Levens redden, mag blijkbaar niet te veel kosten

Ive Marx


Hoeveel is een kind waard? Daar is nu eens echt geen cijfer op te plakken, zult u misschien denken. Zeker als het over de eigen kinderen gaat. Mijn kind is mij alles waard wat ik heb. Zo denk ik er als ouder natuurlijk ook over.

Economen zijn minder beschroomd om een koel bedrag op een mensenleven te plakken. Dat is ook hun job. Toen ik economie studeerde, leerde ik verschillende methoden om de waarde van een mensenleven te berekenen. Het was zelfs ooit een examenvraag, herinner ik me.

Niet eens zo’n moeilijke. Er is informatie, waar je ook kijkt. Als een overheid beslist om een uitgave die levens kan redden niet te doen, zegt ze in feite: die kosten zijn het ons niet waard. Sommige landen hebben trouwens expliciete richtbedragen die netjes in officiële nota’s circuleren. Wanneer is een investering in verkeersveiligheid verantwoord of niet? Voor de VS bijvoorbeeld geldt het bedrag van bijna 10 miljoen dollar. Als een investering voor een dergelijk bedrag statistisch één gered leven kan opleveren, dan wordt ze als verantwoord beschouwd. Anders niet.

Nu kun je natuurlijk zeggen dat een statistisch leven geen echt leven is. Maar eigenlijk is dat op termijn wel zo. Vroeg of laat zal iemand met een naam, een thuis, een mama en een papa het slachtoffer worden omdat de overheid vindt dat – ik zeg maar iets – een verlaging van een erfbelasting toch beter is dan bijvoorbeeld meer fietspaden of rotondes. Het verdriet van een verloren leven wordt dan toch alvast wat minder belast.

Vlaanderen gaat nog eens 20 miljoen euro vrijmaken voor meer verkeersveiligheid aan scholen. 20 miljoen euro, dat is natuurlijk niet niets. Maar op het geheel van de Vlaamse begroting is het ook niet echt veel. Is er niet veel meer nodig om iets aan onze belabberde verkeersveiligheid te doen?

Volgens de nieuwe verkeersbarometer is het aantal verkeersdoden in de eerste drie maanden van dit jaar gedaald. Maar kwartaalcijfers zeggen natuurlijk niet zoveel. De structurele problemen zijn er nog steeds en onze regeringen blijven onder de eigen doelstellingen. Nederland en Zweden hebben verhoudingsgewijs half zoveel verkeersdoden. Zelfs Spanje doet het beter. Verrassend toch voor een land dat wereldkampioen is in luxueuze en naar ik mag aannemen solide bedrijfswagens subsidiëren.

Dat vinden we ondertussen normaal, net zoals we het normaal vinden dat we op allerlei vlakken middelmatig scoren. We zijn blijkbaar zo gewoon aan onze middelmatigheid dat het geen nieuws meer is. En er is altijd wel een excuus.

Wat is ons excuus als het over al die verkeersdoden gaat? We hebben alvast geen woeste berglandschappen met linke haarspeldbochten die pendels naar school of werk dagelijkse risicotrajecten maken. We hebben weleens slechte weersomstandigheden, maar als er twee centimeter sneeuw nadert, komt de minister van Werk live op tv verkondigen dat alle onnodige verplaatsingen van en naar het werk mogen worden gestaakt.

Zweden is het veiligste verkeersland in Europa. Het sneeuwt daar ook weleens. En er is een pak meer volk aan het werk. Wie weleens in Zweden komt, ziet meteen de reden. Er rijden daar weinig zotten rond. Mensen houden zich aan snelheidslimieten. Zelfs op eenzame wegen. Hoe komt dat? De sociale controle zal allicht een rol spelen, zoals in zoveel aspecten van het Zweedse leven. Achter het stuur kruipen met één glaasje volstaat om nooit meer bekeken te worden. Maar de boetes liggen er ook gewoonweg hoger.

Wat een contrast met de toestanden die onze kinderen dag na dag moeten ondergaan op weg naar school. Bussen die auto’s voorbijsteken in een bebouwde kom en omgekeerd. Idioten die met waanzinnige snelheden door een dorpskom razen, omdat de gewestweg dicht zit of omdat daar wel trajectcontrole is. Volgens het verkeersinstituut Vias krijgt de gemiddelde Belgische bestuurder slechts eens om de twee jaar een snelheidsboete, hoewel in België jaarlijks volgens een ruwe schatting 6,8 miljard kilometer te snel gereden wordt.

Valt daar nu echt niet meer aan te doen? Moeten we het als ouders allemaal maar lijdzaam ondergaan? Neem het rijbewijs met punten. Dat heeft zijn voor- en tegenstanders. Het is geen wonderoplossing. Een studie van Vias stelt wel dat het zou kunnen helpen het verkeer veiliger te maken, als er ook een degelijke handhaving is. Zowat twee op de drie Europese landen hebben het al. Wij hebben het op papier al sinds 1990, maar al onze opeenvolgende ministers van Verkeer hadden het steeds te druk om het in te voeren. Minister van Mobiliteit François Bellot (MR) heeft het nog maar eens uitgesteld omdat het te veel zou kosten. Wel 8 miljoen per jaar. 8 miljoen! In een land met al zowat het hoogste overheidsbeslag ter wereld? Met bijna dubbel zoveel politieagenten per hoofd van de bevolking als Zweden?

De kosten van politici zonder ruggengraat, misschien moeten we daar ook eens een cijfer op plakken.

Ive Marx is hoogleraar (UAntwerpen) en doceert vooral in de opleiding sociaaleconomische wetenschappen


DS, 05-06-2018