Als een verkeersboete geen indruk meer maakt


Erwin Van Damme neemt afscheid als politierechter. Hij zag de maatschappelijke gevoeligheid voor verkeersovertredingen én de strafmaat toenemen. Terecht.


In het verkeer is er al te veel selectieve verontwaardiging. Bij zware ongevallen of bij vluchtmisdrijven zijn we allemaal verontwaardigd, maar voor onszelf steekt het niet altijd zo nauw. Men denkt misschien vaak dat de pakkans niet zo hoog is, maar ik kan u verzekeren: de boetes zijn hoog en de rijverboden zijn niet min.

Ik was veertien jaar rechter op de rechtbank van eerste aanleg in Mechelen en dertien jaar politierechter in Antwerpen. Ik heb de laatste jaren de aandacht voor het verkeer spectaculair zien toenemen, en terecht. Voor zware verkeersinbreuken bestaat er in onze maatschappij geen begrip meer. Termen als ‘verkeerscrimineel’ of ‘wegpiraat’ zijn gemeengoed geworden. Het publiek is gevoeliger geworden voor dit soort zaken, de pers ook. Zo krijgen de slachtoffers een gezicht. We kennen allemaal de foto van Merel die slachtoffer werd van een vluchtmisdrijf.

Vluchtmisdrijf is geen abstract verschijnsel meer. Meestal gaat het om mensen die bij het parkeren een andere wagen raken of een spiegel eraf rijden en vervolgens doorrijden. Elke zaak is verschillend maar meestal wordt een minimumboete van 1.600 euro opgelegd (eventueel, bijvoorbeeld bij een blanco strafregister, een gedeelte met uitstel) en een rijverbod van 15 dagen.


Kale kippen

Helaas zijn er ook wat vluchtmisdrijven met zware lichamelijke letsels of dodelijke afloop. Een vluchtmisdrijf is een beslissing die in een fractie van een seconde wordt genomen. Vaak ligt drankmisbruik aan de basis ervan, maar het is ook een kwestie van normvervaging.

Ik hoor veel schrijnende gevallen van mensen met persoonlijke problemen die dan volkomen irrationele beslissingen nemen. De ene drinkt thuis, maar als de sigaretten op zijn, stappen ze toch in de auto om even naar de nachtwinkel te rijden. Iemand anders wil na een feest de sleutels niet afgeven, zelfs als zijn partner niet gedronken heeft. Of neem een kijkje in de gemiddelde voetbalkantine of het dorpscafé om de hoek: veel mensen drinken nog altijd duchtig door en stappen toch in hun wagen.

Bij de jongere generatie zijn drugs meer aan de orde. In het verkeer heeft elke drug invloed op het rijgedrag. In principe is er nultolerantie, maar de opsporing blijft problematisch. Het moet na een positieve speekseltest gebeuren via een omslachtige en tijdrovende bloedanalyse. Een eenvoudigere procedure om speeksel te analyseren wacht nog op uitvoering.

In een grootstad als Antwerpen is er een bepaald publiek, meestal mannelijk, jong en vaak gelinkt aan dure BMW’s, met bitter weinig normbesef. Strafregisters met daarop twintig, dertig of meer veroordelingen na verkeersinbreuken zijn geen zeldzaamheid. Vaak zijn het, wat ik noem, de ‘kale kippen’ die door de Ontvanger der Penale Boeten niet kunnen worden ‘geplukt’, en die het opgelegde rijverbod aan hun laars lappen.


Gekruiste recidive

Wij moeten als rechter met alle omstandigheden rekening houden en steeds genuanceerd oordelen. Maar het is stilaan wel zo dat op sommigen enkel nog een effectieve gevangenisstraf indruk maakt. Die gevangenisstraf wordt meestal omgezet in een enkelband, maar ook zo is hun vrijheid van komen en gaan beperkt.

Afgelopen maart werd de bestraffing verzwaard. Zo werd onder meer het systeem van de ‘gekruiste recidive’ verder verfijnd. Wanneer je binnen een tijdspanne van drie jaar bepaalde zware verkeersinbreuken (onder meer rijden zonder rijbewijs, niet verzekerd rijden, zware snelheidsinbreuken, dronken rijden ...) bij herhaling pleegt, dan moet de politierechter een rijverbod van minimum drie maanden opleggen. Bovendien kan hij vier examens opleggen: opnieuw het theoretische en praktische examen én een medische en psychologische test. Ik zag op mijn zittingen hier al veel beklaagden flink van schrikken.

Voor recidivisten die al veroordeeld zijn binnen de drie voorgaande jaren voor een alcoholintoxicatie van 1,2 promille (en principieel voor een eenmalige intoxicatie vanaf 1,8 promille) is sinds 1 juli van dit jaar een alcoholslot verplicht. Voor rijden zonder rijbewijs is nu in gevangenisstraffen voorzien en werd de maximumbestraffing voor vluchtmisdrijf verhoogd.

Op dat vlak gaat het de goede kant uit. Maar los van de bestraffingen moeten we allemaal goed beseffen dat het verkeer moordend is geworden en dat een correct rijgedrag een kwestie van respect voor elkaar is. En ook die fietser die op de oversteekplaats voor voetgangers fietst, moet beseffen dat hij, ook al is hij zwakke weggebruiker, dan geen voorrang heeft.


Blog DS, 28-08-2018 (Erwin Van Damme)