De transportfederaties willen dat ook personenwagens moeten betalen om op bepaalde wegen te rijden. Een onredelijke eis? Ook sommige verkeersdeskundigen vinden dit de beste manier om het steeds groeiende monster van de files te onthoofden. Voor transporteconoom Stef Proost (KULeuven) is het zelfs ‘de enige manier’. Maar hoeveel moet een rit kosten voor we vrijwillig de auto op stal laten staan?

‘Laat ons wel wezen. De kilometerheffing voor vrachtwagens die sinds 1 april is ingevoerd, is niet meer dan een pure belasting voor de regering. Maar aan de files heeft die heffing niets veranderd.’ Econoom Stef Proost windt er geen doekjes om. ‘Als de vrachtwagenchauffeurs klagen dat de kilometerheffing de files geen meter korter hebben gemaakt, hebben ze gelijk. Voor elke vrachtwagen die door de kilometerheffing wegblijft van de snelweg, springt een gewone auto in de vrijgekomen plaats. De enige manier om de files echt aan te pakken, is via de portemonnee van de automobilist. Die waarheid komt hard aan en er zijn moedige politici nodig om de bevolking met oprechte overtuiging te zeggen dat een vorm van rekeningrijden voor personenwagens de enige structurele oplossing is om de files te verminderen. Maar het kan niet anders’.

Vlaams minister van Mobiliteit Ben Weyts (N-VA) gaat daar principieel akkoord mee. ‘Maar hij kan dat natuurlijk niet alleen beslissen en we kunnen daar niet overhaast te werk gaan’, aldus zijn woordvoerder Jeroen Tibout. ‘Er loopt een proefproject dat onderzoekt wat er allemaal zou moeten gebeuren opdat de mensen rekeningrijden aanvaarden. De resultaten zullen pas in 2018 klaar zijn. Het zal dus de volgende Vlaamse regering zijn die de knoop moet doorhakken.’

Retourrit Gent-Brussel: 30 euro per week
‘Politici schuiven hun verantwoordelijkheid al twintig jaar voor zich uit’, zegt Proost. Hij vindt overigens niet dat personenwagens op alle wegen hoeven te betalen. ‘Ik zou het invoeren op de plaatsen waar de files het meest problematisch zijn: Brussel en Antwerpen. Je zou een zone kunnen afbakenen rond die twee steden van bijvoorbeeld 10 of 20 kilometer. Die zone, waarbinnen ook de ring ligt, zou betalend worden. Hoeveel het rijden in die zone zou moeten kosten, is nog nooit berekend. Maar we zouden ons kunnen baseren op de betaalsystemen in Londen, Stockholm en Milaan.’

In die drie steden bestaat rekeningrijden al een decennium of langer. De tarieven voor het binnenrijden van de betaalzone lopen uiteen van 1 euro per rit in Stockholm tot 14 euro voor de Londense binnenstad. Betalen moet enkel overdag tussen pakweg 7 en 19 uur (in Londen betaal je ’s avonds een dubbel tarief). ’s Nachts en in het weekend blijven gratis. Voor inwoners, elektrische auto’s en taxi’s zijn er forse kortingen of blijft het kosteloos.

‘In alle drie steden zijn de effecten duidelijk positief’, zegt Stef Proost. ‘Het aantal voertuigen loopt terug en de verplaatsingssnelheid stijgt. In Stockholm is er zelfs een tijdswinst van 30 tot 50 procent.’

Een proefproject in 2014 van de toenmalige minister van Mobiliteit Hilde Crevits (CD&V) stelde voor om 9 eurocent te heffen per kilometer in stedelijk gebied, 5 eurocent op autosnelwegen en 6,5 eurocent op andere wegen. In de ochtend- en avondspits verdubbelde dat tarief. Op die manier kostte een ritje tussen Mechelen en Brussel 1,7 euro (of 17 euro per week voor wie vijf dagen naar het werk rijdt). Voor wie tussen Gent en Brussel pendelt met de wagen was dat 30 euro per week.

Spitsmijden
Heeft het niet meer effect om chauffeurs te belonen dan ze te straffen? Nederland heeft uitgebreid geëxperimenteerd met het ‘spitsmijden’. Wie bewust de spits vermeed met de wagen, kreeg een bedrag tussen 1,5 en 4 euro toegestopt.

Als alternatief vertrokken die chauffeurs dan met hun wagen buiten de spits. Sommigen namen een alternatieve route, nog een kleiner aantal sprong op de fiets, werkte thuis of nam het openbaar vervoer. ‘Het is misschien opvallend dat het openbaar vervoer pas als vijfde alternatief werd gekozen’, zegt Stef Proost. ‘ Maar ook in de betaalsteden merken we dat slechts 10 procent van de mensen die hun auto laten staan, de trein of de bus neemt.’

Minister Weyts heeft zijn bedenkingen bij het belonen van ‘spitsmijden’. ‘Het is geen fair systeem tegenover mensen die geen gebruik kunnen maken van glijdende werkuren’, zegt zijn woordvoerder. ‘Sommige mensen moeten om 8 uur ’s morgens op hun werk zijn.’

Ook verkeersdeskundige Johan De Mol (UGent) gelooft niet in de kracht van het spitsmijden. ‘Als het echt goed had gewerkt, had Nederland het nu al op grote schaal ingevoerd’, zegt hij. ‘Het effect is zeer beperkt en de files verschuiven naar vroeger of later. In essentie blijven de files gewoon wat langer duren.’

Bedrijfswagens afschaffen?
Enkel rekeningrijden of een kilometerheffing zullen het fileprobleem ook niet oplossen, vreest De Mol. ‘De vrachtwagens blijven tijdens de spits rijden. De transportfirma’s rekenen de kilometerheffing gewoon door aan hun klanten. Gewone automobilisten kunnen dat niet maar als het bedrag dat ze moeten betalen niet hoog genoeg is, zullen ze gewoon betalen en verder aanschuiven in de file.’

Hij ziet meer heil in een alternatief beleid waarbij de bedrijfswagen wordt afgeschaft en iedere werknemer een mobiliteitsbudget krijgt van pakweg 300 euro netto per maand dat hij naar eigen goeddunken kan besteden. ‘Belangrijk daarbij is dat het makkelijker wordt gemaakt om van het ene op het andere transportmiddel over te stappen. Zo fiets je bijvoorbeeld naar het station, doe je een traject met de trein en stap je aan het station over in een deelauto. Als je zo de file kan vermijden, zal dat traject minder lang duren dan nu.’

Stef Proost gelooft daar niet in. ‘Bedrijfswagens afschaffen betekent hooguit dat er 4 procent minder auto’s in de file zullen staan, maar je hebt een vermindering van 10 tot 20 procent nodig hebt om echt een structureel effect te voelen. En een mobiliteitsbudget voor iedereen? Wie gaat dat willen betalen?’

‘’Neen, het is gewoon wachten op een politicus met voldoende moed en het oprechte geloof dat rekeningrijden voor personenwagens de enige oplossing is om de files op te lossen. In Londen, Stockholm en Milaan is zo’n politicus opgestaan. En zie, sinds de invoering van het betalend rijden daar wil niemand nog terug naar het oude systeem.’

Bron: De Standaard, 30 november 2016
Mening: Ik vind dit allemaal goede ideeën om ervoor te zorgen dat de files afnemen. Het is op spitsuren op bepaalde plaatsen enorm druk. Het is dan ook goed dat ze dit probleem willen aanpakken. Ik denk dat rekeningrijden het meest effectief is. Vooral tijdens de drukke uren en enkel op drukke plaatsen. Als het tarief hoog genoeg ligt, zullen de bestuurders sneller nadenken en proberen dit op verschillende manieren op te lossen. Bijvoorbeeld vroeger of later vertrekken, waardoor de file om 8h en 17h al zal afnemen. In het beste geval kiezen ze voor een ander vervoermiddel en verkleinen hierdoor ook hun ecologische voetafdruk. Wat de kwestie van bedrijfswagens betreft, denk ik ook dat het niet slecht is om dit te vervangen door een mobiliteitsbudget. Nu zijn er veel werknemers met een bedrijfswagen en tankkaart die al helemaal niet moeten nadenken over de kosten die ze maken door voor elke afstand de auto te nemen. Met de auto gaan is vaak het gemakkelijkste, en de kosten wegen niet op tegen het gemak. Het lijkt mij dan ook niet slecht dat hier stilaan een kleine verandering doorgevoerd wordt.