'De Belgen hebben zich laten rollen bij Dexia'


Dexia zit in de problemen zonder dat er verlossing in zicht is. Voor Dirk Bruneel, gewezen topman van Artesia en ex-hoofd financiële markten van Dexia, is de oplossing niet eens zo moeilijk. 'Het zakenmodel van Dexia Frankrijk is stuk. Durf dat te onderkennen en trek de stekker er daar uit.' Als men Frankrijk niet wil saneren, kan men beter de groep à la Fortis in stukken verkopen, vindt Bruneel.


Stefaan Decraene, de belangrijkste Belg bij Dexia Groep en de voorzitter van Dexia Bank België, stapt op, bleek eerder deze week. Moeten we dat erg vinden?

'Ik vind dat persoonlijk heel erg. Stefaan Decraene was de tegenpool van de ceo van Dexia, de Fransman Pierre Mariani. Mariani toont zich zelden aan de troepen en engageert zich nauwelijks. Hij heeft geen empathie. Decraene was er altijd voor de mensen. Hij stak zich nooit weg, ook niet als er moeilijke boodschappen gecommuniceerd moesten worden. Ik vrees dat zijn vertrek zwaar zal wegen op het moreel van de troepen én het kan voor een aantal klanten de druppel zijn om de bank te verlaten. Dat zou jammer zijn, want bij Dexia heb je nog altijd goed en gemotiveerd personeel. Het is belangrijk te vermijden dat de mensen straks enkel nog komen werken om op het eind van de maand hun wedde op te strijken.'


De opvolger van Decraene, Jos Clijsters, is een brave vent, zegt men. Dus dat zit wel goed?

'Jos Clijsters is iemand met wie je normaal gezien geen ruzie kunt maken, en hij is een goede marketeer. Hij heeft echter geen geloofwaardigheid bij het personeel én het is nu eenmaal geen voordeel dat hij vooruitgestuurd wordt door Mariani.'


Die kan blijkbaar niet op uw sympathie rekenen?

'Van bij zijn komst heeft hij er alles aan gedaan om het topkader en management van Dexia als onbekwaam en te kwader trouw te bestempelen. Het is niet normaal dat hij zich twee jaar na zijn komst nog altijd laat leiden door consultants en door een klein groepje vertrouwelingen die hij daar zelf geplaatst heeft. Decraene behoorde niet tot dat groepje.'

'Mariani staat voor het typische Franse PDG-model. Omringd door een zelf geselecteerd klein clubje om de eigen macht te vestigen. Dat clubje moet controleren wat er gebeurt, maar als het slecht loopt, krijgt het er ook van langs. Want het kan toch niet dat mijnheer Mariani zelf een vergissing gemaakt zou hebben. Miller (Mariani's voorganger, red.) had ook de neiging om zich met vertrouwelingen te omringen, maar Mariani heeft het tot een kunst verheven. Het management en het topkader voelen zich gedegradeerd tot uitvoerder.'


Mariani zegt dat hij de problemen heeft geërfd. Problemen van overmoedig bankieren.

'Het algemene adagio bij de banken was: groter worden, vooral tijdens de gloriejaren 2005 en 2006. Alan Greenspan (toenmalig voorzitter van de Amerikaanse centrale bank, red.) overspoelde de markt met goedkoop geld. Het extra rendement dat je kreeg door in meer risicovolle obligaties te stappen, werd steeds kleiner. En dus werd steeds meer risico opgezocht. Men dacht dat de goede tijden eeuwig zouden blijven duren - dat is de manier waarop bankiers denken. Alle gezonde principes van goed bankieren werden genegeerd. Er werden grote professionele fouten gemaakt.'

'Ook bij Dexia was de ambitie: groter worden. Er was een enorme druk om schaalvoordelen te halen. De winststijging zou komen van de groei en het saneren van kosten. Ik weet nog dat we getraumatiseerd waren dat we maar 5 miljoen retailklanten hadden, en dat BNP Paribas een veelvoud had. Uiteindelijk bood je dezelfde producten aan, maar zij konden de kosten wel op een veel grotere basis afschrijven. Alle banken zochten groei: KBC in Centraal-Europa, de Spaanse banken in Latijns-Amerika, enzovoort.'


Maar Dexia bakte het nog bruiner: het verstrekte kredieten zonder dat het eigen deposito's had.

'Niet bij Dexia Bank België. In België financierden we ons via het retailnetwerk, maar in Frankrijk was het businessmodel totaal verschillend. DCL (Dexia Crédit Local de France) verstrekte grote kredieten zonder dat het daar eigen funding voor had. De verstrekte kredieten werden gebruikt als waarborg om in de markt geld te kunnen ophalen. Alles was gebaseerd op het vertrouwen in Dexia en zijn kredietactiviteit. In de periode tussen 2001 en 2005, goede bankiersjaren, besefte Pierre Richard (de toenmalige Franse topman van Dexia) al dat het Dexia-model maar kon werken zolang de bank minstens een AA- rating had.'

'Toen al had je een dualiteit tussen de Fransen en Belgen bij Dexia. De Belgen hadden het niet zo voor dat model van marktfinanciering, maar de Fransen drukten dat door én het model werd nog eens sterk vermenigvuldigd. Dexia moest in hun visie de wereldwijde financier worden van de lokale besturen. DCL zette hetzelfde marktfundingmodel neer in Italië en Spanje, terwijl Dexia in Groot-Brittannië vanuit een bijkantoor nog eens een portefeuille hypotheken zonder funding overkocht van de grote building societies. In de VS verstrekte Dexia vanuit de Franse filière kredietlijnen aan de lokale besturen. Die konden toch nooit failliet gaan, toonden de statistieken. Hooguit eens herstructureren. En zo ging dat maar door: Mexico, Canada, Japan, Oostenrijk, Polen, Israël... Dexia streek met zijn “premier métier, overal neer. Er waren zelfs plannen voor China.'


U hebt het niet kunnen tegenhouden?

'Er zijn verschillende keren debatten over geweest tussen de Belgen en Fransen, maar de Fransen haalden het altijd. Het premier métier was hun uithangbord en trots. Dexia moest er nummer één in worden. Iedereen die tegen was, werd monddood gemaakt.'

'Toen ik verantwoordelijk was voor de financial markets, was de credit spread portfolio, inclusief de financiering van de lokale besturen, beperkt tot 50 miljard euro voor de hele groep.'

(Bij credit spreads maakt men winst door geld dat men tegen lagere kosten kan aantrekken, dankzij de hoge kredietwaardigheid van de eigen instelling, te beleggen in obligaties met een lagere kredietwaardigheid. Die geven een iets hogere coupon en dat verschil is de spread of winst. De basisgedachte was dat de slechtere obligaties altijd terugbetaald zouden worden).

'Op een bepaald moment hebben ze me vervangen door een Fransman en moest ik me met Nederland, de fondsen en filialen bezighouden. De grens van 50 miljard verdween. Men bouwde niet alleen de credit spread portfolio fors uit, maar ook de financiering van lokale besturen werd sterk uitgebreid. In feite op een oneigenlijke manier. Er was niet genoeg vraag naar kredieten door de lokale besturen. Dus kocht men gewoon overheidspapier bij op de markt. De 50 miljard is tot 175 miljard gegaan. Niet iedereen was het daar altijd mee eens. Dexia Bank België is op een traditionele manier blijven bankieren, terwijl de Fransen zich geweldig opbliezen.'


In Amerika was het al niet veel beter?

'De Amerikaanse kredietverbeteraar FSA, ooit een triple-A-juweeltje, was destijds de lieveling van Pierre Richard (ex-ceo van Dexia). Na Richard kreeg de Fransman Jacques Guerber er de leiding over. DCL liet het Amerikaanse management steeds risicovoller beleggen, met ultiem de uitbouw van de financial products portfolio (de portefeuille waar Dexia in het tweede kwartaal zo'n fors verlies opnam, red.). Geld dat lokale besturen zouden investeren in infrastructuurwerken, maar dat nog niet aan de aannemers moest worden betaald, werd tijdelijk bij kredietverzekeraars geplaatst. Die belegden het vervolgens in complexe producten zoals mortgage backed securities (geëffectiseerde woonkredieten die werden herverpakt en verkocht werden als financieel product).'

'Er werd eigenlijk een tweede credit spread portfolio aangelegd. Ik vond dat men toen begon te ontsporen en ik was niet de enige die dat vond. Daarbovenop werd nog eens een credit default swap-portfolio opgebouwd (verzekeren van obligaties tegen wanbetaling). De marges erop waren bijna onbestaande. Toen is enorm onderschat dat als de waarde met één basispuntje daalde, je rendement met een kwart onderuit ging. Dexia nam steeds meer risico's om de inkomenscapaciteit op te trekken. Miller heeft geprobeerd die activiteit af te remmen.'


Miller was wel de ceo en dat was in 2006-2008 een Belg.

'De ceo is verantwoordelijk, akkoord. Maar een ceo kan niet alles bepalen. Mariani probeert dat wel, maar dat zal hem ook niet lukken. Eén man kan nu eenmaal niet alles overzien. Claude Piret, de man van de risicoanalyse, heeft intern herhaaldelijk gewaarschuwd. Ook het liquiditeitsrisico werd bekeken, maar de conclusie was steeds dat we voldoende veilig zaten. Dat bleek later volledig fout. Een aantal basishypothesen bleek fout. Dexia was de gevangene van de eigen hypothesen. We waren de gevangene van ons geloof dat de funding er altijd zou zijn en negeerden de signalen.'


Hoe moet het nu verder?

'DCL (de Franse zuster van Dexia Bank België) kun je beschouwen als de 'bad bank' van Dexia. Het hele zakenmodel is er gebaseerd op de beschikbaarheid van goedkope funding via de markt voor het verstrekken van langlopende kredieten. Als men geen duurzame funding vindt, kan men er beter mee stoppen.'


Men remt nu toch al af?

'Er is een verschil tussen afremmen en de stekker eruit trekken. Dat is wat we ook in Nederland bij Labouchère hebben moeten doen. Als je ziet dat je zakenmodel niet werkt, moet je er niet halsstarrig aan vasthouden. Door de stekker eruit te trekken, realiseer je echte besparingen. Je kunt al het hele commerciële apparaat en alle diensten daar omheen wegsaneren. In Nederland heb ik meer dan duizend mensen laten vertrekken zonder één dag staking.'


Dexia heeft toch al gesaneerd?

'Mariani heeft alleen maar in de breedte gesaneerd en onder meer in België heel wat banen weggesneden. In België heb je door de retailbank nu eenmaal veel mensen. Ook bij de filialen is al veel gesaneerd. Een ernstige studie naar de toekomstkansen van DCL in Frankrijk, blijkt niet op de agenda te komen. Wellicht omdat de conclusie zou zijn dat het zakenmodel gefaald heeft. Als je dan weet dat DCL een spin-off is van het staatsorgaan CDC (de grootste Franse aandeelhouder van Dexia, red.) ...'


Klopt het dat de Franse bank het Belgische geld gebruikt om zich te financieren?

'België ondersteunt zowel op een directe manier de Franse balans (via overdracht van deposito's) als op een indirecte: Belgische activa worden verpand om geld vrij te maken voor Frankrijk. Daardoor komt België zelf krap te zitten. Daarom moet het fundingprobleem bij DCL aangepakt worden zodat onder meer de Belgische bank meer armslag krijgt om te bankieren.'


De Belgen lijken zich te laten doen, terwijl ze meerderheidsaandeelhouder zijn.

'Ik heb grote bewondering voor de snelheid waarmee de Fransen, toen de crisis losbarstte in 2008,begrepen dat dit voor hen zeer grote problemen dreigde op te leveren. Ze beseften dat ze de leiding van Dexia in handen moesten krijgen om te kunnen beslissen waar gesaneerd zou worden. Ze begrepen dat de groep bij elkaar moest blijven omdat ze de Belgische geldstromen nodig hadden. En ten slotte moet je vaststellen dat de onderhandelingen tussen Dexia en Europa uitsluitend door Fransen werden gevoerd.'


Waarom krijgen de Belgen geen greep op de bank?

'De raad van bestuur van Dexia is paritair samengesteld. De helft van de bestuurders zijn Fransen. Ze hebben de ceo. De onafhankelijke bestuurders zijn vrijwel allemaal Fransen. Hand picked. Het governancemodel is totaal achterhaald. Dat nationaliteitsevenwicht moet eruit, zodat je met echte onafhankelijke bestuurders kunt werken. De Belgische zitjes zijn dan nog verdeeld tussen de Gemeentelijke Holding, Arco en Ethias. Die zijn financieel verzwakt. De federale overheid en de drie gewesten hebben mee in Dexia geïnvesteerd, maar hebben maar één enkele overheidsbestuurder. De gewesten zouden mee in het bestuur moeten komen, zodat er meer capaciteit komt en een tegengewicht. De raad van bestuur van Dexia zou eigen prioriteiten moeten vastleggen en niet enkel slikken wat het kringetje rond Mariani en zijn consultants vertelt.'


Jean-Luc Dehaene moest toch het tegengewicht vormen voor de Franse ceo?

'Dat is de cruciale factor in het geheel: de steun van de voorzitter van de raad van bestuur. Maar Jean-Luc Dehaene zit aan de kant van Mariani. Ik heb veel bewondering voor wat Dehaene als politicus allemaal heeft gerealiseerd, maar ik heb niet het gevoel dat er een groot bankier in hem zit. Hij is meegegaan in het verhaal van Mariani dat de problemen van Dexia een gedeelde schuld zijn. Het spijt me, maar iedereen die de geschiedenis kent, weet dat er geen sprake is van een 50-50-gedeelde schuld. Ik weet dat het personeel van Dexia Bank België teleurgesteld is in hem, al waren de verwachtingen misschien hoog en niet realistisch.'


Sommigen zagen in het verleden een splitsing van de groep als oplossing.

'Er zijn weinig synergieën tussen de verschillende activiteiten van Dexia. Dexia is een soort beleggingsfonds van verschillende banken. Maar de Fransen zullen nooit instemmen met een splitsing, want dan hebben ze in Frankrijk een groot financieringsprobleem. De transfers van België naar Frankrijk zijn voor hen essentieel. Daardoor zet men wel de Belgische bank krap en riskeer je die te verzwakken. Je moet vragen durven te stellen bij het zakenmodel van DCL. Als je geen funding hebt, of je kunt er op de markt geen kopen, moet je consequent zijn en ermee stoppen. En het zeker niet om de verkeerde redenen in stand houden. Ik geloof nogal in het gezegde: “If you're not part of the solution, you're part of the problem,.'


Dexia heeft nog 125 miljard euro probleemactiva, en een funding-tekort van 95 miljard. Zal men geen goede stukken moeten verkopen om de balans te saneren?

'Van Europa moet Dexia de Zuid-Europese deelnemingen van DCL in Crediop (Italië) en Dexia-Sabadell (Spanje) verkopen. Daar zitten inderdaad grote funding-gaten, maar die banken krijg je vandaag niet zomaar verkocht. Als alternatief de goede stukken verkopen, is waanzin, omdat dat weinig cash oplevert om de funding-behoeften wezenlijk af te bouwen. Je zou vooral de winstcapaciteit van de bank aantasten en de groep met nog een zwaarder wegend slecht stuk laten zitten. Indien men in die logica stapt, ga je beter voor een Fortis-scenario: breaking up the bank. Verkoop Dexia Bank België apart, Turkije , DIB, Luxemburg enzovoort. De niet verkoopbare slechte stukken liquideer je vervolgens.'


Ondertussen is BNP Paribas Fortis de lachende derde?

'Europa zet ING, KBC en Dexia vast. Die banken kunnen niet bewegen. Fortis had de grootste risico's genomen, maar kreeg met de verkoop aan BNP Paribas een vrijgeleide. Hun bedje is gespreid. Is dat het level playing field dat Europa nastreeft?'


DS, 10-09-2011 (Pascal Dendooven)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB