Diep ongelukkig in de fleur van je leven: “Het is alsof jongeren nu al een midlifecrisis doormaken”


Millennials en gen Z’ers worden minder gelukkig naarmate ze ouder worden. Die vaststelling blijkt uit het World Happiness Report 2024. “De boomers hebben het pad gelegd, maar de verwachtingen voor mijn generatie liggen veel hoger.”


“De situatie wordt alleen maar erger”. Greta Thunberg (21) tweette die boodschap eerder deze maand toen ze Zweedse parlementsleden wilde wijzen op de klimaatcrisis en de sociale onrechtvaardigheid. Geen twijfel mogelijk: klimaatactivisten zoals zij zien de toekomst somber tegemoet.

Als Zweedse maakt Thunberg nochtans deel uit van de op drie na gelukkigste bevolking op aarde, blijkt uit de nieuwste editie van het World Happiness Report, dat woensdag werd gepubliceerd. Maar als vertegenwoordigster van Gen Z behoort ze tot een leeftijdsgroep die zich meer zorgen maakt dan de voorgaande generaties. Voor het eerst heeft het rapport het geluksniveau niet alleen per land in kaart gebracht, maar ook per generatie.

“Mensen die geboren werden vóór 1965 blijken gemiddeld gelukkiger dan wie geboren werd na 1980”, stellen de onderzoekers vast. “Bij die laatste groep daalt de beoordeling van het eigen leven met elk bijkomende levensjaar, terwijl de tevredenheid van de eerste groep stijgt naarmate de leeftijd toeneemt.”

Volgens Jan-Emmanuel De Neve, hoogleraar aan de universiteit van Oxford en een van de auteurs van het rapport, leveren de nieuwe gegevens belangrijke inzichten op over de dynamiek van het geluksniveau. “In de Verenigde Staten en andere Angelsaksische landen, maar ook in West-Europa, vindt de jeugd dat de kwaliteit van het leven minder goed aan het worden is. Een eenvoudige verklaring is er niet. Maar het is waarschijnlijk dat sociale media zoals Tiktok een rol spelen. In de VS besteden jongeren daar soms wel vier uur per dag aan.”


Meer onzekerheid

Een andere oorzaak van de sombere gemoedsgesteldheid bij jongeren is de verbrokkeling van het sociale weefsel, vermoedt De Neve. “Vooral in de Verenigde Staten is er steeds meer polarisering in de maatschappij. Zelfs families vallen om die reden uit elkaar. Daar komt nog bij dat ook de ongelijkheid aan het toenemen is. Jongeren die niet tot de bevoorrechte groepen behoren, ervaren stress. Ook de opkomst van nieuwe technologieën als kunstmatige intelligentie veroorzaakt onzekerheid. Wie er nu voor kiest om rechten te studeren, is er niet zeker van dat er over enkele jaren nog vraag is naar die competenties. En vergeet ook de vastgoedmarkt niet. De babyboomers hebben geprofiteerd van de welvaartsopbouw, maar daardoor hebben jongeren het nu moeilijker om een huis te kopen.”

En dan is er nog het klimaat. Hoe leefbaar zal de wereld nog zijn als de Gen Z’ers de middelbare leeftijd bereiken? Welke opofferingen zullen ze zich moeten getroosten om de effecten van de klimaatverandering binnen aanvaardbare perken te houden? Het voortdurende bombardement van doemberichten over recordtemperaturen, afsmeltende poolkappen en extreme weersomstandigheden doet jongeren twijfelen. Zal hun leven wel even kwaliteitsvol zijn als dat van hun ouders? “Bij jongere generaties veroorzaakt dat psychologische onzekerheid”, stelt De Neve vast.

“Ik kan mij zeker vinden in de uitspraak dat mijn generatie ongelukkiger wordt met het ouder worden”, zegt Laura De Veene (30) uit Dendermonde. Zij is een van de lezers die op vraag van de redactie vertellen over hun ervaring. “De generatie voor ons heeft het pad gelegd, maar de verwachtingen voor mijn generatie liggen veel hoger, ook door alle technologie en flexibele werkuren. Vroeger kreeg je voor je arbeid een deftig loon, maar nu is het voor veel mensen echt zwemmen of zinken. Als je 18 bent besef je wel dat je moet gaan studeren en geld verdienen, maar ze zeggen er niet bij dat je in een werkomgeving komt waar je constant moet presteren.”


Zorgen om de toekomst

“Mij lijkt het niet onlogisch dat je als jongere generatie een beetje ongelukkiger wordt met ouder worden”, zegt ook lezer René Commissaris (74) uit De Haan. “Je hebt plots meer zorgen wanneer je volwassen wordt en het leven wordt complexer. Ik ben gelukkig, ik heb minder zorgen en ik besef dat ik een mooi leven gehad heb. Ik kan met een zekere voldoening terugkijken, en dat maakt ook gelukkig. Het tegenovergestelde lijkt me vreselijk, wanneer je denkt: wat heb ik in godsnaam met mijn leven gedaan?”

Uit het World Happiness Report blijkt dat jongeren lang niet overal somber gestemd zijn. Opvallend is dat in Oost- en Centraal-Europa jongeren juist een hogere kwaliteit aan hun leven toekennen dan ouderen. Dat is goed te verklaren: deze groep landen heeft qua welvaart, gezondheid en vrijheid een inhaalslag gemaakt ten opzichte van de landen in West-Europa. In die landen wordt de gemoedsgesteldheid van jongeren vooral bepaald door de mogelijkheden die de toekomst biedt, meer dan de bedreigingen ervan. Ook in Sub-Sahara-Afrika zijn jongeren tevredener met hun *leven dan de ouderen. In veel Afrikaanse landen is de welvaart aan het groeien. De toekomst houdt vooral belofte in.

Dat veel jongeren in westerse landen als België minder gelukkig in het leven staan, is niet nieuw. “Wie later geboren is, maakt meer kans op psychologische problemen”, zegt Koen Lowet, klinisch psycholoog en expert geestelijke gezondheid bij de Christelijke Mutualiteiten (CM). “De samenleving is complexer en veeleisender dan vroeger. Denk maar aan de prikkels die sociale media meebrengen. Er is ook een verschil in hoe generaties omgaan met moeilijkheden. Veel ouders werken allebei, daardoor is er minder tijd voor het gezin dan vroeger.”

CM lanceerde woensdag een campagne rond het Niet zo geheime dagboek, een fictief tienerdagboek door auteur Hind Eljadid dat opgebouwd is uit getuigenissen van verschillende jongeren. Daarmee wil CM politici bewust maken van het belang om zorgzaam om te gaan met de jongste generaties. De lange wachttijden voor psychologische hulp zijn daarmee in tegenspraak, vindt CM.

Lowet erkent dat het gebrek aan welbevinden bij jongere generaties niet alleen te maken heeft met psychologische problemen. Veel jongeren staan mentaal sterk, maar maken zich gewoon zorgen om de toekomst. Dat is logisch, zegt hij, omdat de samenleving complexer wordt. Ook de pandemie heeft zijn sporen nagelaten. “Met die toegenomen complexiteit moeten we leren omgaan. Dat is ook een taak van de samenleving. Kleuters leren wel hoe ze hun handen moeten wassen, maar niet hoe ze met emoties kunnen omgaan.”


Verre reizen

Objectief bekeken hebben jonge generaties het niet slecht. Ze kunnen genieten van meer welvaart dan hun ouders. Dat betekent meer verre vakanties, meer dure festivals en vaker uit eten. Ook de economie speelt in hun voordeel: de werkloosheid is in decennia niet zo laag geweest. En nooit eerder waren jongeren beter geschoold dan nu: de universiteiten barsten uit hun voegen.

Maar objectieve feiten nemen niet weg dat in de subjectieve perceptie andere zaken overheersen: het opwarmende klimaat, de groeiende staatsschuld, toenemende oorlogsdreiging.

“Toen ik jong was heb ik nooit verre reizen gemaakt”, herinnert lezeres Ariane D’Hoe (65) uit Spa zich. “Mijn eerste verre reis was pas toen we 25 jaar getrouwd waren, ik had daar plezier van en we konden ons dat toen pas veroorloven. Nu, met al die sociale media, moet iedereen altijd alles hebben en het liefst zo snel mogelijk. Wij zijn zo niet opgevoed. Ik zeg niet dat het toen beter was. Maar ik kan mij best voorstellen dat je daar nu minder gelukkig van wordt.”

Dat de somberte bij jongeren toeneemt naarmate ze ouder worden, lijkt verontrustend. Maar De Neve nuanceert. “Het is bekend dat de relatie tussen welzijn en leeftijd een U-vormige curve vertoont. Kinderen geven hun leven over het algemeen een hoge waardering. Dat cijfer zakt als ze ouder worden, met een dieptepunt tijdens de midlifecrisis. Daarna stijgt de waardering voor het eigen leven weer naarmate je ouder wordt. Het verontrustende is wel dat het geluksniveau nu al op jonge leeftijd steeds lager wordt. Het is alsof jongeren al in hun jeugd een midlifecrisis doormaken. Van 25-jarigen zou je een hoger niveau verwachten. Hoe ze hun leven zullen beoordelen als ze echt in hun midlifeperiode zitten, is een vraagteken.”

“Je wordt met de leeftijd rustiger”, bevestigt Ariane D’Hoe. “Ik kan meer relativeren. Ik ben soms angstig natuurlijk, ook door de situatie in de wereld. Dat baart me zorgen, vooral voor mijn kleinkinderen.”

Dat jongeren in sommige delen van de wereld wél gelukkiger zijn dan ouderen, doet De Neve vermoeden dat ook in het Westen het tij nog te keren is. Deze week nog sprak hij erover met de surgeon-general in de Verenigde Staten, zeg maar de minister van Volksgezondheid. “Volgens hem gaan we nu met sociale media om zoals we in de jaren 50 met auto’s omgingen. Er waren toen nog geen vangrails, geen veiligheidsgordels en geen airbags. Als we een beter besef krijgen van de negatieve impact van sociale media, zal er misschien ook meer regulering komen.”


Sociale infrastructuur

Ook beter beleid kan het geluksniveau van jongeren ten goede komen. In het World Happiness Report wordt vastgesteld dat landen met een gelukkige bevolking enkele gemeenschappelijke kenmerken hebben. Ze zijn over het algemeen welvarend, gezond, bieden hun inwoners de vrijheid om eigen keuzes te maken, beschikken over een goed functionerende overheid en kennen een sterk sociaal weefsel.

“Vaak wordt de nadruk gelegd op welvaart”, zegt De Neve. “Het klopt dat welvaart invloed heeft op welzijn, maar ook hoe die welvaart verdeeld wordt is belangrijk. Landen met een sterke welvaartsstaat, waar mensen bereid zijn elkaar te helpen en te ondersteunen, scoren over het algemeen beter. Het sociale kapitaal is in die landen sterk. En die sociale infrastructuur kun je stimuleren, net zoals economische infrastructuur.”

Koen Lowet maakt een vergelijkbare analyse. Goed beleid kan de mentale weerbaarheid van de jongste generaties vergroten. Dat begint bij preventie, zegt hij. Dan gaat het bijvoorbeeld over de tijd die ouders in de opvoeding van hun kinderen steken, vooral tijdens de eerste duizend dagen na de geboorte: “Door voldoende geboorteverlof toe te kennen aan beide ouders, en door in voldoende plaatsen in de kinderopvang te voorzien.”

Ook wijst Lowet erop dat jongere generaties nu meer dan vroeger geconfronteerd worden met negatieve gebeurtenissen, zoals scheiding, agressie, verwaarlozing of seksueel misbruik. “We zouden proactiever aan de slag moeten gaan met de psychologische impact daarvan.”

Lezer Laura De Veene bevestigt dat het sociale weefsel invloed heeft op de levenskwaliteit. “Voor mij is mijn sociale cirkel enorm belangrijk om gelukkig te blijven. Ik doe veel met mijn vrienden, we bellen, spreken wekelijks af. Het helpt dat niemand in onze groep kinderen heeft, waardoor we elkaar veel blijven zien.”


Blog DS, 20-03-2024 (Ruben Mooijman, Emma Desmet)