Lesbische laatbloeiers


Meer en meer vrouwen ruilen na hun dertigste hun man in voor een vrouw en ‘worden' lesbisch. ‘Niet zo verwonderlijk', zeggen seksuologen. ‘Tot ver in hun volwassen leven kunnen vrouwen van geaardheid veranderen.' Ze bedachten een klinkende naam voor het fenomeen: seksuele vloeibaarheid.


Anne Cardyn was 35 toen ze haar wereld voelde kantelen. Getrouwd met Bart op haar 23ste, gescheiden op haar 27ste, moeder van een zoon. En dan gebeurde het. Zomaar. Out of the blue. Ze werd verliefd op een vrouw.

Cardyn (42): ‘Ik hielp een vriendin met verbouwen en daar, tussen het stof en het puin, ontmoette ik Marijke. Ik was op slag verliefd. Compléét van mijn sokken geblazen. Ik weet het: dit klinkt puberaal, onnozel zelfs. Maar zo ging het wel. Nooit eerder had ik zo fijn met iemand gepraat, nooit zoveel lol beleefd. Tot diep in de nacht bleef ik bij Marijke. En maar babbelen... Mijn bed heb ik die nacht niet gezien, maar ik liep over van de energie.'

Het was een heerlijk maar ook vreemd en verwarrend gevoel, zegt Anne. ‘Ik was verliefd op een vrouw! Waarom overkwam dit mij, vroeg ik me af. Ik had me nooit eerder tot vrouwen aangetrokken gevoeld. Ik zag mezelf helemaal niet in een lesbische relatie. Maar ik ben impulsief van aard, altijd geweest. Die nacht nog besloot ik dat ik iets met mijn verliefdheid moest doen. Je leeft maar één keer. Bovendien: als ik het niet deed, zou de vraag blijven knagen: wat als ik toch voor die vrouw was gegaan?'

De volgende dag biechtte Anne haar gevoelens op aan Marijke. De aantrekking was wederzijds. ‘'s Avonds kusten we in de gang. Meer is er die dag niet gebeurd, maar het volstond ruimschoots. Ik stond te trillen, elastieken benen had ik. Sindsdien zijn Marijke en ik geen dag meer zonder elkaar geweest.'

‘Zeker het eerste jaar was de verliefdheid zo ongelofelijk intens. Zonder elkaar konden we niet meer eten, niet meer ademen, niets meer. Hemel en aarde verzetten we om elkaar te zien.' Anne en Marijke zijn inmiddels zeven jaar samen, waarvan vijf jaar getrouwd.'

Vrouwen zoals Anne zijn er steeds meer. Of zo lijkt het toch. Lesbische laatbloeiers. Vrouwen die zich niet in hun puberteit maar pas veel later voor het eerst aangetrokken voelen tot iemand van hetzelfde geslacht. Pas als ze al een eind in de twintig of de dertig zijn, kussen ze voor het eerst een vrouw en stappen ze in een lesbische relatie.

Hollywood loopt vol met late lesbiennes. De roodharige actrice Cynthia Nixon, die Miranda speelt in Sex and the city, ruilde na vijftien jaar lief en leed haar vriend voor haar vriendin. Actrice Portia de Rossi, bekend uit Ally McBeal, hertrouwde na haar huwelijk met een man in 2008 met presentatrice Ellen DeGeneres.

Ook in BV-land hangt de vrouwenliefde in de lucht. Zangeres Sarah Bettens verliet haar man toen ze 28 was, na zeven jaar huwelijk. Ze leeft nu samen met haar Amerikaanse vriendin in Tennessee. Bokster Daniëlla Somers deed hetzelfde na twintig jaar huwelijk. Ook Eva Pauwels, de ex van Jacques Vermeire, en Lins Mommen, tijdens de eerste reeks van Mijn restaurant nog getrouwd met David, doen het nu met vrouwen.

Wat is er aan de hand? Dumpen vrouwen massaal hun mannen voor vrouwen? Waarom horen we nooit dat een man dat doet? Is het opeens hip om lesbisch te zijn? Durven meer vrouwen voor hun lesbische geaardheid uit te komen nu er stoere rolmodellen zijn? Hebben ze hun ware aard dan jarenlang onderdrukt? Of veranderen ze echt van seksuele identiteit?


Aangeboren of aangeleerd?

Decennialang al worstelen wetenschappers met de vraag of seksuele geaardheid aangeboren of aangeleerd is. Anders gesteld: kan iemands seksuele voorkeur in de loop van een mensenleven veranderen of ligt die van bij de geboorte vast?

Volgens seksuoloog Alexander Witpas is er (nog) geen sluitende theorie die het ontstaan van seksuele geaardheid verklaart. ‘Er zijn serieuze aanwijzingen dat genetica een rol speelt. Bij eeneiige tweelingen is de kans veel groter dat als een van de twee homo is, de andere dat ook is, dan bij een twee-eiige tweeling. Bij een twee-eiige tweeling is die kans groter dan bij gewone broers en zussen. En bij hen weer groter dan bij twee willekeurige personen. Met andere woorden: hoe meer gedeeld genetisch materiaal, hoe groter de kans op een gedeelde seksuele geaardheid. Er zijn ook aanwijzingen dat er verschillen zijn in de hersenstructuur van hetero's en homo's.'

Dus onze seksuele geaardheid is aangeboren? ‘Neen, alle neurologen en genetici geven ruiterlijk toe dat de biologie zeker niet alles verklaart. Het lijkt erop dat er ‘iets biologisch' een rol speelt, maar dat is lang niet de enige factor. Hoe reageert bijvoorbeeld de samenleving? Het is een stuk eenvoudiger om tot een holebi-identiteit te komen in een maatschappij die daarvoor openstaat dan in een maatschappij die daar sancties aan verbindt.'

Misschien moeten we ook niet te naarstig zoeken naar de oorzaken van seksuele geaardheid, suggereert Witpas. ‘Mensen zien hun seksualiteit graag als iets mysterieus, iets heel bijzonders. Maar eigenlijk is ze net zoals hun beroep of vriendenkring, de kleren die ze dragen... slechts één aspect van hun identiteit. En hoe vorm je die identiteit? Door trial and error. Je merkt dat je ergens aanleg voor hebt, dat je je er goed bij voelt en je gaat ermee verder.'

‘Mensen beginnen al zeer vroeg aan hun seksuele ontwikkeling. Gaandeweg stellen ze vast wat hen wel of niet seksueel aantrekt. Het overgrote merendeel komt tot de conclusie dat ze een duidelijke stabiele voorkeur hebben voor man of vrouw en heeft het gevoel dat ze aan die voorkeur weinig kunnen veranderen, al zouden ze dat willen. Bij een minderheid is de seksuele voorkeur gemengd (mannen en vrouwen) of flexibel (ze wisselt door de tijd, afhankelijk van de situatie en de mensen met wie ze omgaan). Zo is het heel goed mogelijk dat een vrouw oprecht dacht dat ze hetero was om op latere leeftijd in een lesbische relatie te stappen.'


‘De knop ging om'

Sabine Vermeiren (36) is een van die vrouwen wier seksuele voorkeur je ‘gemengd of flexibel' kan noemen. Sabine zette na dertien jaar een punt achter haar relatie met Yves toen ze verliefd werd op Evy. ‘Yves en ik zijn nooit getrouwd geweest', vertelt ze. ‘Dat vonden we niet nodig. We zagen elkaar écht graag, trouwen leek ons geen meerwaarde te bieden. Ik had Yves ontmoet op mijn achttiende, tijdens mijn eerste jaar op de unief. Na onze studies gingen we samenwonen. Op mijn 27ste werd ik voor de eerste keer moeder. Het was de normale gang van zaken. Ik rolde van het een in het ander.'

‘Al de tijd dat ik met Yves samen was, was ik er vast van overtuigd dat ik met hem oud zou worden. Hij was mijn soulmate. Bij hem kon ik altijd terecht, al zoende ik af en toe met anderen. Niet dat ik een relatie wilde met die jongens. Ik was gewoon jong en had veel aandacht nodig.'

‘Een paar keer kuste ik met meisjes. Dat waren altijd goede vriendinnen, ik was zeker niet verliefd op ze. Het was een avontuur, een gezonde nieuwsgierigheid. Ik dacht toen nog dat ik nooit zo gelukkig kon worden met een vrouw als met Yves. Ook de vraag of ik misschien lesbisch of biseksueel was, kwam niet in me op.'

‘Dan gebeurde het, op mijn 31ste. Ik werd verliefd op een vrouw uit mijn basketploeg, Evy. Dat was zo moeilijk. Ik had twee kinderen met Yves. De buitenwereld vond ons een modelgezin. En ik zou dat perfecte plaatje kapot maken?'

‘De twijfel heeft een paar maanden geduurd. Ik was op zoveel jongens al verliefd geworden, hoe kon ik dan plots lesbisch zijn? Had ik daar altijd overgekeken? Ik wist niet hoe ik verder moest, maar uiteindelijk kon ik niet onder dat verliefde gevoel voor Evy uit. Ik kon het niet meer opbrengen om een goede partner voor Yves te zijn. Heel mijn wereld veranderde. Mijn knop ging om.' Vandaag woont Sabine al vijf jaar heel gelukkig samen met Evy. Ze hebben samen een dochter en verwachten in november hun tweede kindje.

‘Noem ik mezelf nu lesbisch? Dat vind ik een moeilijke. Lichamelijk allicht wel. Ik ben erachter gekomen dat ik seks met een vrouw fijner vind. Maar dat betekent niet dat ik vies ben van mannen. Een mooie, boeiende man zou me nog altijd kunnen interesseren. Ik zou nog altijd verliefd kunnen worden op een persoon die dan toevallig een man is. Wat maakt het uit? Is het belangrijk dat je in een hokje past?'


Vloeiende seksualiteit

Lisa Diamond, hoogleraar seksuologie aan de universiteit van Utah, verrichtte baanbrekend onderzoek naar seksualiteit bij vrouwen, lang een verwaarloosd domein onder seksuologen. Vijftien jaar lang volgde ze een groep van honderd vrouwen die zich bij het begin van de studie lesbisch of biseksueel noemden of die weigerden om een etiket op zichzelf te plakken. De onderzoekster vroeg hen om de twee jaar om opnieuw hun geaardheid te omschrijven.

Wat bleek? In de loop der jaren ‘veranderde' tweederde van Diamonds vrouwen hun seksuele identiteit. Biseksuele vrouwen werden lesbisch, lesbiennes werden hetero of omgekeerd, maar de meeste verschuivingen gingen in de richting van ‘ongedefinieerd'. Hoe langer de studie duurde en hoe ouder de vrouwen werden, hoe minder ze een etiket op zichzelf wilden kleven.

Diamonds onderzoek focuste op vrouwen die al een vrouwelijke voorkeur hadden. Wat zegt het over de seksuele identiteit van vrouwen (en mannen) in het algemeen? ‘Boeiend aan mijn onderzoek is dat duidelijk blijkt dat veranderingen in seksualiteit zeker niet beperkt zijn tot de adolescentie. Met name vrouwen blijven dit soort verschuivingen ondergaan tot ver in hun volwassen leven', aldus Diamond in een interview vorige maand met The Guardian. Diamond noemt het sexual fluidity, seksuele vloeibaarheid.

Het onderzoek van Diamond helpt twee clichés de wereld uit. Ten eerste dat late lesbiennes altijd eerst een heterorelatie hebben uit schrik voor reacties van de maatschappij. En ten tweede dat late lesbiennes per definitie biseksueel zijn. Je kunt echt van geaardheid veranderen.

Volgens Diamond hebben vrouwen meer dan mannen aanleg voor seksuele vloeibaarheid. De sterkere vrouwelijke hunkering naar intimiteit speelt daarbij een doorslaggevende rol, beweert ze. Vrouwen hechten zoveel belang aan betrokkenheid en intimiteit in een relatie dat dat een eventuele ‘aangeboren seksuele neiging' kan overrulen.

Een verklaring hiervoor ziet Diamond in het liefdeshormoon oxytocine. Dat is een typisch vrouwelijk hormoon dat bijvoorbeeld vlak na de geboorte de moedergevoelens losweekt. Mannen hebben het in veel mindere mate en zouden hun seksuele verlangen daarom minder laten sturen door gevoelens van tederheid en vertrouwen. Nog volgens Diamond vinden vrouwen het daarom minder dan mannen belangrijk om in een vakje te passen. Ze hebben er minder behoefte aan om hun seksuele identiteit precies te omlijnen.

Een bevestiging van die hypothese vindt Diamond in het feit dat de meeste van haar vrouwelijke proefpersonen het eens waren met de stelling: ‘Ik ben het type persoon dat zich fysiek aangetrokken voelt tot een persoon en niet tot hun geslacht'.

In die bewering kan ook Anne Cardyn zich vinden. Ze gaat niet ontkennen dat ze nu lesbisch is. ‘Dat zou stom zijn, want ik ben getrouwd met een vrouw.' Maar toch sluit ze niet uit dat ze — mocht haar partner Marijke godverhoede wegvallen — opnieuw voor een man zou vallen. ‘Ik ben geen mannenhaatster, noch een absolute vrouwenzot. Marijke is de enige vrouw tot wie ik me ooit aangetrokken heb gevoeld.'

Net als Sabine heeft Anne zich nooit veel vragen gesteld bij haar geaardheid. ‘Dit heeft zich in mijn leven voorgedaan en ik ben blij dat ik er zo ongecompliceerd voor gegaan ben. Maar ik ben ook gelukkig dat ik eerst een relatie heb gehad met een man, waardoor ik nu een zoon heb. Marijke heeft nooit een kinderwens gehad. Als ik haar op jongere leeftijd had leren kennen, had ik nooit kinderen gekregen. Ik heb ook best een aangename tijd met Bart gehad, seksueel is er nooit een probleem geweest. Alleen past Marijke als complete persoon veel beter bij mij.'

Anne geniet van de intieme momenten met Marijke. ‘De betrokkenheid in onze relatie is groter. Intimiteit hoeft niet altijd uit te draaien op seks, wat bij een man wel meestal het geval is. Dit vind ik fijner.' Ze voegt eraan toe dat de seks met Marijke stap voor stap gekomen is, heel speels en vanzelfsprekend. ‘Ik had het nog nooit met een vrouw gedaan, ik wist niet hoe het moest. Marijke en ik hebben veel intieme momenten beleefd voor we aan het echte werk toe waren. Maar dan waren we ook niet meer te houden. (lacht)'


‘Er volgde een moeilijke tijd'

De verhalen van Sabine en Anne illustreren het: lesbische liefde na je dertigste kan een vrouw oprecht gelukkig maken. Maar dat betekent niet dat de weg ernaartoe niet met de nodige schokken en worstelingen gepaard gaat. Ook dat blijkt uit het onderzoek van Lisa Diamond. De hoogleraar benadrukt bovendien dat seksuele aantrekking geen keuze is.

Diamond: ‘De vrouwen in mijn onderzoek ervoeren de verschuiving in hun seksuele identiteit echt als iets wat buiten hun controle om gebeurde. Net zoals er in de puberteit van alles verandert waar je niet voor kiest.' Vrouwen stappen dus niet in een lesbische relatie omdat dat nu eenmaal trendy en hip is en er veel glamourlesbiennes zijn. Het is iets wat echt uit henzelf komt en dat ze al dan niet een plek geven in hun leven (en daar kunnen rolmodellen uiteraard wel een rol bij spelen).

Veerle Depauw (41) ontdekte pas rond haar dertigste dat er zoiets bestond als lesbische liefde. Lang heeft ze geworsteld met die gevoelens in zichzelf. ‘Ik groeide op in een heel gewoon gezin — vader, moeder met vier kinderen. In mijn jeugd “bestonden” er geen lesbiennes. In de godsdienstles werd al eens gesproken over homo's, dat die “er waren”. Maar over lesbiennes geen woord. Ook na mijn huwelijk, op mijn 21ste, bleef mijn wereld voor honderd procent hetero. Ik kende niemand die homo of lesbienne was. Het bleef iets onbekends.'

‘Toen ik enkele jaren na mijn scheiding merkte dat ik me aangetrokken voelde tot vrouwen, kon ik die gevoelens niet plaatsen. Ik keek naar vrouwentennis op tv en had alleen oog voor hun benen. Ik voelde een opwinding. Heel vreemd en verwarrend. Ik wist niet wat ik ermee moest, maar het gevoel was zo sterk. Ik moest het onderzoeken.'

‘Via het holebimagazine Zizo kwam ik uit op een weekend rond seksuele geaardheid en daar kwamen de grote vragen boven. Er volgde een moeilijke maar boeiende tijd. Het heeft me anderhalf jaar gekost voor ik kon aanvaarden dat ik nu lesbisch was en ik ook een relatie met een vrouw kreeg. Het was niet zo dat ik op een dag wakker werd en besefte: nu ben ik lesbisch. Ik was ook bang voor de reacties van mijn ouders, mijn ex, mijn zoon, vrienden, collega's. Mondjesmaat heb ik ze ingelicht. Iedereen reageerde gelukkig positief.'

‘Ik ben heel blij dat ik na lang twijfelen de stap naar de vrouwenliefde heb gezet. Je kunt als mens niet anders dan je weg gaan. Of het nu gaat over je seksualiteit of over een ander facet van je identiteit. Ik had een bevredigende relatie met mijn man. Ik heb mijn lesbische gevoelens zeker niet al die jaren onderdrukt. Dat is het cliché waar je tegen aan loopt, als je van hetero lesbisch wordt. Of dat ik alleen bij mijn man was omdat ik een kind wilde. Zo is het absoluut niet gegaan. Ik zag mijn man echt heel graag. Toen ik trouwde, was ik ervan overtuigd dat de liefde voor altijd zou zijn. Maar we groeiden uit elkaar. Na zeven jaar huwelijk was de liefde voorbij.'

Zou ze ooit weer een relatie met een man willen? Veerle aarzelt: ‘Dat zie ik niet gebeuren, maar zeg nooit nooit. Had iemand me op mijn 25ste verteld dat ik relaties zou hebben met vrouwen, ik had ze gek verklaard.'


Inhaalbeweging?

Blijft de vraag: is het een trend, ook in Vlaanderen? Stappen vandaag opvallend veel voorheen heteroseksuele vrouwen in een lesbische relatie? ‘Niemand registreert hoeveel mensen zich als wat outen, dus we weten het niet echt', zegt Alexander Witpas. Al sluit de seksuoloog niet uit dat er nu meer lesbische laatbloeiers zijn. ‘Internationaal onderzoek wijst in die richting. Betekent dat ook dat meer vrouwen zich op late leeftijd aangetrokken voelen tot vrouwen? Niet noodzakelijk. Misschien zijn de randvoorwaarden gewoon beter om openlijk je “nieuwe” seksualiteit te beleven. Scheiden is gemakkelijker, meer vrouwen hebben een eigen inkomen, de drempel naar contacten met andere holebi's is lager.'

Tot slot: waar blijven de late homo's? Witpas: ‘De maatschappij reageert veel positiever op lesbische dan op homorelaties. Als Madonna en Britney Spears tongzoenen, reageert de wereld verrukt. Als twee meisjes kussen op een fuif, vindt iedereen dat stoer. Bij mannen ligt dat helemaal anders. Die verschillende waardering kan leiden tot meer experimenteergedrag bij vrouwen – en uiteindelijk tot andere levenskeuzes. Misschien maken vrouwen ook gewoon een inhaalbeweging. Experts gaan ervan uit dat 5 procent van de mannen homo en 2 procent van de vrouwen lesbisch is.'


DS, 28-08-2010 (Ilse Degryse)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB