Syrië, kluwen van strijders


Terwijl het geweld in Syrië onophoudelijk voortraast, woedt het debat wie er nu eigenlijk aan het vechten is: is de Syrische revolutie gekaapt door jihadi's, aangevuld met vrijwilligers uit het buitenland? ‘Na de strijd om de vrijheid komt de strijd om de toekomst van Syrië.'


De luchtmachtbasis van Menagh, ten noorden van Aleppo, een maand geleden. ‘De basis is nog in handen van het regime, maar we houden hen al maanden omsingeld', vertelt Abu Abdo (22), een student rechten die optreedt als woordvoerder van een groepje rebellen.

‘Ze hebben nog 37 helikopters, maar die kunnen alleen opstijgen als ze luchtdekking krijgen van gevechtsvliegtuigen, die geregeld vanuit Aleppo komen overvliegen. Tegen die vliegtuigen kunnen we niets doen.'

Abu Abdo's bijnaam is ‘Nato', omdat hij als enige van het groepje vecht met een Amerikaanse M-16-mitrailleur. ‘Gekocht op de zwarte markt in Turkije', zegt hij. De anderen in zijn groep hebben alleen de typische AK47-kalasjnikovs en in de hoek van de kamer staat een ‘RPG', een antitankwapen dat vanaf de schouder wordt afgevuurd. ‘We vechten met wat we hebben buitgemaakt op het leger', zegt Abu Abdo.

Net als de anderen komt hij uit het nabijgelegen stadje Tel Rifaat. ‘Hier moet je geen buitenlandse jihadi's zoeken', zegt Abu Abdo. ‘We zijn allemaal jongens van in de buurt, die vechten voor de toekomst van ons land.'

De anderen in de groep vertellen wat ze deden voor de revolutie: een van hen werkte in de bouw, de anderen waren student, kleermaker, landbouwer, textielarbeider, leraar en apotheker. De jongste van het peloton is zeventien, de oudste tweeënzestig.


Bomkrater

De meesten van hen kregen hun training ironisch genoeg in het Syrische leger: de verplichte legerdienst van twee jaar heeft hen geleerd hoe ze moeten omgaan met een wapen. Vele tienduizenden van hen vechten nu onder de vlag van het ‘Vrije Syrische Leger'. Dat werd in de zomer van 2011 opgericht door legerdeserteurs, nadat maandenlange vreedzame betogingen door het regime van president Bashar al Assad op bloedvergieten waren onthaald.

Als plattelandsjongens uit Noord-Aleppo zijn ze conservatief en ze bidden. Over hun doorzettingsvermogen en moed bestaat weinig twijfel. Erg gesofisticeerd zijn ze daarentegen niet. Wanneer plots iemand komt melden dat er een Soekhoi-gevechtsvliegtuig in de lucht hangt, brengt de voormalige kleermaker ons naar een ‘veilige plaats': een veld dat mooi in het schootsveld van de Soekhoi ligt, met een grote krater van een vorige bom middenin. Blijkbaar dient de bomkrater nu als schuilplaats tegen volgende bommen.

‘De mensen hier in het noorden zijn eenvoudig en arm', vertelt Mahmoud (28), een media-activist uit het noorden. ‘We kwamen in opstand omdat het regime niets voor ons deed, behalve onze mening onderdrukken. Grootse politieke plannen hebben de meeste verzetsstrijders niet. Ze hebben doorgaans respect voor Moaz al Khatib (de leider van de politieke oppositie, red.), die Syrië één wil houden en minderheidsgroepen al hun rechten wil gunnen. Maar tegelijk hebben de meesten niets tegen een islamitische regering, want ze zijn toch al moslim en conservatief.'


Verwarring

Het is onder meer die verwarring over de toekomst van Syrië die het Westen er nu al twee jaar van weerhoudt om de rebellie actiever te steunen. Anderen doen dat wel. Twee dagen na ons bezoek aan de luchtmachtbasis van Menagh, haalden de rebellen daar een helikopter neer met een hittezoekende FN-6-raket, van Chinese makelij.

‘Dit zijn geen wapens die zijn buitgemaakt in Syrische legerbases, zoals voordien', vertelde een anoniem oppositielid daarover aan de Britse krant The Guardian . ‘Ze werden vrijgegeven uit Turkse depots. Het zijn de wapens die de oppositie tevoren had gekocht, maar Turkije liet niet toe dat ze over de grens werden gebracht.' Volgens het oppositielid is er iets ‘grondig aan het veranderen op het terrein'.

Youtube-video's tonen hoe rebellengroepen nu ook gebruik maken van meer gesofisticeerde wapens die onder meer met geld van Saudi-Arabië zouden zijn gekocht in Kroatië. Volgens de New York Times gaat het om drieduizend ton aan wapens en munitie, die vanuit Kroatië naar Jordanië zouden zijn gevlogen en daar verdeeld onder rebellengroepen die door de Verenigde Staten als ‘betrouwbaar' werden bestempeld.

Vorige week meldde Eliot Higgins, een gerespecteerde Britse amateur-onderzoeker die zich specialiseert in het analyseren van Syrische Youtube-filmpjes, dat diezelfde Kroatische wapens nu ook te zien zijn in de handen van salafistische rebellengroepen als Ahrar al Sham (‘De vrije mensen van Syrië') en het gevreesde Jabhat an-Nusra (‘het ondersteuningsfront'), dat door de Amerikaanse regering zelf als terroristische organisatie werd bestempeld.

Ook de Europese jihadi's die nu zo in de belangstelling staan – volgens een Brits onderzoek nu zo'n zeshonderd, van wie tot tachtig uit Nederland en België – zouden zich bij de rangen van dat Nusra-front voegen. Nusra is hip dezer dagen. Maar hoe representatief zijn ze voor de Syrische revolutie?


Vierhonderd

Toen De Standaard een bezoek bracht aan Aleppo in november 2012, deden lokale rebellencommandanten nog schamper over het Nusra-front. ‘Ze verzorgen hun public relations, maar hier in Aleppo zijn ze hooguit met vierhonderd man,' vertelde Abu Bakr, een commandant van Allepo's grootste rebellengroep, Liwa al Tawhid (‘de brigade van de eenheid'). ‘De meesten van hen Syriërs, geen internationale jihadi's', zei hij.

Bij een volgend bezoek aan Aleppo, in februari, leek het daarentegen allemaal Nusra te zijn dat de klok sloeg. ‘Het Vrije Syrische Leger (FSA) krijgt kritiek dat het te weinig doet', vertelde Mahmoud, de media-activist. ‘Nusra loopt daarentegen vooraan in elke frontlijn. Ze hebben altijd voldoende wapens en munitie – al weet niemand waar ze die halen of wie daarvoor betaalt – en voor sommige strijdlustige jongeren zijn ze zo een aantrekkelijker alternatief geworden dan het FSA. De ‘reguliere' rebellen klagen dan weer dat ze bij gebrek aan steun uit het buitenland over onvoldoende wapens en munitie beschikken.'

‘Ik ken jongeren die voordien bier dronken en nu bij Nusra zitten', aldus Mahmoud. ‘Daar worden ze getest op hun moed en hun geloofsovertuiging: niet iedereen komt zomaar binnen. Aan de ene kant zitten ze op een golf van populariteit, want de bevolking beschouwt hen als geharde strijders die altijd vooraan lopen. In hun ogen is sterven immers alleen een beloning, want dan gaan ze naar het paradijs. Aan de andere kant begint bij sommigen het wantrouwen toe te nemen dat Nusra ook maar een ‘'buitenlandse agenda'' dient. Veel mensen zijn niet opgezet met de rol die buitenlanders spelen in Nusra, want misschien hebben die niet het beste voor met Syrië.'


Schimmig

De geschiedenis van het Nusra-front is schimmig. De organisatie dook voor het eerst op eind 2011, toen ze de verantwoordelijkheid claimde voor enkele aanslagen in de hoofdstad Damascus. De oprichters zouden Syriërs zijn die tien jaar geleden gingen meevechten in Irak, tegen de binnenvallende Amerikanen. Het Syrische regime van president Assad liet indertijd toe dat Syrië werd gebruikt als opstapje voor zulke islamistische vrijwilligers die richting buurland Irak trokken, om de Amerikanen het leven zuur te maken.

Nusra wordt zo in verband gebracht met ‘Al Qaeda in Irak', een onderafdeling van het terreurnetwerk. De leider van Nusra, Abu Muhammad al-Julani, zou zo'n Syriër zijn die ervaring opdeed in de Irak-oorlog. Voor het overige is weinig over hem bekend. Hij zou zich ook zelden in Syrië zelf ophouden.

Veel details over het Nusra-front blijven onduidelijk. De organisatie sloot zich niet aan bij het ‘reguliere' Vrije Syrische Leger, zoals de meeste andere rebellenbrigades. Nusra heeft een eigen strikte hiërarchie en haar leiders geven hoogst zelden interviews. Wie in de buurt van Nusra-strijders opduikt aan de Syrische frontlijnen, krijgt meteen het verzoek ‘geen foto's of videobeelden' te maken.

Zowat alle communicatie vanuit het Nusra-front gebeurt via het eigen mediakanaal, al Manara al Bayda (de ‘witte minaret', naar de minaret in de Omayyaden-moskee van Damascus, waaruit volgens de islam op de Dag des Oordeels de messias Jezus Christus terug op aarde zou neerdalen).

Via dat kanaal en Youtube verzorgt het Nusra-front zijn public relations uitstekend. Over hoeveel strijders de organisatie daarentegen echt beschikt, is voer voor debat: doorgaans doet nu het cijfer van zesduizend de ronde, wat zou betekenen dat Nusra minder alom aanwezig kan zijn aan de lange Syrische frontlijnen dan vaak wordt geclaimd.

Dat belet niet dat Nusra soms met de eer van anderen gaat lopen. Zo werd de verovering van de stad Raqqa, de eerste provinciehoofdstad die volledig in handen van de rebellen viel, begin maart aanvankelijk op het palmares van het Nusra-front geschreven. Onderzoek van de Amerikaanse Syrië-expert Matthew Barber leert daarentegen dat bij de verovering van Raqqa liefst tachtig verschillende brigades waren betrokken, zowel eenheden die zich tot het Vrije Syrische Leger bekennen als islamistische groepen.

Onder die laatsten, aldus Barber, ‘lijkt het erop dat Ahrar al-Sham het echte brein was achter de organisatie en het Raqqa-offensief leidde'. Ahrar al Sham is zoals Nusra van salafistische strekking, maar aanvaardt uitsluitend Syriërs in zijn rangen.

Een precies beeld krijgen van wie in Syrië allemaal aan het vechten is, wordt daarmee erg moeilijk: tussen de kleermakers en de buitenlandse jihadi's lopen Syriërs van allerlei slag rond. Het Libanese Executive Magazine , dat vorig jaar probeerde alle rebellengroepen in kaart te brengen, kwam al snel uit op ‘honderden milities, bataljons en brigades'. In een land waar veertig jaar lang het regime de samenleving in een ijzeren greep hield, zijn ‘de relaties tussen de verschillende spelers fluïde, dynamisch en vaak ondoorzichtig', aldus het magazine.


Onderlinge verdeeldheid

Bovendien zijn er tekenen van groeiende onderlinge verdeeldheid: zo vochten het Nusra-front en de meer gematigde Farouq-brigades onlangs hun eigen onderlinge oorlogje uit in Ras al Ain, een stadje aan de grens met Turkije. In dat noorden lijkt nu ook de Koerdische PKK, dat lange tijd welwillend stond tegenover het Syrische regime, nu voluit de kant van de rebellie te hebben gekozen.

‘Het is één groot kluwen', vertelde Karim, een jonge scherpschutter in Aleppo die zichzelf atheïst noemt, aan De Standaard . ‘Terwijl de dictator nog niet eens is afgezet en half Syrië platgooit met zijn artillerie en bommenwerpers, probeert iedereen zich al in poleposition te manoeuvreren. Na de strijd om de vrijheid komt de strijd om de toekomst van Syrië. Intussen zijn er 70.000 Syriërs dood.'


DS, 06-04-2013 (Jorn De Cock)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB