De belangrijkste nieuwsbron voor Gen Z zijn de socials


De timeline op Instagram of TikTok is de belangrijkste nieuwsbron voor jongeren. Sociale media maken journalistieke nieuwssites onzichtbaar.


De Amerikaanse baby die werd verkocht aan een campingbaas moest duizend dollar en een paar biertjes opbrengen. De zorg voor het kind was de moeder te veel geworden, ze had ook al drie honden. Het bericht staat hoog op de Instagrampagina van Cestmocro, maar of het waar is valt niet te controleren.

Cestmocro heeft 1,1 miljoen vooral jonge volgers, en daarmee doet de Instagrampagina iets dat veel traditionele nieuwsmedia niet lukt: jongeren voorzien van informatie. Dat constateert het Commissariaat voor de Media (CvdM) in het rapport ‘Jongeren, nieuws en sociale media’.


NU.nl versus TikTok

Het CvdM onderzocht het veranderende nieuwsgebruik en de invloed van sociale media op Nederlandse jongeren en concludeert dat het veelzijdige media-aanbod, ‘een belangrijke voorwaarde voor de vitaliteit van onze democratie’ in het gedrang komt.

De onderzoekers vroegen jongeren tussen de 16 en 24 jaar naar hoe ze in aanraking komen met nieuws. Ze vroegen het ook aan een vergelijkingsgroep tussen de 40-65 jaar. Beide groepen blijken zich vooral via de smartphone te laten informeren, maar waar de oudere generatie als eerste een nieuwsapp zoals NU.nl of NOS.nl opent, zitten de jongeren vooral op sociale media zoals TikTok en Snapchat.

Voor 65 procent van de jongeren is het de eerste app die ze openen op hun telefoon. Het zijn dus algoritmes die bepalen welk nieuws ze lezen. Zorgelijk, schrijft de mediawaakhond, want die algoritmes worden gemaakt door bigtech-bedrijven die voornamelijk een commercieel belang hebben.


Onzichtbaar nieuwsgebruik

Bij weinig gezinnen ligt er nog een papieren krant op tafel, en dankzij uitgesteld kijken is ook elke avond stipt om acht uur het Journaal kijken geen vaste gewoonte meer. Nieuwsgebruik is minder zichtbaar geworden, constateert het CvdM.

Het zijn vooral sociale media die hen op de hoogte houden van wat er in de wereld speelt, geeft zo’n 78 procent van de jongeren in het onderzoek aan. En als ze niet zeker weten of informatie klopt, gebruiken ze Google om dat te controleren. Jongeren zien dus maar zelden een journalistieke nieuwssite.

‘Jongeren zijn voor hun informatievoorziening vooral afhankelijk van de grote techbedrijven: 86 procent gebruikt hun diensten om op de hoogte te blijven, 82 procent voor verdieping en 71 procent voor controle. De journalistieke bronnen scoren gezamenlijk met 79 procent (op de hoogte blijven) en twee keer 51 procent (verdieping en controle) aanzienlijk lager’, aldus het CvdM.


Alleen NOS bereikt jongeren nog een beetje

Het is niet dat de jongeren de nieuwsmerken niet kennen, ze komen ze alleen zelden tegen in hun timeline. Alleen de NOS lukt dat nog een beetje, door stevige aanwezigheid op sociale media met activiteiten die gericht zijn op het bereiken van jongeren, zoals NOS Stories en NOS op 3.

NOS heeft 1,1 miljoen volgers op Instagram, waarvan ongeveer 630.000 tussen 13 en 24 jaar. Maar het eerder genoemde niet-journalistieke Cestmocro verslaat de NOS met gemak in aantallen jonge volgers.

Private media zoals bijvoorbeeld de landelijke dagbladen blijven achter, vooral omdat er aan sociale media geen droog brood valt te verdienen. Het zijn vooral de grote techbedrijven die geld verdienen op sociale media, schrijft het CvdM: “Van iedere vijf euro’s die uit de advertenties op traditionele media werden verdiend, vallen er online inmiddels vier in handen van Big Tech”.


Stimuleringsmaatregelen

Het is nodig het tij te keren, zegt de mediawaakhond. Daarvoor moeten nieuwsorganisaties in staat worden gesteld om meer jongeren te bereiken via sociale media. Dat kan bijvoorbeeld met (tijdelijke) stimuleringsmaatregelen zoals subsidies of fondsen voor dit specifieke doel. En er is te weinig grip op de invloed van grote techbedrijven. Zorg bijvoorbeeld voor een verplichting voor het aanbieden van een hoogwaardig nieuwsaanbod op de sociale mediaplatforms, adviseert het CvdM.

Tot slot moet meer aandacht komen voor het ‘nieuwswijs’ maken van jongeren, met extra aandacht voor jongeren in het praktijkonderwijs. Leer jongeren hoe ze professioneel gemaakt nieuws qua betrouwbaarheid en waarheidsvinding kunnen onderscheiden van andere vormen van berichtgeving.


Blog Trouw, 01-10-2024 (Nienke Schipper)