Duitsers zijn nog niet van Hitler af


BRUSSEL - De eerste expositie in Berlijn over 'Hitler en de Duitsers' sinds 1945 vermijdt angstvallig alles wat tot gedweep met de Führer kan leiden.


Hitler blijft in Duitsland een erg heikel onderwerp. In de Duitse en de internationale pers wordt de tentoonstelling Hitler en de Duitsers: volksgemeenschap en misdaad, die vandaag opent, over het algemeen als taboebrekend bejubeld. Toch vreest men controverses: in Duitsland zijn al talrijke exposities over het nazisme georganiseerd, maar Adolf Hitler zelf bleef meestal buiten beeld.

Opvallend is dan ook dat op de affiches voor de expo alleen tekst staat: vooral geen foto's van Hitler in het Berlijnse straatbeeld! De organisatoren laten niet na te benadrukken dat de expositie in het Deutsches Historisches Museum niet over Hitler zelf gaat en de dictator in zijn maatschappelijke context wil plaatsen: hoe was Hitler mogelijk?

Hitlers persoonlijke eigenschappen kunnen zijn opgang niet alleen verklaren, veel belangrijker zijn de politieke en sociale omstandigheden die hem aan de macht brachten. Hitler speelde in op hun angsten en verwachtingen: 'Pas door de brede toestemming van de bevolking met Hitlers rol als Führer, vestigde hij zijn dictatuur', zeggen de samenstellers op de website van het museum.

Foto's, filmfragmenten, beelden, schilderijen, vaandels, opschriften - 'Joden zijn bij ons niet gewenst' - proberen een beeld te brengen van de maatschappij waarin Hitler kon gedijen. Er zijn ook bustes van de Führer en lampenkappen met hakenkruisen.


Zenuwachtigheid

Maar ondanks de wetenschappelijke onderbouwing is het museum toch zenuwachtig. 'Angst voor de eigen moed', noemt Der Spiegel het. Stel je voor dat extreemrechts de expositie toejuicht, of dat links protesteert. Om elke aanleiding tot controverse de kop in te drukken, hebben de organisatoren voorwerpen geweerd die te dicht bij de persoon Hitler komen. 'We mogen geen mogelijkheden tot identificatie bieden', zegt medeorganisator Hans-Ulrich Thamer. Tussen bezoeker en Hitler moet een 'kritische afstand' zijn.

Dat betekent dat Hitlers uniformen en andere persoonlijke voorwerpen, die het Rode Leger in 1945 buit maakte en in Moskou opgeslagen zijn, niet te zien zijn. Wel een fotoboek met als onderwerp 'Hitler zoals niemand hem kent'. Of een 'Führer-kwartet' dat op speelkaarten ook afbeeldingen van andere nazikopstukken als Rudolf Hess laat zien. Of een brief van een dertienjarige die 'beste heer Hitler' verzekert dat 'er hier in Liebenberg ook 90 procent nazi's zijn'.

Adolf Hitler laat 65 jaar na zijn dood nog steeds geen Duitser onberoerd, en die aanhoudende fascinatie is het slotdeel van de expo. 'Met Hitler zijn we nog lang niet klaar', zegt medesamensteller Simone Erpel van het Deutsches Historisches Museum in Der Spiegel. Waar hij buiten een zuiver historische context opduikt, blijft hij voor opschudding zorgen. Zo was er in 2004 veel te doen toen in de film Der Untergang, over de laatste dagen van Hitler in Berlijn, ook de 'gewone, menselijke' kant van de dictator werd getoond.

En in 2008 oogstte Madame Tussauds in Berlijn kritiek omdat het wassenbeeldenmuseum ook Hitler een plaats gaf, met het argument dat de Duitse geschiedenis nu eenmaal niet volledig is zonder de Führer. Een verontwaardigde bezoeker sloeg zijn hoofd eraf; Hitler is nu achter gepantserd glas te zien.

www.dhm.de


DS, 15-10-2010

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB