Op het eind draait alles om de centen


Goed nieuws voor het rode pluche. De Senaat zal dinsdag heel even weer het kloppende hart van de Belgische politiek zijn. Met zijn achttienen komen de Octopusonderhandelaars er samen voor de grote palaver over de staatshervorming die ons land - zo wil de theorie - eindelijk institutionele kalmte zou moeten bezorgen.


De tijd dringt. Binnen 72 dagen biedt premier Guy Verhofstadt zijn ontslag aan. Ofwel is er dan een akkoord over de grote lijnen voor een communautair pact, ofwel gaan we terug in Lopende Zaken en worden nieuwe verkiezingen onvermijdelijk.

Het schot voor de boeg dat Verhofstadt met zijn communautaire nota loste, en meer nog de reacties daarop, geven aan dat het gesprek hard tegen onzacht wordt. Het gesternte is ongunstig, om meerdere redenen.

Ten eerste is de coalitie nu wel uitgebreid tot een tweederde meerderheid, maar 101 zetels is nog altijd te krap. In deze formule blijven Yves Leterme en Didier Reynders van de twee extremen afhankelijk. Een communautaire deal die afhangt van pakweg twee FDF-zetels of zes N-VA-zetels in de Kamer, het is een risico dat beide heren niet graag zullen nemen. Ook de oppositie blijft dus nodig voor een hervorming met een tweederde meerderheid.

In dat opzicht is het verzet van Open VLD om SP.A op te nemen in de regering kortetermijndenken. Als Open VLD toch al de PS moet dulden en daar een sociaal-economisch beleid moet mee zien te voeren, had ze ook SP.A aan boord kunnen nemen. Hoe breder de coalitie, hoe groter de kans op een serieuze staatshervorming. Dat laatste vragen de Vlaamse Liberale Democraten toch al jaren in hun programma?

Ten tweede is de nota-Verhofstadt geen geschenk voor de onderhandelaars. Het is een coherente visie van iemand die door de grote poort adieu wil zeggen aan de Belgische politiek, dat wel. Maar het maakt het gesprek niet makkelijker. Had Verhofstadt zijn nota in stukjes en beetjes gelost aan de onderhandelingstafel, hij had meer kunnen binnenhalen.

Dat was zijn bedoeling niet. Verhofstadt had na 10 juni mentaal al afscheid genomen van de Wetstraat 16. Na de tweede mislukking van de grote overwinnaar op 10 juni, zag hij zijn kans schoon om als 'redder des vaderlands' spelen. Eerder dan nu nog deals sluiten, wil hij vooral op een eervolle manier afscheid kunnen nemen.

Hij is er als de dood voor om als een Wilfried Martens te eindigen met een laatste 'kwakkelcoalitie' die er te veel aan was. Sociaal-economisch kan hij in die drie maanden geen eer meer halen. Steeds duidelijker wordt het hoe de begroting kraakt onder het al te inventieve opsmukbeleid van de voorbije acht jaar. Hoe kan hij dan wel nog afscheid nemen met een laatste grote geste? Met een visie, jazeker, over hoe ons land een 'laatste' grote hervorming moet doorvoeren. Het is een nota die met wat goede wil de toets van de grote hervormingen onder Eyskens, Martens en Dehaene kan doorstaan. Maar hoe haalbaar alles is, is een vraag voor zijn opvolger. Hoe betaalbaar, dat ook.

Daar schuilt de lacune in het werkstuk: klaarheid over de centen. Alle staatshervormingen zijn er gekomen onder impuls van één regio die geld nodig had. Dat geld is er nu niet meer. De federale kas is leeg en de federale overheid zal zelf moeten gaan bedelen bij het rijke Vlaanderen en logischerwijs bij het veel armere Wallonië en kreunende Brussel. Hoe dat kan leiden tot een efficiënte staatshervorming en meer autonomie, daarover gaat de nota niet. Hoe de centen verdeeld zullen worden, daarover evenmin.

Die onduidelijkheid over de centen verklaart mee het 'non' dat Elio Di Rupo en Joëlle Milquet meteen na het verspreiden van de nota lieten horen. Di Rupo toont zich in een gesprek met deze krant vandaag zeer combattief. Hij verdenkt de Vlamingen aan tafel nog altijd van een 'stap in de mars naar een onafhankelijk Vlaanderen'. Di Rupo daagt uit met de eis tot een talentelling in Brussel en de Vlaamse Rand, om daarna het Brussels Gewest te kunnen uitbreiden. Kwestie van de loopgraven nog wat dieper te maken.

Wie over die provocatie heen leest, merkt bij de Franstaligen wel degelijk mondjesmaat kleine stapjes richting staatshervorming, al is het maar om de druk vanuit Vlaanderen een beetje van de ketel te halen. Eén grote vrees houdt hen echter altijd tegen, de vrees dat de Franstaligen er armer op gaan worden. Die vrees is in al die maanden onderhandelen niet weggenomen. De Waalse politici zijn er nog altijd van overtuigd dat ze er met meer autonomie erger aan toe zullen zijn dan in de veilige cocon België.

Leterme zal de inventiviteit van tien Jean-Lucs en Guys nodig hebben om de Franstaligen van het tegendeel te overtuigen. Wellicht zal Vlaanderen met veel geld over de brug moeten komen om de (federale) overheid voor te bereiden op de vergrijzing, in ruil voor meer eigen bevoegdheden. Uiteindelijk zal men dus bij de centen uitkomen.

Hoeft het nog gezegd dat die 'meer eigen bevoegdheden' geen symbolische vraag is van vendelzwaaiers. Het Planbureau berekende deze week dat de komende jaren in Vlaanderen het aantal werklozen met bijna 100.000 gaat dalen, terwijl er in Wallonië nog 20.000 bijkomen. In 2012 is in Vlaanderen 69 procent van de actieve bevolking aan het werk, in Wallonië en Brussel amper 59 procent en 57 procent. Een griepje of een chronische longontsteking behandel je niet op dezelfde manier.


DS, 12-01-2008 (Isabel Albers)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB