routeplan klaar liggen. Dat dit een hels karwei wordt, begint Den Haag steeds meer te dagen.

Toch ligt kernenergie niet officieel op de onderhandelingstafel en ook in de regering was het tot gisteren geen thema. D66 en ChristenUnie zijn radicaal tegen en zelfs Klimaatminister Eric Wiebes (VVD), een partijgenoot van Dijkhoff, zei vorige week nog dat niemand concrete plannen heeft voor een nieuwe kerncentrale. ‘Er is al tien jaar lang niemand die zich heeft aangemeld om deze techniek in Nederland te plaatsen. Dat is in de komende jaren ook helemaal niet te verwachten. Het speelt nu niet.’

Nederland heeft nooit zwaar ingezet op kernenergie. De centrale in Dodewaard is al twintig jaar dicht. De centrale van Borssele had in 2003 gesloten moeten worden, maar de levensduur is verlengd tot 2033. Toch draagt die maar enkele procenten bij aan de energiemix. Bovendien valt ze geregeld uit en er is nauwelijks een regeling voor de ontmanteling.


Processie van Echternach

De kans is ook klein dat er plots investeerders staan te dringen om een nieuwe centrale te bouwen. De investeringskosten liggen immers bijzonder hoog. Een nieuwe kerncentrale kost 7 miljoen euro per megawatt, terwijl een gascentrale kan opgestart worden voor 0,8 miljoen. Zelfs investeringen in offshore wind zijn flink goedkoper (3 miljoen euro).

Daarom worden in West-Europa nauwelijks nieuwe centrales gebouwd. Alleen het Franse EDF is nog actief als bouwheer. In het Normandische Flamanville, het Engelse Hinkly Point en in Finland staat een centrale in de steigers. Maar in Finland en Normandië is de bouw een processie van Echternach waardoor de kosten veel hoger uitvallen dan begroot. Voor Hinkley Point verkreeg EDF daarom financiële garanties van de Britse regering.


Bouw in Azië

Toch berekende het Nederlandse Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) begin dit jaar dat de bouw van een nieuwe kerncentrale een te verantwoorde keuze kon zijn om de klimaatdoelen te halen. Het zou de Nederlandse samenleving op jaarbasis 200 miljoen euro goedkoper uitkomen dan het maximaal uitbouwen van windparken op de Noordzee.

Maar het PBL lijstte ook de bezwaren op. Het duurt minstens tien tot vijftien jaar voor een centrale operationeel is. Voor 2030 is het dus geen realistische oplossing. De onderzoekers concludeerden dat een tweede centrale ‘niet aansluit bij de huidige beleidsrealiteit’.

In Europa en de VS – daar staan verschillende centrales stil omdat ze niet rendabel zijn – is kernenergie nauwelijks nog een alternatief. Maar dat betekent niet dat de technologie wereldwijd afgeschreven is. Op dit moment worden er 150 gebouwd en er liggen plannen klaar voor nog eens 300 exemplaren. Vooral in Azië wordt volop gebouwd. Het Internationaal Energie Agentschap berekende dat de totale kerncapaciteit tegen 2040 met een kwart zal toenemen.


DS, 078-11-2018 (Dominique Minten)

Bijgesloten Plaatje(s)