Ze zag de striemen bij haar cliënten, maar is nu zelf aan de beurt


De bekende Iraanse advocate Nasrin Sotoudeh krijgt 38 jaar cel en 148 zweepslagen. De nieuwe harde lijn in Iran laat zich onmiddellijk voelen.


Er wachten Nasrin Sotoudeh 148 zweepslagen en 38 jaar celstraf. De Iraanse advocate (55) weet wat dat betekent. Ze heeft geregeld bij haar cliënten de striemen gezien. Nu is zij aan de beurt. Maandag is ze door de revolutionaire rechtbank in Teheran veroordeeld, omdat ze ‘de openbare veiligheid in het gedrang heeft gebracht en de hoogste religieuze leider ayatollah Ali Khamenei heeft beledigd’. In Iran zijn zulke begrippen vrij elastisch: eigenlijk betekent het dat de luis in de pels van het regime een lesje wordt geleerd.

Sotoudeh is in Iran een bekende advocate die zich al jarenlang bekommert om vrouwen en jongeren die met de Iraanse justitie in aanmerking zijn gekomen. ‘Ze is een zeer integere en bescheiden vrouw, die dag en nacht werkt om haar cliënten te beschermen’, zegt Barbara Debeuckelaere die in 2009 voor een VRT-reportage met Sotoudeh optrok. Volgens haar is de juriste geen tafelspringer, geen vrouw die graag in de schijnwerpers en op de barricades staat. ‘Ze wilde het systeem niet aanvallen, maar ze probeerde het geleidelijk aan te verbeteren’, zegt Debeuckelaere. ‘Ze bleef duwen tegen het systeem dat onwrikbaar leek.’

De Iraanse advocate heeft de belangen van enkele bekende Iraanse vrouwenactivisten verdedigd, maar ze hielp ook de jongeren die ter dood veroordeeld waren. ‘Ze was zo verontwaardigd, toen ze het verhaal vertelde van een dertienjarig meisje dat ter dood veroordeeld was voor een misdaad die ze waarschijnlijk niet heeft gepleegd’, herinnert Debeuckelaere zich.

Sotoudeh was er zich terdege van bewust dat ze ooit weleens de prijs zou moeten betalen voor haar inzet. Ze wist dat haar echtgenoot en kinderen ook gevaar liepen. ‘Ze vond dat verschrikkelijk moeilijk. Volgens Debeuckelaere zei ze: ‘De kinderen en de vrouwen die in de cel zitten, hebben recht op verdediging en die taak moet ik op mij nemen.’ In 2012 kreeg de juriste de Sacharovprijs van het Europees Parlement. Het was ‘een erkenning voor een vrouw die zich niet laat afschrikken door angst en intimidatie en die besloot het lot van haar land boven haar eigen lot te stellen’, klonk het toen.


Onverwachts opgehaald

Op 13 juni vorig jaar werd Sotoudeh onverwachts thuis opgehaald en door de Iraanse veiligheidsdiensten naar de Evin-gevangenis gebracht, de meest beruchte plek voor vrouwen om terecht te komen. Sotoudeh had kort tevoren aangekondigd dat ze met een sit-in wilde protesteren tegen de nieuwe maatregel van de regering, die bepaalt dat mensenrechtenactivisten – of in Iraanse termen: activisten die de nationale veiligheid in gevaar brengen – hun advocaat niet meer mogen kiezen, maar moeten werken met een van de twintig pleiters die de staat ter beschikking stelt. Door haar op te pakken, kon de overheid beletten dat ze actie ging voeren.

Bij haar veroordeling enkele dagen geleden, heeft de rechter enkele oude zaken mee in rekening gebracht.


Geheime processen

Sotoudeh is de laatste jaren twee keer in absentia veroordeeld voor een resem van misdaden tegen de staat en de nationale veiligheid. ‘In absentia betekent dat de processen in het geheim zijn gebeurd, zonder dat Sodouteh of haar echtgenoot daarvan op de hoogte waren’, zegt Hadi Ghaemi, de directeur van het Centrum voor Mensenrechten in Iran aan de New Yorker. Volgens de website van zijn organisatie heeft de echtgenoot van de advocate geen idee hoe ze uiteindelijk aan die loodzware straf van 38 jaar en 147 zweepslagen is gekomen. ‘Zij is veroordeeld in een kafkaiaans proces dat alle internationale rechtsregels tart’, schrijft Ghaemi.

Zo’n zware straf voor een mensenrechtenadvocaat komt zelden voor. Enkele dagen voor de uitspraak, op 7 maart, is Ebrahim Raisi, een protegé van Ali Khamenei en een notoire hardliner, benoemd als hoofd van de rechterlijke macht. Hij is, volgens de VS, verantwoordelijk voor de executies van duizenden politieke gevangenen in 1988.

Maandag heeft de VN-rapporteur voor de mensenrechten in Iran, Javaid Rehman, de zaak-Sotoudeh aangekaart bij de VN-mensenrechtenraad in Genève. Hij sprak over ‘zorgwekkende patronen van intimidatie, arrestaties, vervolgingen en slechte behandeling van mensenrechtenactivisten en hun advocaten’. In zijn rapport somt hij verschillende mensenrechtenadvocaten op die onlangs gearresteerd of veroordeeld zijn. Rehman ziet een duidelijk verband met de problemen waarmee Iran kampt als gevolg van de herinvoering van de Amerikaanse sancties.


DS, 14-03-2019 (Corry Hancké)

Bijgesloten Plaatje(s)