DHL en de mythe van de bijkomende werkgelegenheid


België moet de logistieke draaischijf van Europa worden, zo klinkt het voortdurend in het debat over de uitbreiding van DHL. België als 'distributiehub': volgens Marnix Van Keirsbilck is dat ecologisch noch economisch een goed idee.


DE verdere uitbouw van de luchthaven kadert in het beleid van de regering om van België de ,,logistieke draaischijf van Europa'' te maken. Die keuze lijkt op het eerste gezicht logisch als men rekening houdt met België's centrale ligging en met het feit dat in de transport- en distributiesector vooral laaggeschoolden aan de slag zijn.

De regering gaat er daarbij van uit dat een verdere uitbouw van de transport- en distributiesector per definitie goed is voor de economie in zijn geheel. Maar dat is helemaal niet het geval. De transport- en distributiesector heeft zulke negatieve effecten op de rest van de economie (,,externe effecten'') dat een verdere uitbouw van die sector nadelig is voor de economie in zijn geheel. Dat macro-economische gegeven is veel belangrijker dan een of andere studie besteld door BIAC of DHL.

Je kunt het een beetje vergelijken met de juridische sector: regels en advocaten zijn nuttig en nodig tot op een bepaald punt, maar als dat punt eenmaal is overschreden, heeft de verdere groei van de juridische sector een negatief effect op de economie in zijn geheel (zie bijvoorbeeld de recente studie van McKinsey waaruit blijkt dat de kost van regelgeving - ongeveer negen miljard euro - groter is dan de volledige opbrengst van de vennootschapsbelasting!). Een van de voornaamste negatieve externe effecten van de transport- en distributiesector is een onevenredig groot beslag op de schaarse grond. Het gebrek aan (industrie)grond is een van de grootste problemen waarmee ondernemers in Vlaanderen te maken krijgen. Nu is het eigen aan logistieke activiteiten dat ze bijzonder veel grond in beslag nemen in verhouding tot de werkgelegenheid, de toegevoegde waarde en de belastingopbrengsten die ze genereren. Je kunt je daarom ook afvragen of het wel verstandig is Vlaanderen vol te bouwen met magazijnen als daardoor grond definitief verloren gaat voor een meer rendabel gebruik. Grond kan immers maar één keer worden gebruikt. Door hem te gebruiken op een manier die relatief weinig opbrengt, verspeel je definitief de kans op een betere opbrengst. Economen spreken in dit verband van 'opportuniteitskosten': het verlies aan opbrengsten van de best mogelijke alternatieve aanwending van de gebruikte middelen.

Een tweede belangrijk negatief extern effect is de prijs van de files (de 'congestiekost'). Files verhogen de kostprijs van producten en diensten (wegens tijdverlies van het personeel) en maken het moeilijk om geschikt personeel te vinden (zo willen steeds minder mensen in het centrum van Brussel werken). De congestiekost veroorzaakt door de werken op de Antwerpse Ring, bijvoorbeeld, wordt op 300 miljoen euro geschat, meer dan de kostprijs van de werken zelf. Bijkomend transport genereren verhoogt dus de productiekosten voor de rest van de economie (nog afgezien van meeruitgaven voor de overheid wegens extra verkeersongevallen en extra kosten voor het herstellen van autosnelwegen). In deze context is de regering op het lumineuze idee gekomen om het transport bestemd voor heel Europa zoveel mogelijk via België te laten verlopen: België als logistieke draaischijf van Europa.

De regering houdt ook geen rekening met een aantal andere economische basisgegevens, met name de 'wet' van de comparatieve voordelen en het mechanisme waarbij laaggeschoolde jobs worden gecreëerd.

Het is een fundamentele wetmatigheid van de internationale economie dat elk land zich kan verbeteren door zich toe te leggen op activiteiten waarin het een comparatief voordeel heeft. In de regel heeft een land een comparatief voordeel bij het gebruik van productiefactoren die relatief overvloedig beschikbaar en daardoor relatief goedkoop zijn. Nu heeft België weliswaar een centrale ligging, wat suggereert dat ons land geschikt zou zijn om als logistieke draaischijf te fungeren. Maar België beschikt ook over bijzonder weinig ruimte: grond is een schaarse en dure productiefactor. Dit land heeft dus een comparatief voordeel op het vlak van ligging, maar een comparatief nadeel voor activiteiten die veel ruimte in beslag nemen. Een typerend voorbeeld van zo'n ruimteverslindende activiteit is nu precies de transport- en distributiesector. België promoten als distributieland is dus minder evident dan je zou denken als je alleen rekening houdt met onze centrale ligging (die trouwens ook in het gedrang komt door de uitbreiding van de Europese Unie).

In het debat over DHL hoor je verder vaak zeggen dat de transport- en distributiesector belangrijk is voor de creatie van banen voor laaggeschoolden: ,,Het kunnen niet allemaal ingenieurs zijn''. Men vergeet daarbij dat de meeste laaggeschoolde jobs indirect worden gecreëerd, met name via de creatie van hooggeschoolde jobs. Als een bedrijf een ingenieur aanwerft, zal die ingenieur in de regel voldoende verdienen om werken waarvoor hij zelf geen tijd heeft (zoals tuin - en schilderwerken) te laten uitvoeren door laaggeschoolden. Hij zal ook zoveel belastingen en sociale zekerheidsbijdragen betalen dat de overheid met deze opbrengsten laaggeschoolden aan een baan kan helpen, bijvoorbeeld in de non-profitsector. Jobcreatie voor hooggeschoolden heeft dus een sterk afgeleid effect op de jobcreatie voor ongeschoolden. Die effecten doen zich niet of minder voor bij de aanwerving van laaggeschoolden. De moraal van het verhaal: zorg voor voldoende hooggeschoolde banen, de banen voor laaggeschoolden volgen vanzelf. Dat blijkt ook uit een recente studie van de Europese Commissie over de 'employment gap' tussen Europa en de VS: in de VS groeit het aantal banen voor hooggeschoolden veel sterker, en dat heeft als afgeleid effect een sterke groei van banen voor laaggeschoolden.

Deze analyse van de transport- en distributiesector, waarin nog geen rekening wordt gehouden met omvangrijke milieukosten, geldt uiteraard ook voor de nachtvluchten, zij het dat nachtvluchten bijkomende negatieve effecten hebben: gezondheidseconomische kosten (zie de studie van professor Lieven Annemans van de VUB: directe medische kosten en verlies aan productiviteit, momenteel geschat op 150 miljoen euro per jaar en oplopend tot vierhonderd tot achthonderd miljoen euro per jaar in een 'superhub'-scenario) en waardevermindering van onroerend goed.

Zoals professor Lieven Annemans zelf aangeeft, onderschat zijn studie de gezondheidseconomische kosten van nachtvluchten, onder meer omdat ze geen rekening houdt met de productiviteitskosten verbonden aan slaapverstoring zonder dat de getroffen personen aan een lijst van ziektes (alcoholmisbruik, hartziekte, diabetes en depressie) lijden. Die kosten zijn nochtans buitengewoon belangrijk. Zo blijkt uit tal van studies dat slaapgebrek de prestaties op het werk of op school onderuit haalt, de creativiteit (toch van groot belang voor een 'kenniseconomie') ondermijnt, een belangrijke factor (twintig tot 25 procent) vormt bij arbeids- en verkeersongevallen (premier Guy Verhofstadt zal dit nu wel weten!), en de hoofdoorzaak (negentig procent) is van burn-out.

Over dit alles vinden we niets terug in de economische impactstudie besteld door de provincie Vlaams-Brabant. Die studie is dan ook waardeloos, zelfs vanuit een puur economisch oogpunt. Even waardeloos als een studie die zou besluiten dat een verdubbeling van het aantal reglementen goed zou zijn voor de economie, omdat er daardoor 2000 advocaten bijkomen.

Marnix Van Keirsbilck

(De auteur is economist en jurist.)


23/09/2004 Marnix Van Keirsbilck

©Copyright De Standaard

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Ik heb een goede vriend die bij DHL werkt in Zaventem. Ik ga eens informeren wat er intern bij het bedrijf allemaal broeit. Zij zullen waarschijnlijk wel vroeger ingelicht en gebrieft worden over mogelijke toekomst plannen van het bedrijf...

De hele DHL affaire is een trieste zaak voor de Belgische politiek maar ook voor de Belgische samenleving vind ik.

De verdraagzaamheid in België zakt zienderogen, en dit is verre van positief te noemen.

Heel de zaak is uiteraard complex en moeilijk, het komt neer op de manier van werken die België reeds jaren kent, het zoeken van een compromis. Maar dan wel een compromis in verhouding. In mijn ogen kan het niet dat een kleine groep mensen (diegene die protesteren tegen de nachtvluchten) een werkgelegenheid voor een pak mensen hier in België in de weg staan. Wisten zij niet reeds toen ze een bouwgrond kochten in de omgeving van Zaventem dat er een uitbreiding van de startbaan ging komen? Hebben zij niet reeds een felle compensatie gehad (ik wil maar zeggen, wat betaal je tegenwoordig voor een doorsnee bouwgrond, gelegen in een - als het er nog is - mooi stukje vlaanderen? Deze mensen hebben op goedkope manier een bouwgrond kunnen krijgen. Toen hebben zij die keuze gemaakt. Zo zit het leven nu ineen, je maakt een keuze, en je staat erachter.

Nu wil DHL uitbreiden, veel jobs bij zeggen ze. Dan denk ik, doen doen doen... Want Guy, hoe ga je anders aan die 200.000 (of hoeveel waren het er nu weer) komen. Toch, hier in België loopt dit spaak. Gevolg zijn nachtenlange onderhandeling, die doen denken aan de kasteelvergaderingen in de tijd toen de CVP nog alles voor het zeggen had. Ik geef toe, DHL speelt nu de laatste dagen ook een niet te mooie rol. Waarom geen garantie's geven? Dat hoort nu ook éénmaal bij het compromis.

Willen we terug een ramp als Renault Vilvoorde, of Sabena,...??? De politiekers moeten niet te zacht onderhandelen vind ik, maar ze moegen niet arrogant worden denk ik. In Duitsland bijvoorbeeld, bij aandeelhouder Deutsche Post staan ze te springen. En dan vooral de Duitse regering. Daar zitten ze wel met 10 milj werklozen, en zullen ze met veel genoegen subsidie's uitdelen aan een bedrijf als DHL.

Ik denk dat het hele debat veel problemen gaat teweeg brengen. Vragen ivm onze staatsstructuur zullen zeker aan de orde komen denk ik. Zijn onze gemeenschappen en gewesten nog in verhouding met elkaar? Vinden jullie het normaal dat een kleine broer gans zo een debat kunnnen lam leggen? Is dat dan nog democratie? Het gedrag van de Brusselse regering lijkt wel op een VETO, wat ik toch niet comform de democratische regels vind.

En intussen ligt Vlaams Blok lui in de zetel (al jaren) voor de TV, met een pak chips en een DUVEL. En maar lachen, en uitzien naar de volgende verkiezingen...

__________________
Sommige zeggen: "Live sucks until you die" Ik geloof er niet in. Het is maar wat je er zelf van maakt...

Denk je dat???? Werknemers moeten dit meestal mat lede ogen aankijken, en krijgen dit meestal veel te laat te horen.

LANG LEVE DE VAKBONDEN ZOU IK ZEGGEN. Maar ook die werken vaak als een chirurg met een cartonnen mes.

__________________
Sommige zeggen: "Live sucks until you die" Ik geloof er niet in. Het is maar wat je er zelf van maakt...

OP het nieuws hebben ze het al te vaak over de buurtbewoners die last hebben van nachtlawaai. Maar wegen deze enkel mensen ( mensen met veel geld) op tegen de vele jobs die DHL te bieden had? Zou het voor België en voor ons niet beter zijn dat zij hun prive belangen even opzij zetten en denken aan die duizenden werklozen. En trouwens wie is er het langst? de luchthaven of de omwonende. Natuurlijk moeten zij zich niet gewoon laten doen, maar mss moeten ze tevreden zijn met enkele oplossingen die de regeringen voor hen klaar hadden liggen.