‘Je staat elke dag voor de keuze om een positieve impact te hebben’


Jane Goodall komt naar Brussel. Vrijdag geeft de wereldberoemde etholoog en milieuactivist een lezing vol hoop. Want ja, vindt ze, er is hoop, maar om die te vinden moet je wel de mouwen opstropen.


1 Er is hoop

‘Ik heb redenen om hoopvol te blijven. Er gebeuren vreselijke dingen, dat is zo. De oorlog in Oekraïne is voor veel mensen de druppel: ze vinden alles uitzichtloos. Maar ik heb de Tweede Wereldoorlog meegemaakt en de periode waarin Groot-Brittannië alleen stond in het verzet tegen nazi-Duitsland. We waren niet klaar voor een oorlog, maar Winston Churchill sprak de mensen moed in: “We laten ons niet kisten!” Als wij het toen konden, kan Oekraïne het ook, denk ik dan. Het is een sprankel hoop in de donkerste tijden. En er is meer. Er zijn jonge mensen die op dit eigenste moment de wereld veranderen. Er is dat verbluffende menselijke intellect dat we eindelijk beginnen in te zetten om wat van de schade te herstellen die we hebben aangericht. Daarbovenop komt de weerbaarheid van de natuur: geef haar een kans en ze zal zelfs plekken heroveren die compleet verwoest lijken.’


2 Hoop draait om doen

‘Onze soort staat aan het begin van een lange, donkere tunnel. Helemaal op het eind schijnt een klein sterretje: dat is hoop. Maar hoop draait om doen, om actie. We mogen niet zitten wachten tot de ster dichterbij komt. We moeten onze mouwen opstropen en over alle problemen op ons pad heen klimmen: de klimaatverandering, het verlies van biodiversiteit, armoede, lucht- en bodemvervuiling … De obstakels zijn groot en hebben allemaal met elkaar te maken. Het goede nieuws is dat meer en meer mensen zich sterk engageren om al die problemen aan te pakken. Helaas doen ze het te vaak vanuit hun eigen smalle tunnel: “Hoera! We hebben een koolmijn gesloten! Minder uitstoot!” Maar door de mijn te sluiten, zitten honderden mensen zonder werk. Zij belanden in armoede, en arme mensen schaden het milieu in hun wanhoop om te overleven. Het is dus heel belangrijk om het totaalplaatje te zien en daaraan samen te werken.’


3 Je staat elke dag voor een keuze

‘De mens staat niet los van de natuur. We zijn er afhankelijk van voor voedsel, water, lucht, alles. Het is één groot ecosysteem, een levend weefsel van met*elkaar verbonden planten en dieren. Wanneer je daar te veel draadjes uit lostrekt, scheur je het aan flarden. Dat is wat nu gebeurt.’

‘Elke mens heeft impact op de planeet. Daar kun je niet buiten: je leeft, ademt, eet. Maar je staat wel elke dag voor de keuze om een positieve impact te hebben. Dat hebben veel mensen opgegeven: “Wat kan ik tegen die gigantische problemen beginnen?” Het geheim is: stop met aan de problemen te denken. Niemand kan alle problemen uit de wereld helpen, maar iedereen kan iets doen. Je kiest zelf wat je koopt: is het schadelijk voor het milieu? Zijn er dieren voor mishandeld? Is het goedkoop omdat het onder erbarmelijke omstandigheden is geproduceerd? Waar geef jij om? Waarvan lig jij wakker? Kies iets en doe er iets aan. Zo inspireer je anderen om hetzelfde te doen. En tegelijk weet je dat er overal ter wereld mensen zijn die om diezelfde dingen bekommerd zijn, in actie komen en alweer anderen inspireren.’


4 Jonge mensen weten het

‘Meer en meer mensen zijn zich bewust van de problemen waarmee ons ecosysteem kampt. Bewustzijn leidt niet altijd tot actie, maar bij jonge mensen wél. Daarom vind ik Roots & Shoots zo belangrijk (het programma binnen het Jane Goodall Institute dat jongeren zelf duurzame projecten laat ontwikkelen en leiden, red.). Het is actief in 66 landen, ook in België. En het werkt. Ik ontmoet nu wereldwijd volwassenen die groot geworden zijn binnen Roots & Shoots en die zeggen dat het programma hun leven en dat van mensen rondom hen veranderd heeft. Er zijn veel studenten bij aangesloten, maar ook jonge kinderen en zelfs kleuters. Natuurlijk kunnen de kleintjes geen grote beslissingen nemen. Maar ze weten veel. Als je ze uitlegt dat veel goedkoop voedsel, zoals eieren, melk en vlees, afkomstig is van dieren die wreed behandeld worden, dan weten ze snel wat ze daarmee willen. Al die jonge mensen veranderen op hun manier een stukje van de wereld. Zelfs kleuters veranderen hun ouders en grootouders. Ik doe er dan ook alles aan om Roots & Shoots te laten groeien. Dat programma en al het positieve dat het voortbrengt, is misschien wel de belangrijkste reden waarom ik zelf zo hard bezig blijf.’


5 Steun en aanmoediging brengen je ver

‘Voor mij was naar Afrika trekken en onder de chimpansees gaan leven om hen te bestuderen een vanzelfsprekende keuze. Voor de maatschappij waarin ik opgroeide, was het dat niet. Ik heb dan ook veel te danken aan mijn buitengewone moeder. Anderen wuifden mijn dromen weg: “Het kan niet. Je hebt geen geld. Je bent maar een meisje.” Maar mijn moeder steunde me in alles: “Als je het echt wil, hard werkt, elke kans grijpt en ook nog een beetje geluk hebt, dan zul je bereiken wat je wil.” Dat heb ik gedaan en ik geef diezelfde boodschap nog elke dag door. Leefde mama nog maar, zodat ze kon zien hoeveel invloed haar woorden blijven hebben. Ik krijg immers vaak berichten van mensen die me bedanken en zeggen: “Omdat jij het hebt aangedurfd, kan ik het ook.” Weet je, het is iets wat mensen en chimpansees gemeen hebben. Een kleine chimp met een moeder die hem aanmoedigt en steunt, heeft meer zelfvertrouwen en raakt verder in het leven.’


DS, 30-11-2022 (Ines Minten)

Kijktip: https://www.npostart.nl/vpro-winter...3/VPWON_1342502