De media en uw privéleven


Herinnert u zich de negenjarige Ruben uit Tilburg nog? Het Nederlandse jongetje was de enige overlevende van een vliegtuigcrash in Tripoli, op 12 mei. De Britse pers noemde hem The Miracle Boy.


Ruben was wereldnieuws. Foto's en beelden van het weerloze slachtoffer in een ziekenhuisbed gingen de wereld rond.

Zijn familie had hiervoor geen toestemming gegeven. Zijn ouders en elfjarig broertje waren bij de crash om het leven gekomen. Een oom en tante kwamen pas enkele dagen later in Tripoli aan.

Foto's van andere Nederlandse slachtoffers van de ramp zijn van sociale netwerksites geplukt en zonder toestemming gepubliceerd.

Een verslaggeefster van De Telegraaf kreeg Ruben zelf aan de telefoon. Ze nam telefonisch contact op met een van de behandelende artsen in het ziekenhuis van Tripoli, die zijn mobiele telefoon aan Ruben doorgaf. De jongen wist toen nog niet wat hem was overkomen en evenmin dat zijn ouders en broertje waren omgekomen. Het interview werd op de voorpagina afgedrukt.

De manier waarop de Nederlandse media over de vliegtuigramp hebben bericht, zette veel kwaad bloed. Op nieuwssites stroomden de afkeurende reacties binnen. Honderden abonnees van De Telegraaf zegden hun abonnement op, hoewel de krant excuses had aangeboden.


Extra leed

De verontwaardiging over de berichtgeving was voor de Nederlandse Raad voor de Journalistiek een voldoende reden om niet te wachten op een klacht, maar uit eigen beweging de aanpak van de Nederlandse media tegen het licht te houden. De 'waakhond' maakte woensdag zijn uitspraak bekend. Zijn bevindingen kunnen ook voor Belgische nieuwsorganisaties richtinggevend zijn.

Volgens de raad is het niet aanvaardbaar dat foto's zijn gepubliceerd van mensen die bij de vliegtuigramp om het leven zijn gekomen, ook al zijn die foto's gemakkelijk op het internet te vinden. Het is de verantwoordelijkheid van journalisten om rekening te houden met de gevoelens van de nabestaanden en hen geen extra leed aan te doen, zegt de raad. Een ander argument is dat 'enkel door de plaatsing van hun foto op een website, deze personen geen “bekende Nederlander, zijn geworden'.

Ook de publicatie van het telefoongesprek met Ruben - 'een jeugdig slachtoffer dat nauwelijks bij bewustzijn was' - noemt de raad ontoelaatbaar. De privacy van de jongen betekent hier 'het recht om met rust gelaten te worden'.

De vermelding van de familienaam van Ruben was evenmin nodig 'omdat het niets toevoegt aan de informatie over de ramp'. Voor zover dat mogelijk is, zal Ruben na zijn herstel de draad van zijn gewone leven weer opnemen. Daarom 'heeft hij er een groot belang bij niet levenslang bestempeld te worden als het slachtoffer van de vliegtuigramp bij Tripoli'.

De uitspraak van de Nederlandse Raad voor de Journalistiek zal onvermijdelijk uitgroeien tot een ijkpunt in de discussie over hoe de media verantwoord kunnen berichten over menselijk leed. De gedragscode voor Nederlandse journalisten krijgt in september al een aanvullende bepaling over de behandeling van slachtoffers van ongevallen en rampen.

Dat maakt de conclusie dat het tonen van de foto's en tv-beelden van Ruben gerechtvaardigd was, des te verwonderlijk. De raad stelt enerzijds vast dat de publicatie zonder toestemming van beelden van een 'weerloos, vermoedelijk getraumatiseerd, minderjarig slachtoffer' in een ziekenhuiskamer, een evidente schending van de privacy van de jongen was. Anderzijds was die publicatie in dit geval 'gerechtvaardigd door de uitzonderlijk grote nieuwswaarde en zeggingskrant van het beeld van de enige overlevende van de vliegramp in Tripoli'.

Dat is op zijn zachtst gezegd een weinig consequent standpunt. Net in de besloten ruimte van een ziekenhuiskamer bevinden slachtoffers zich in een bijzonder kwetsbare positie.

Ook de overweging van de raad 'dat de beelden via het internet al wereldwijd verspreid waren', is geen valabel argument. Als dat een maatstaf zou zijn, blijft er nauwelijks iets over van het recht van slachtoffers op eerbiediging van hun privéleven.


DS, 06-08-2010 (Filip Verhoest)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB