Nergens in Europa zoveel besnijdenissen als in België: ‘Schaf de terugbetaling van die genitale verminking af’


In geen enkel Europees land worden zoveel mannen besneden als in België. Jaarlijks gaat het om 25.000 jongetjes die onder het mes gaan, zonder dat er een medische noodzaak is voor de operatie. Open VLD-Kamerlid Goedele Liekens en ondernemer Rik ‘Remmery’ Vannieuwenhuyse stellen daarom voor om de terugbetaling door de ziekteverzekering af te schaffen. ’We organiseren en financieren de massale schending van kinderrechten.’


De Belgische cijfers zijn verbluffend. Bijna 23% van de mannen in België is besneden. Een absoluut Europees record. In vergelijking met onze buurlanden zijn de verschillen nog opvallender. In Nederland is slechts 5,7% van de mannen besneden, in Duitsland gaat het 10% van de mannen, in Frankrijk om 14%. ‘Daarmee kunnen we meteen een misverstand uit de wereld helpen: de problematiek van het hoge aantal besnijdenissen is geen zaak van joden of moslims. Het overgrote deel van de besnijdenissen is niét religieus.’

Aan het woord is ondernemer Rik Vannieuwenhuyse (70), ook wel bekend als Rik Remmery. Bijna twintig jaar geleden werd hij wereldberoemd als directeur van delicatessenbedrijf Remmery uit Ledegem omdat hij weigerde om een personeelslid met een hoofddoek te ontslaan, ondanks alle bedreigingen die hij kreeg. Na de woelige episode met zijn delicatessenbedrijf, verdiepte hij zich in de problematiek van de jongensbesnijdenissen. In Vlaanderen is er niemand die zoveel kennis heeft over het fenomeen.

‘Besnijdenissen bij meisjes hebben we wettelijk verboden in ons land. Terecht, want genitale verminking is verschrikkelijk. Maar ik heb nooit begrepen waarom het snijden in de geslachtsdelen van minderjarige jongens wel wordt toegestaan. De besnijdenis van jongens is evengoed een ingrijpende verminking van het geslachtsdeel.’

‘Wat het helemaal onbegrijpelijk maakt, is dat het overgrote deel van die duizenden besnijdenissen zonder enige medische noodzaak wordt uitgevoerd’, aldus Vannieuwenhuyse. ‘Daar zijn de experten het over eens. Let wel: in een aantal uitzonderlijke gevallen is het noodzakelijk om de voorhuid te verwijderen omdat die te nauw is. Maar dat gaat om minder dan 1% van het totale aantal besnijdenissen. Dat wil zeggen dat 99% van de besnijdenissen wordt uitgevoerd zonder medische noodzaak. Dat is toch een schande? Waarom laten wij het toe dat erg jonge kinderen zonder reden verminkt worden?’


Te gek voor woorden

Vannieuwenhuyse heeft wel een verklaring voor het hoge aantal besnijdenissen in ons land. ‘Ten eerste: de kosten van een besnijdenis worden terugbetaald door het ziekenfonds. Dat zou voor medische overconsumptie kunnen zorgen. Ten tweede: heel veel ouders van jongetjes wordt een besnijdenis aangepraat. Een besneden penis zou hygiënischer zijn, beter voor de seksuele beleving of gewoon mooier. Ik heb ooit een reportage gezien waarin een moeder werd gevraagd waarom ze haar pasgeboren zoon liet besnijden. “Ik vind besneden penissen mooier”, antwoordde die vrouw. Dat is toch te gek voor woorden? Ik besef dat een algemeen verbod op besnijdenissen niet meteen haalbaar is, maar zouden we dan minstens kunnen wachten tot zo’n jongen oud genoeg is om zelf beslissen of hij besneden wil worden of niet?’

Hoewel gerenommeerde artsen als Guy T’Sjoen en Piet Hoebeke zich regelmatig uitspreken tegen de Belgische omgang met besnijdenissen van jongens, lijkt de medische wereld niet echt geneigd tot verandering. ‘Besnijdenissen zijn big business voor sommige dokters’, windt Vannieuwenhuyse er geen doekjes om. ‘Ik ken artsen die tien tot vijftien besnijdenissen in één dag uitvoeren. Die verdienen een paar honderd euro per ingreep. Een bekende arts zei ooit tegen mij: “Aan die besnijdenissen verdienen artsen elk jaar een nieuwe Porsche.” (emotioneel) Maar daarvoor gaan we wel massaal in de geslachtsdelen van jongetjes snijden? En niemand doet er iets aan!’

‘Elke besnijdenis van kinderen zonder medische indicatie is in strijd met artikel 12 van het Verdrag inzake de Rechten van het Kind. Ook artikel 24 stipuleert dat kinderen moeten worden beschermd “tegen traditionele praktijken die schadelijk kunnen zijn voor hun gezondheid”. In 2013 gaf de VN-Mensenrechtenraad het advies aan alle landen om schadelijke praktijken die de integriteit en waardigheid van het kind in gevaar brengen en die schadelijk zijn voor de gezondheid van jongens en meisjes, te verbieden. Ook de Raad van Europa, algemeen beschouwd als hoeder van de mensenrechten, heeft in 2013 een resolutie aangenomen waarin aan de lidstaten gevraagd wordt om actie te ondernemen tegen de aantasting van de fysieke integriteit van kinderen.’


Schouderklopjes

Niet alleen schreef Vannieuwenhuyse een boek over de problematiek, hij klopt ook op alle politieke deuren om steun te vinden voor zijn boodschap. ‘Ik krijg overal schouderklopjes, maar als het eropaan komt is er weinig bereidheid om een einde te maken aan de praktijken. Ik heb bij verschillende ministers aangeklopt. Of ze zijn niet geïnteresseerd, of ze willen me zelfs niet ontvangen voor een gesprek, zoals minister van Volksgezondheid Frank Vandenbroucke (Vooruit).’

Vannieuwenhuyse vond wel een politieke bondgenoot in seksuologe Goedele Liekens, die voor Open VLD in de Kamer zetelt. Ook zij wil het hoge aantal besnijdenissen in België naar beneden krijgen. ‘Laat ons al eens beginnen met de terugbetaling van de kosten van besnijdenissen af te schaffen’, zegt Liekens. ‘België is het enige land in Europa dat elke circumcisie volledig terugbetaalt, ook al is volgens urologen slechts 1% van die operaties medisch noodzakelijk. Ook het argument dat een besneden penis hygiënischer zou zijn, is wetenschappelijk achterhaald. Het is dus een onnodige ingreep, die de overheid jaarlijks handenvol geld kost.’

‘Minister Vandenbroucke spreekt van een kostenplaatje van 5 miljoen per jaar. Maar een blik op de website van het UZ Brussel bijvoorbeeld leert ons dat patiënten zonder ziekteverzekering 1.454 euro betalen. Met ziekteverzekering betaal je slechts 46 euro. Het totale kostenplaatje, inclusief daghospitalisatie, anesthesie en medische instrumenten, loopt dus in de tientallen miljoenen.’

Liekens heeft vooral een probleem met de jonge leeftijd waarop de besnijdenissen gebeuren. ‘De ingreep gebeurt zeer vaak bij jongetjes onder de 4 jaar. In 2021 stond de teller op 15.000. Dat zijn hallucinante cijfers. Urologen zijn het er internationaal over eens dat je onder de 4 jaar geen diagnose van echte voorhuidvernauwing kan stellen. Die “voorhuidverkleving” is in het ergste geval op te lossen met een zalfje, maar meestal groeien ze er vanzelf uit. Dat doet ons sterk vermoeden dat er een medische overconsumptie bestaat, gestimuleerd door de terugbetaling door het Riziv’, aldus Liekens.


Uitgescholden

Hoewel besnijdenissen bij jongens niet strafbaar zijn – in tegenstelling tot bij meisjes – benadrukt de politica dat het verwijderen van de voorhuid ook een bijzondere ingrijpende operatie is. ‘Je snijdt in het geslachtsorgaan van een kind dat daar geen inspraak in heeft. Om allerlei redenen, behalve een medische noodzaak. Vooral bij die hele jonge kinderen is de voorhuid nog erg vergroeid met de eikel. Als je in zo’n minipiemeltje gaat snijden, breng je mogelijk onherstelbare schade toe aan belangrijke zenuwuiteinden, en dat in een belangrijke erogene zone. Laat ons minstens wachten tot jongens daar zelf over kunnen beslissen. In 2020 diende ik al een wetsvoorstel in om de terugbetaling van besnijdenissen die niet medisch noodzakelijk zijn te stoppen. Daar moet nu echt werk van worden gemaakt, want de cijfers zijn schrikbarend. In het belang van de rechten van élk kind.’

Dat het schrappen van de terugbetaling ervoor zou kunnen zorgen dat meer jongensbesnijdenissen in de clandestiniteit verdwijnen, vindt Liekens geen valabel argument. ‘Dat heeft ons er ook niet van weerhouden om vrouwelijk genitale verminking te verbieden. Mensen die snijden in een lichaam zonder medisch diploma, maken zich schuldig aan verminking. Dat is, net zoals bij meisjesbesnijdenissen, een zeer ernstig misdrijf.’

Rik Vannieuwenhuyse beseft dat de kwestie ook erg gevoelig ligt bij religieuze gemeenschappen. Bij Joden is de besnijdenis verplicht, acht dagen na de geboorte van de jongen. Bij moslims is de besnijdenis geen religieuze verplichting. ‘Bij vertegenwoordigers van de moslimgemeenschap was er wel bereidheid om te praten, bijvoorbeeld over de leeftijd waarop de ingreep zou worden uitgevoerd. Bij de Joodse gemeenschap ligt het gevoeliger.’


Blog DS, 16-09-2023 (Joris van der Aa)