Europa als unieke kans - Geert Mak reisde een jaar door Europa


Van een Europa-man als Karel Van Miert zou je niet verwachten dat hij over dit continent nog veel nieuwe inzichten kon verwerven. Maar In Europa van Geert Mak heeft hem op allerlei manieren verrast.


MET In Europa wil Geert Mak duidelijk maken hoe ons continent er aan het slot van de twintigste eeuw bijlag. Met zijn unieke speurtocht naar historische plaatsen, getuigenissen en getuigen, naar etterende, toegedekte, verzwegen en gemanipuleerde historische drama's biedt hij nieuwe invalshoeken en originele perspectieven. Zo toont hij niet alleen het Europa van de pracht en praal, maar ook dat van de meest mensonterende moordpartijen. Het Europa ook van de enorme tegenstellingen - in welvaart, in mentaliteiten, in ontwikkelingen - in het dagelijks leven van zijn burgers. Kortom: dit werk van Geert Mak lezen is als wandelen door een enorm museum in boekvorm. Zeer zeker, de auteur weet dat zijn boek niet het ultieme verhaal is, dat er zwakke plekken in zitten en dat, zoals hij zelf schrijft ,,Europa niet in één boek te vatten is''. Maar het is bij mijn weten het meest omvattende, meest toegankelijke en eerlijkste boek dat over ons continent geschreven is.

Aan het eind van zijn reis door het Europa van de twintigste eeuw ontkom je niet aan een alles overheersende conclusie: dat de steeds weerkerende historische drama's gevoed werden door hypernationalisme, godsdienstig fanatisme en ideologische scherpslijperij. De auteur maakt ten overvloede duidelijk dat deze destructieve bronnen nog altijd pertinent en veelvuldig aanwezig zijn en dat dat smeulend vuur nog altijd wordt aangeblazen, dag na dag, en niet op een enkele plek in Europa, maar overal.

Precies om ons voor de verschrikkingen van de vorige eeuw te behoeden, ontstond de idee van een democratisch verenigd Europa. Om het met Geert Mak te zeggen: ,,Het Europees project is uniek. Het is geen imperium, het is geen federatie, het is iets totaal eigenzinnigs... het zal nog veel tijd nodig hebben. Bij dit soort integratieprocessen moet men niet denken in jaren, maar in generaties. Maar het is allerminst hopeloos.'' Terecht voegt hij eraan toe: ,,Europa als vredesproces was een eclatant succes. Europa als economische eenheid is ook een eind op weg. Maar uiteindelijk is het Europees project tot mislukken gedoemd als er daarnaast niet snel een gemeenschappelijke culturele, politieke en bovenal democratische ruimte ontstaat. Want bedenk wel: Europa krijgt maar één keer de kans.''

Tot slot nog een nadrukkelijke suggestie, onder meer voor de leraren geschiedenis: doe studenten dit boek lezen, bespreek het met hen in de lessen. Het zal een ongeëvenaard inzicht geven in de hedendaagse geschiedenis van Europa en hopelijk ook de beste remedie vormen tegen het destructieve fanatisme in onze samenleving.

Karel van Miert


GEERT MAK, In Europa, Atlas, Amsterdam, 1222 blz., 29,90 euro.

DE AUTEUR Geert Mak (1946) werkte onder meer voor De groene Amsterdammer, NRC Handelsblad en VPRO Radio. Sinds het begin van de jaren negentig draagt de geschiedschrijving zijn voorkeur weg. Zijn grote doorbraak kwam met Hoe God verdween uit Jorwerd . Van In Europa zijn intussen 250.000 exemplaren verkocht.


©Copyright De Standaard, 22/09/2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB