De onmogelijke zoektocht naar het nulrisico


De maatschappij op slot houden tot we maximaal virusveilig zijn, maakt van volksgezondheid een religie, meent Luc Bonneux, en niet de wetenschap die het zou moeten zijn.


Er wordt vaak gesproken over covid-19 als een overwinning van de wetenschap. Ik heb daar niets van gemerkt. Van georganiseerde wetenschap verwacht je een risicoanalyse. Aanvankelijk droeg ik in een winkel handschoenen, maar geen mondmasker. Toen meer gegevens over routes van besmetting beschikbaar kwamen, liet ik de handschoenen weg en droeg ik een mondmasker. Handen wassen is een goed idee voor preventie van infecties. Maar na veel meer dan honderd miljoen infecties is er geen enkele sars-cov-2 infectie gedocumenteerd die met enige zekerheid is overgedragen langs enige oppervlakte. Het is niet omdat je een virus kan kweken van een vlak, dat je het zo ook kan krijgen.

Aan de ene kant van de balans staat een hypothetisch, naar nul neigend risico. Aan de andere kant staan tonnen alcoholgel, boetes, bezorgdheid en angst. Onder het banier van de volksgezondheid is de bestrijding van deze pandemie vaak een mars der dwazen, die ook het kleinste risico op enige virusoverdracht wil bannen. Volksgezondheid is dan een religie, geen wetenschap die zorgvuldig kosten en baten afweegt.


Zeer zeldzaam

De soap rond het AstraZeneca-vaccin (AZ) is een notoire uitzondering. AZ is een zeer veilig en zeer werkzaam vaccin. Maar zoals bij de meeste vaccins bestaan er zeldzame, mogelijk zelfs fatale complicaties. We pikken deze zeer zeldzame bijwerking bij AZ alleen omdat ze zeldzaam is. Een even geringe risicoverhoging door, bijvoorbeeld, een hartinfarct zien we niet, omdat er te veel ‘gewone’ hart*infarcten zijn. Daarom vaccineren we niet tegen zweetvoeten, wel tegen ernstige aandoeningen.

Vaccinatie voorkomt meer ziekte dan het veroorzaakt. Bij covid-19 hangt het risico op ernstige ziekte sterk af van de leeftijd. Bij jongeren onder de 30 ontstaat een ingewikkelde balans tussen het zeer kleine risico op complicaties door covid-19 en het zeer kleine risico op complicaties door AZ. Andere vaccinaties zijn een mogelijk alternatief. Iedere keuze is verdedigbaar, omdat de risico’s steeds belachelijk klein zijn.


Mars der dwazen

AZ is uitzonderlijk, omdat er met risico’s wordt gerekend. Elders wordt een mars der dwazen gelopen. Neem bijvoorbeeld ‘La Boum’ – de veldslag in het Ter Kamerenbos. De afkeuring kon niet streng genoeg zijn. Maar wat was het risico? Rekenend met Nederlandse gegevens vind ik ongeveer vier symptoomvrije jongeren met covid-19 op 2.000 jongeren, als mogelijke bronnen van besmetting. De kans op besmetting in de buitenlucht is erg klein, die had op nul kunnen worden gehouden met afstand houden of een mondmasker dragen. Er moest echter bruut geweld worden gebruikt tegen deze onverantwoordelijke jongeren omwille van de volksgezondheid. In de daaropvolgende veldslag werden 26 agenten, 8 jongeren en 7 paarden verwond.

Terwijl de praatprogramma’s volliepen met de gebruikelijke sprekende hoofden, heb ik niemand deze analyse horen maken. Hoe groot was het feitelijke gevaar voor de volksgezondheid? Niemand vroeg zich af of de gevolgen van deze veldslag in redelijke verhouding stonden tot het bestaande risico. En of er geen alternatieven zijn die zowel rekening houden met dat risico als met de wensen van jongeren die zelf geen gevaar lopen.


Knoflook tegen vampiers

Einde maart reisden mijn vrouw en ik met onze gratis treinpas naar Hasselt. Het weer was prachtig, maar de stad was uitgestorven. In de binnenstad moest je overal een mondmasker dragen. Dat is knoflook tegen vampiers. Er zijn geen vampiers, er is geen risico op overdracht van covid-19 in de buitenlucht. Niet buiten dicht opeengepakte menigten waar je langer dan een kwartier in nauw contact bent met anderen. Er was meer politie dan gewone Hasselaars.

In het veel grotere Antwerpen zijn de gehanteerde regels rond het mondmaskergebruik wel redelijk en goed verdedigbaar. Het kan. Het nieuwe normaal is een vergaarbak van zinloze rituelen, opgelegd door burgemeesters en gouverneurs zonder enig benul van volksgezondheid. En neen, dat is niet normaal.

Volksgezondheid is een wetenschap, geen godsdienst. Op basis van bekende wetenschappelijke kennis maakt die goed afgewogen balansen van kosten en baten, op basis van bekende risico’s. Een rapport hierover dat niet publiek en open voor kritiek is, bestaat niet. Wetenschap verdraagt geen duisternis. We weten van 2020 dat in mei de virusoverdracht daalt. In mei 2021 gebeurt dit tegen een achtergrond van toenemende immuniteit door doorgemaakte infecties en vaccinaties.

Ja, het beleid kan kiezen voor een zero virus risk. We houden alles toe tot het maximaal virusveilig is. Maar dat komt met een prijs: meer wanhoop, meer bedrijven over kop, meer eenzaamheid, meer jongeren die we jonge levensjaren ontnemen. Of we voeren een volksgezondheidsbeleid op basis van kennis. Onder de beperkende voorwaarde van voldoende afstand gaan de terrassen open, want die hadden nooit dicht gemoeten. De scholen, universiteiten en schouwburgen gaan open, want dat hadden we voordien ook veilig kunnen organiseren.

Vanaf 1 mei gaat de maatschappij open. Ja, dat vormt een zeker risico. Dat risico nemen we, omdat volksgezondheid geen godsdienst is in dienst van een virus, maar een geheel van menselijke activiteiten gericht op een zo goed mogelijke gezondheidstoestand van zo veel mogelijk mensen.


DS, 12-04-2021 (Luc Bonneux)