Syrische Koerden zullen niet zomaar verkruimelen


Het worden harde weken voor de ‘Volksbeschermingseenheden’ (YPG), de machtigste Syrisch-Koerdische militie. Maar het is zeer de vraag hoeveel van president Erdogans grootspraak Turkije effectief kan waarmaken.


Met de kakofonie rond de voortdurende Twitterparadoxen van de Amerikaanse president Donald Trump en het Turkse offensief in Noord-Syrië (DS 9 oktober) lijkt voor de Koerden alweer het aloude gezegde van kracht dat ze ‘geen vrienden hebben, behalve de bergen’. De vraag wordt of de Turkse invasie een existentieel gevaar vormt voor ‘Rojava’, de autonome regio die de Koerden in Noord-Syrië hebben opgezet.

Officieel wil de Turkse president, Recep Tayyip Erdogan, een ‘veilige zone’ creëren langs de Turks-Syrische grens, zo ‘het terrorisme’ bestrijden – een woord dat hij vooral reserveert voor Koerden – een onbekend aantal van de 3,5 miljoen Syrische vluchtelingen in Turkije naar die ‘veilige zone’ transporteren, en zo het Koerdische project in Noord-Syrië een halt toeroepen.

In één moeite zou Turkije het nieuwe bastion vormen tegen de restanten van Islamitische Staat (IS), dat grotendeels is verslagen door de Syrische Koerden als grondtroepen voor de Amerikaanse luchtmacht. Erdogan zou ook de nieuwe gevangenisbewaarder worden van duizenden IS-strijders en tienduizenden ‘IS-vrouwen’ en hun kinderen die in Noord-Syrië in Koerdische kampen zitten.


Ontstaan na voetbalrellen

Of de ‘Volksbeschermingseenheden’ (YPG) zomaar gaan verkruimelen, is twijfelachtig. Net zoals in alle landen met een grote Koerdische bevolking – Turkije, Syrië, Irak en Iran – zijn de Koerden in Syrië een historisch onderdrukte minderheid. Zowel onder vader Hafez als zoon Bashar al-Assad hadden Koerden geen culturele rechten, werd hun taal niet onderwezen, kregen honderdduizenden niet eens de Syrische nationaliteit en bleven ze stateloos.

De vroege kiemen van de YPG ontstonden na voetbalrellen tussen Syrische Koerden en Syrische Arabieren in 2004, waarop het regime-Assad hardhandig ingreep tegen de Koerden. Pas na het begin van de Syrische revolutie in 2011 konden de YPG echt bovendrijven. Volgens Turkije waren ze opgezet als een dochter van de Turks-Koerdische Arbeiderspartij PKK, en dus terroristen. Ook de VS en de Europese Unie bestempelen de PKK als terroristen, maar de YPG niet.

In de chaos van de nieuwe Syrische oorlog breidden de YPG stelselmatig hun macht uit. Met Assad sloten ze een verstandshuwelijk: ze zouden elkaar met rust laten, want ze hadden elk andere prioritaire plannen. De Syrische oppositie omarmde de YPG niet en verweet hen Koerdische gebiedsuitbreiding te verkiezen boven verzet tegen het regime.


Vrouwelijke strijders

Voor de YPG kwam de grote doorbraak er in de zomer van 2014, toen IS met een groots offensief het Syrisch-Koerdische grensstadje Kobani dreigde in te nemen. De Koerdische verdedigers – en hun mediatieke vrouwelijke strijders – boden hevig weerwerk en overtuigden zo de Amerikanen ervan dat ze het lokale grondleger konden vormen tegen de terreur van IS.

Onder Amerikaanse impuls werd een nieuw vehikel opgezet van de Koerdische YPG met lokale Syrisch-Arabische milities, de ‘Syrische Democratische Krachten’ (SDF). Die coalitie kreeg met overwegend Koerdische grondtroepen en Amerikaanse luchtbombardementen het IS-kalifaat klein. Liefst 11.000 SDF-strijders zouden daarbij zijn gesneuveld.

Dat is maar één reden waarom president Trump deze week zelfs uit zijn eigen Republikeinse partij fel weerwerk kreeg tegen zijn nieuwe plannen om de VS terug te trekken uit Syrië. De SDF controleren, met steun van ‘slechts’ een duizendtal Amerikaanse soldaten, nu een vierde van Syrië. Ze vormen een buffer tegen een heropleving van IS en tegen de droom van dictator Assad om – met de steun van bondgenoten Rusland en Iran – heel Syrië te heroveren.


Saudische steun

Hoever Turkije wil en kan gaan om de YPG klein te krijgen, wordt afwachten. Enkele stadjes en dorpen lijken rijp om in Turkse handen te vallen. Maar pas als de VS de Koerden volledig laten vallen, lijkt ‘Rojava’ echt in gevaar. De chaos die daaruit zou voortkomen, is zo enorm dat zelfs president Trump de toon van zijn Twitter-berichten al heeft veranderd. Dat Turkije echt het nieuwe bastion tegen IS zou gaan vormen, lijkt alvast haast niemand te geloven.

Bovendien krijgt Erdogan zelf weinig steun. Zelfs het conservatieve Saudi-Arabië steunt de ‘linkse’ Koerden, omdat Turkije een bondgenoot is van Qatar, waarmee de Saudi’s ruzie hebben. Israël verkiest in Syrië de Koerden boven een uitbreiding van de macht van het regime-Assad en daarmee Iran. Rusland lijkt te twijfelen of een Turks offensief in zijn plannen past. De Europese Unie is bang voor nieuwe vluchtelingen en is dus tegen nieuwe avonturen in Syrië.


DS, 10-10-2019 (John De Cock)

Bijgesloten Plaatje(s)