Het kruis

Rik Torfs


Vorig jaar bestond het Sint-Romboutscollege van Mechelen 150 jaar. Mijn vader volgde er tussen 1925 en 1929 de laatste vier jaren van de klassieke humaniora. Zijn levenslange liefde voor Horatius dateert van toen. Na de Tweede Wereldoorlog werd hij voorzitter van de oud-leerlingenbond. In die functie trad hij jaarlijks op als vormselpeter. Daarvan is in het vorig jaar uitgegeven gedenkboek een foto te vinden. Het boek staat trouwens vol foto’s van dode heren met indringende blikken.

Het katholicisme is overal. Zo prijkt op bladzijde 55 een foto van een tuinfeest in 1926. De leraren zitten op bankjes en stoelen tussen hoog opgeschoten gras en weelderig lover. Priesterboorden alom. Aan drank geen gebrek. Bij de foto staat een kort commentaar: ‘Uit het aantal flessen op tafel spreekt toch wel enige gezelligheid.’ De leraren genieten, weliswaar gevangen in hun soutanes, van een slordige informaliteit. Wat dachten ze ten diepste? Waren ze allemaal even religieus? Het priesterschap genoot aanzien, was voor jongens uit een bescheiden milieu de enige kans om sociale promotie te maken. In de keuze van de heren op de foto zat iets vanzelfsprekends. Het was even normaal om wel als om geen priester te worden. De wijding vergde enige opoffering. Maar de wijn werd zonder gêne gedronken. Anders waren de vier lege flessen van tafel gehaald voor de foto.

Het boek doorbladerend vroeg ik me af: hoe verging het leerlingen van het Sint-Romboutscollege die niet heel religieus of ongelovig waren? Het was beslist niet gemakkelijk om tegen de stroom in te gaan. Tot de minderheid te behoren. Een minderheid waarvan het bestaan werd ontkend.

Vorige woensdag bezocht ik een klas van het Leuvense Sint-Pieterscollege. 4C. Latijn-Grieks. Het geheugen is groot, de gedachten zijn scherp, de standpunten worden met verve verwoord. De diepere nuance is voor later. Ze wacht op de wonden van het leven.

Ik mocht over de K van de KU Leuven spreken. Ook wel over die van het Sint-Pieterscollege. De leerlingen zaten in een kring. Lore en Silke, Vincent en Emiel. Eveline en Laurens. Al gauw ging het over het kruis. De leerlingen wilden er eentje hangen in de klas. Waren zij geen katholieke school? Dan mag er toch een kruis aan de muur?

Oei. Moeilijk punt. De trend is eerder om kruisen weg te halen. Low profile. Niets opdringen. Ouders vragen dat. Soms toch. Een katholieke school staat voor kwaliteit, zeggen ze dan. Zolang ze niet te katholiek is. Wijst het kruis trouwens niet op enig fundamentalisme?

Dat vinden de leerlingen niet. Ze willen een kruis.

Karin, de lerares, is kritisch zoals het hoort. Waarom willen ze dat ? Omdat ze katholiek zijn. Echt? Is het niet eerder een spelletje, een provocatie? Dat ook, geven ze toe. Maar niet alleen.

De leerlingen argumenteren in mooie volzinnen. Die ondersteunen de waarheid. Of vervangen haar. Ik geniet ervan. Je voelt hoe de leerlingen voelen dat ze met hun redeneringen een aantal van hun leraren, hun directie misschien zelfs, vast kunnen zetten. Met een feilloze neus voor nep.

Het kan best dat hun vraag om een kruis in de klas goeddeels provocatie is. Maar is geloof dat niet altijd een beetje? Wat bijvoorbeeld te denken over de religieuze gedichten van Gerard Reve? Hij beschreef God zo laconiek dat velen zich haastten om alles als pure ironie af te doen. ‘Eigenlijk geloof ik niets, en twijfel ik aan alles, zelfs aan U.’ Gerard Reve, een verademing tegenover het fletse religieuze jargon, genre word wie je bent, huil maar eens lekker uit, leg je hoofd op mijn schouder.

Concreet nu. Wat doe je als katholieke school wanneer het de leerlingen zelf zijn die vragen om een kruis in de klas? Het is de omgekeerde vraag waarop we het antwoord kennen. Het kruis kan dan in stilte verdwijnen, want openheid, tolerantie, pluralisme, gastvrijheid, multiculturaliteit, iedereen welkom, niemand gekwetst. Mooie woorden waarachter het heerlijk wegvluchten is.

Edoch, er zijn ook vragen die stroomopwaarts gaan. Wat is er mis met het kruis? Waarom wil u het niet hangen? Stoort het u? Heeft het voor uzelf betekenis? Indien niet, waarom is deze school dan katholiek? Gêne, wrevel, ongemak. Elke tijd heeft zijn verkeerde vragen.

Openheid is vandaag net zo gevaarlijk als in 1926, toen de priester-leraars van het Sint-Romboutscollege hun diepste verlangens probeerden te vergeten, even vergaten, bij het drinken van flonkerende wijn, terwijl de collegetuin waarin de lente baldadig tot bloei kwam hen liefdevol omarmde.


DS, 05-05-2014 (Rik Torfs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB