Chávez overspeelt zijn hand


De Venezolaanse kiezers hebben de linkse president Hugo Chávez gisteren een pijnlijk verlies toegebracht. Het is zijn eerste electorale nederlaag in de negen jaar dat hij president is.


Caracas, 3 dec. Bij de afsluiting van zijn campagne voor een wijziging van de grondwet, die zijn macht aanzienlijk had moeten uitbreiden, zei Hugo Chávez vrijdag nog dat hij Venezuela wel tot 2050 zou willen regeren. De president zou dan 95 jaar zijn. Maar vannacht bleek dat Chávez met deze bluf zijn hand had overspeeld. Voor het eerst in zijn negenjarig presidentschap leed de links-nationalistische leider gisteren een nederlaag bij de stembus.

Door zich in een referendum af te keren van de grondwetswijziging, gaf een nipte meerderheid (51 procent) van de kiezers gisteren aan niets te voelen voor de drastische machtsuitbreiding waarmee hij van Venezuela een socialistische staat wil maken. Als Chávez’ voorstel was aangenomen had hij zich onbeperkt herkiesbaar kunnen stellen. Nu is zijn huidige termijn, die afloopt in 2012, zijn laatste.

De afgelopen weken bleek al uit peilingen dat Chávez het misschien niet zou redden. Hierop bond de president evenwel niet in, hij voerde de inzet van de volksraadpleging juist op. Hij maakte haar tot een toetsing van zijn hele presidentschap.

Daardoor was hij vannacht, na de erkenning van zijn nederlaag, meteen gedwongen om aan damage control te doen. Op voor hem ongebruikelijk kalme en korte wijze sprak Chávez de tv-kijker toe. „Ik zal luisteren naar de stem van het volk, zoals ik daar altijd naar heb geluisterd. Het is hier geen dictatuur.” Hij noemde de uitslag ‘een fotofinish’, maar riep op tot kalmte en feliciteerde zijn tegenstanders – die hij nog maar kort geleden had uitgemaakt voor verraders van het vaderland.

De oppositie in Venezuela, die de president al jaren met alle mogelijke middelen bestrijdt, claimde Chávez’ stembusnederlaag vannacht als ‘haar’ succes. Maar de winst van ‘nee’ komt vooral op het conto van een geheel nieuwe maatschappelijk oppositiegroep: protesterende studenten. Alleen zij wisten het verzet tegen de grondwetswijziging de afgelopen maanden een geloofwaardig gezicht te geven.

In een land waar het grootste deel van de bevolking – ondanks negen jaar Bolivariaanse revolutie – nog steeds in armoede leeft, zijn het opvallend genoeg jongeren uit de middenklasse geweest die Chávez een nederlaag hebben bezorgd. Zij wisten voor het eerst een tegengeluid te laten horen dat ook enige ingang vond bij de arme achterban van Chávez.

Dit in tegenstelling tot de ‘oude’ oppositie. Die combineerde de afgelopen negen jaar een groot gebrek aan strategisch inzicht met een teveel aan rancune. In april 2002 zette ze Chávez af in een coup – die maar 48 uur duurde. Na die mislukking legde ze hetzelfde jaar de olie-industrie twee maanden lang plat met een staking.


NRC, 03-12-2007

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Chavez zal toontje lager moeten zingen


Sinds zondag weet de Venezolaanse president Hugo Chavez dat zijn enorme populariteit grenzen kent. 51 procent van de Venezolanen verwees zijn verregaande grondwetswijziging naar de prullenmand. Toch verdwijnt Chavez nog niet meteen uit beeld; hij leidt het land nog tot in 2013. Maar deze populariteitswedstrijd heeft hij verloren.


'Ik feliciteer mijn tegenstanders. Ik had deze pyrrusoverwinning sowieso niet gewild.' Op een voor Hugo Chavez ongewoon milde toon feliciteerde de Venezolaanse president zondagavond het 'neen'-kamp, dat in het referendum Chavez' verregaande grondwetswijzigingen met een nipte meerderheid (51 procent) had afgeketst.

In de mand lagen 69 wijzigingen aan de grondwet die voor het laatst in 1999 (door Chavez, vlak na zijn aantreden) aangepast werd. Hadden de Venezolanen zondag in het referendum 'ja' gestemd, dan was de meest zichtbare verandering dat Chavez in 2012, na zijn tweede ambtstermijn als president, nog een derde keer verkiesbaar zou zijn.

'Ik wil graag tot in 2050 aanblijven', herhaalde Chavez de voorbije weken. Daarmee doelde hij op niets minder dan een levenslang presidentschap; hij zou dan tot zijn 95ste de oliestaat regeren.

Precies dat is een bijzonder teer punt in Latijns-Amerika, waar het verleden van militaire dictaturen nog vers in het geheugen ligt. De beperking in tijd van de macht van het staatshoofd is daarom in verschillende Latijns-Amerikaanse grondwetten een essentieel punt.

Latijns-Amerikanen houden traditioneel van de caudillo, de sterke en erg zichtbare leider van een al even sterk gepersonaliseerd regime. Maar dat Chavez, die bij een groot deel van de Venezolanen gigantisch populair is, onbeperkt zou aanblijven, was zelfs voor zijn eigen achterban een brug te ver.

Hugo Chavez leed zondag zijn eerste verkiezingsnederlaag, sinds hij in 1999 aantrad als president van Venezuela. Hij vroeg de Venezolanen de toestemming voor een reeks technische hervormingen, terwijl hij het presenteerde als een referendum over zijn hele beleid. 'Stem je voor het referendum, dan stem je voor Chavez. Stem je tegen, dan stem je tegen Chavez', riep hij vorige week nog, overtuigd van zijn gelijk.

Zo maakte hij van het referendum eigenhandig een peiling naar zijn populariteit. 'Deze tussentijdse populariteitspoll heeft Chavez verloren', zegt Michiel Baud, directeur van Cedla, het studie- en documentatiecentrum over Latijns-Amerika in Amsterdam, in een telefonisch gesprek. 'De nederlaag is ook helemaal niet zo nipt. 51 procent stemde tegen de grondwetswijziging, maar 30 procent ging helemaal niet stemmen. Je mag ervan uit gaan dat in die groep ook een heleboel neen-stemmen zit. Dan kom je dus aan een veel grotere groep neen-stemmers.'

Een verloren populariteitspoll dus, maar ook niet veel meer dan dat, vindt Baud: 'Chavez verdwijnt nog niet meteen van het toneel.' Niet alleen blijft Chavez gewoon nog vijf jaar president. Door zijn nederlaag zo edelmoedig toe te geven, toont hij zich naar eigen zeggen bovendien een 'ware democraat'. Door de zege van het neen-kamp aan te voeren als 'een bewijs van de democratie' pakt Chavez zijn nederlaag bijzonder handig aan.

Volgens Baud verzwakt het referendum de positie van de Venezolaanse leider dan ook niet meteen. Daarnaast is het weinig waarschijnlijk dat Chavez' eerste nederlaag een directe invloed heeft op het beleid van links-populistische bondgenoten, zoals Correa in Ecuador of Morales in Bolivia.

'Voor een grote groep Venezolanen blijft Chavez ook na zondag populair', zegt Baud. 'Alleen is het kritisch vermogen van het volk groter dan men had verwacht. Dat is een interessante vaststelling; het betekent dat de democratische structuren toch minstens voor een stuk intact blijven.'

Een tweede interessant fenomeen noemt Baud 'de gematigde groep uit de middenklasse' die oppositie voert tegen Chavez, en zondag een eerste slag heeft thuisgehaald. Het anti-Chavezprotest was voor één keer niet de stem van de oude oppositie, die de parlementsverkiezingen van 2005 boycotte en het parlement oppositieloos achterliet. De voorbije weken trokken horden studenten de straat op. Zij gaven de oppositie een nieuw en jong gezicht.

Bovendien overtuigden zij met hun inhoudelijke argumenten ook Chavez' traditionele achterban: de armen. Chavez won de voorbije jaren hun harten, door een deel van de olieopbrengsten in succesvolle armoedebestrijdingsprogramma's te stoppen. Doekjes voor het bloeden, of effectieve armoedebestrijding? 'Dat is natuurlijk moeilijk', vindt Baud. 'De resultaten van die projecten zijn voor de armen erg reëel: het betekent geld voor wie eerst zonder zat, een arts voor wie er eerst geen had. De duurzaamheid van die armoedebestrijding moet op termijn blijken.'

Vallen de armen Chavez dan af? Niet noodzakelijk. Ze zijn niet bepaald nostalgisch over het oude (corrupte) systeem. Ze verlangen gewoon evenmin naar het nieuwe politieke systeem dat Chavez hen zondag voorgeschoteld heeft.


DS, 04-12-2007 (Ine Roox)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Ik vind het een mooie zaak da Chavez dit referendum niet won. Het zou een gevaarlijk spel worden als hij zo lang aan de macht wil blijven. De Zuid-Amerikaanse geschiedenis heeft al met heel wat dictators kennis gemaakt. Ik vreesde dat Chavez ook zou worden. Toch ben ik wel voorstander van zijn politiek. Hij is radicaal, maar dat mag wel. Hij heeft de armen degelijk geholpen en dat siert hem. Ik hoop alleen dat hij zich ook aan het referendum houdt, maar dat zullen we wel zien in 2013.