Leven alsof je vrij bent, is vrij zijn


Hij noemt Nederland niet, maar de Spaanse filosoof Savater heeft een boodschap die hier in de week van 2 november extra actueel is. Te veel mensen, allochtonen én autochtonen, lijden aan etnomanie, een ziekelijke voorliefde voor de eigen stam.


Slaafse etnische loyaliteit bepaalt in de politiek hun gedrag. Zo verhinderen ze de groei van een democratische samenleving, ingericht op basis van keuzen van vrije individuen.

Van etnomanie is de Bask Savater zelf het slachtoffer. De separatistische terreurbeweging Eta haat hem. Zonder lijfwachten - schreef Le Monde eind september - kan hij zich niet verplaatsen.

Voor wie filosofen ziet als zweefvliegers die, ronddraaiend in een wolk van abstracties, het gewone leven ver zijn ontstegen, moet het werk van Savater een aangename verrassing zijn. ``De moed om te kiezen', glashelder en vaak onderhoudend geschreven, culmineert in een reeks aanbevelingen van praktische levenskeuzen: voor de waarheid en voor genot, politiek, onderwijs en menselijkheid.

Een simpel pamflet dus? Dat te beamen zou in hoge mate onrecht doen aan de analyses waarmee Savater zijn aanbevelingen staaft en uitwerkt. Scherpzinnig verdedigt hij bijvoorbeeld een traditioneel waarheidsbegrip (met een kleine letter) tegen postmoderne predikers van waarheid als sociale constructie, en zijn opvatting van menselijkheid tegen genetische ingenieurs, dierenverheerlijkende eco-inquisiteurs én heiligverklaarders van culturele tradities.

Savater werkt preciezer, op een wat hoger abstractieniveau en dus langzamer naar zijn aanbevelingen toe dan fans van hapklare ``filosofie' lief zal zijn.

Maar doorzetten loont. En wat misschien ook helpt, is de eenvoudige manier waarop hij een enkele keer een kardinaal wijsgerig probleem de wereld uit helpt. Met een bezwaar van Spinoza tegen het idee dat de mens een vrije wil heeft, is hij gauw klaar. Vrij zijn en leven alsóf je vrij bent, komt voor Savater op hetzelfde neer.


Savater, F., De moed om te kiezen, Bijleveld: Erven, 2005.


Trouw, 05-11-2005

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB