Hoe het onderwijs zijn revoluties opslokt


Van dagdromen over de ideale school tot effectief de deuren opengooien op 1 september. In Kortrijk staan ze er klaar voor. ‘Er is nood aan een andere aanpak: een met meer diversiteit, met vernieuwend en innovatief onderwijs.’


Hoe ziet de ideale school eruit? Zes ouders uit Kortrijk hebben er zich het hoofd over gebroken, er menige nacht over gediscussieerd met een Chimay bij de hand en er zelfs een conceptnota van dertig pagina’s over opgesteld. En daar is het niet bij gebleven: op 1 september zwaaien de poorten open van ’tvier, een Freinetschool voor de eerste graad van het secundair onderwijs.

‘In Kortrijk lijken alle scholen wat op elkaar’, zegt betrokken ouder An Algoed. ‘Er is nood aan een andere aanpak: een met meer diversiteit, met vernieuwend en innovatief onderwijs’, Zij gaat aan de slag als trajectbegeleider op de nieuwe school.

‘Alle initiatiefnemers hebben een professionele achtergrond in het onderwijs. Daar zijn veel ideeën uit voortgekomen. Ik heb zelf bijvoorbeeld tijdens mijn opleiding Gezinswetenschappen gewerkt rond schoolse motivatie. We hebben ook veel onderwijsonderzoek doorgenomen. Na enige discussie bleek dat de methode van Freinet voor ons toch de beste was. Persoonlijke trajectbegeleiding, projectgewijs onderwijs: zijn ideeën blijven nog altijd overeind.’

Met al 53 leerlingen ingeschreven in het eerste jaar neemt de school een vliegende start. Dat gebeurt onder de vleugels van de RHIZO, een scholengroep in en rond Kortrijk die ‘elke jij omgeeft met een wij’. ‘Helemaal onafhankelijk beginnen was niet mogelijk: er is veel concurrentie en een school opstarten kost geld. We zijn dankbaar voor de steun van RHIZO.’

De lokale gevoeligheden en onderlinge concurrentie tussen de scholen waren niet altijd even makkelijk. En er waren andere ouders die kritische vragen stelden bij het initiatief. ‘Terwijl wij helemaal niet zeggen dat andere scholen slecht bezig zijn’, benadrukt Algoed. ‘Wij willen het gewoon anders doen, met meer aandacht voor differentiatie en socio-emotionele ontwikkeling in het eerste jaar. Maar onze leerkrachten zijn professionals. Instructie, huiswerk en toetsen blijven gewoon bestaan.’


Aktiegroep Kritisch Onderwijs

Geen beter middel voor de emancipatie van de mens dan het onderwijs. Die gedachte leefde toch in de internationale onderwijswereld anno jaren zestig.

Op beleidsniveau was er in Vlaanderen het Vernieuwd Secundair Onderwijs, waarvoor voorafgaand aan zijn introductie in 1970 het nodige denkwerk werd verricht en dat vanaf het begin voor- en tegenstanders kende. De kiemen voor verschillende ‘tegenbewegingen’ werden toen ook gezaaid: van de Werkgroep voor Revolutionaire Pedagogiek (WERP) tot de Aktiegroep Kritisch Onderwijs (AKO) en dus ook de Freinetbeweging, die in jaren zeventig op volle toeren gingen draaien.

In de jaren zestig was Eddy Macquoy nog een tikje te jong. Daarna raakte hij wel betrokken bij AKO en de Freinetbeweging. Vandaag is hij nog als leerkracht aan het werk in de Freinetschool in Leuven. En hij doet een opvallende vaststelling. ‘De kloof tussen de ideeën van de Freinetbeweging en het traditionele onderwijs is ondertussen heel wat kleiner geworden.’

‘Om het heel concreet te maken: werken met projecten gebeurt nu op heel veel plaatsen, net als het meer focussen op de interesses van kinderen zelf. Maar om meteen een tegenvoorbeeld te geven: er zijn nog scholen waar ouders zelfs niet op de speelplaats mogen komen. Dat is bij ons ondenkbaar.’

Ooit voelde Macquoy zich een bescheiden revolutionair. Er was kritiek, er waren tegenwerkingen. Nu beschouwt hij het hele Freinet-verhaal in Vlaanderen als een succes. ‘Mede doordat bestaande structuren er hun schouders onder hebben gezet, bijvoorbeeld het stedelijk onderwijs in Gent. De Freinetbeweging is ook opnieuw heel actief en up-to-date met alles wat er gebeurt.’


Innovatie wenselijk?

Dat bepaalde ideeën die decennia geleden nog als vreemd en revolutionair ervaren werden, ondertussen deel uitmaken van de structuren, verbaast professor Marc Depaepe niet. Hij is als onderwijshistoricus verbonden aan de Kulak. ‘Dat is appropriatie.’

Depaepe beschouwt de jaren zestig niet als het grote kantelpunt voor de onderwijswereld, ‘omdat de continuïteit in het onderwijs altijd al erg groot geweest is. En dat hoeft zeker geen slechte zaak te zijn. Men moet niet vernieuwen om te vernieuwen. Dat heeft geen zin.’

Een aantal grote evoluties – geen revoluties – die hij wel heeft zien plaatsvinden, zijn de grotere aandacht voor het kind en de democratisering in een poging alle lagen van de bevolking te bereiken. ‘Maar tot op vandaag zijn die processen nog altijd bezig. Alles blijft in beweging.’

Dat zien ze ook op de nieuwe Freinetschool in Kortrijk. Ze willen er de grenzen toch nog een beetje opentrekken. ‘De bestaande decreten maken het er zeker niet makkelijker op. Wij willen bijvoorbeeld inzetten op co-teaching, met twee leerkrachten voor de klas staan. Maar dat blijkt in de praktijk niet makkelijk te realiseren’, aldus Algoed.


Blog DS, 01-08-2017 (Stijn Cools)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB