De Morgen voert het woord 'allochtoon' af

De krant De Morgen zal het woord ‘allochtoon’ niet langer gebruiken. Volgens hoofdredacteur Wouter Verschelden werkt die term stigmatisering en uitsluiting in de hand.

Verschelden maakte zijn besluit bekend in de talkhow De Kruitfrabriek van de nieuwe televisiezender VIER. Op de voorpagina van de donderdagkrant van De Morgen geeft hij meer uitleg.

Handigheidje

"We moeten erkennen dat 'allochtoon' een handige manier is om een belangrijke minderheid in ons land en zeker in onze steden te duiden”, schrijft Verschelden. “Zelfs zo handig dat het een linguïstiek uniek fenomeen is: in het Engels en Frans bestaat de terminologie gewoonweg niet. Niet dat Frankrijk of Groot-Brittannië geen grote samenlevingsproblemen hebben met hun etno-religieuze minderheden, alleen wordt de groep nooit als één geheel onder hetzelfde afdak benoemd."

Volgens Verschelden werkt het woord ‘allochtoon’ correcte verslaggeving niet in de hand. “Kun je per definitie aan goede journalistiek doen met 'allochtoon' als term in de berichtgeving, goed beseffende dat het stigmatiserend en uitsluitend werkt, met een bovendien veel te vage definiëring van het woord in dagelijks gebruik? Is handigheid geen excuus voor een simplistisch, veel te ongenuanceerde labeling van een groep mensen?"

Geen bliep

Het antwoord luidt nee, volgens De Morgen, maar dat wil niet zeggen dat het woord niet meer in de kolommen van de krant zal opduiken, zegt verschelden. “Als we iemand interviewen en die zegt dat hij zichzelf als 'allochtoon' beschouwt, dan gaan we ook geen bliep in de plaats schrijven.” (TV)

Bron: http://www.knack.be/nieuws/belgie/de-morgen-voert-het-woord-allochtoon-af/article-4000180077391.htm
woensdag, 19 september 2012

Zie ook:
Waarom wij, De Morgen, 'allochtoon' niet meer gebruiken

Is 't Stad nu wel of niet van iedereen? Dit is in een paar dagen tijd het onderwerp geworden dat de lokale verkiezingen kleurt. Aan de vooravond van een stemming over het lokale beleid is het noodzakelijk om die vraag naar een hoger niveau te tillen: is dit land van iedereen die er woont, of niet? Bekijken we onze samenleving door een exclusieve of inclusieve bril? En als iedereen erbij hoort, hoe krijgen we dan iedereen mee? Of, als niet iedereen erbij hoort, wie dan niet en waarom?

De kernvraag is: kun je per definitie aan goede journalistiek doen met 'allochtoon' als term in de berichtgeving? Goed beseffende dat het stigmatiserend en uitsluitend werkt

Onze journalisten en fotografen gebruiken woord en beeld om die samenleving, met al haar problemen en successen, in kaart te brengen. En om dat goed te kunnen doen, snijdt uw krant een semantische en vooral lastige discussie aan: het gebruik van de term allochtoon.

Letterlijk betekent allochtoon 'iemand die van elders afkomstig is' en autochtoon 'van de oorspronkelijke bewoners afkomstig' - het zijn woorden met Griekse roots, afkomstig van allos, wat 'andere' betekent, chtonos, wat 'bodem' betekent en autos van 'zelf'. De terminologie stamt van een Nederlands regeringsrapport uit 1971, voor wie het zou willen weten.

Los van wat het woord in de huidige praktijk betekent, staat het buiten kijf dat dit een erg uitsluitende, zelfs binaire manier is van mensen labelen: je bent altijd één van de twee, maar nooit beiden. Je kunt niet een beetje allochtoon zijn, het is erbij of er niet bij horen.

Nochtans is het gebruik van het woord allerminst binair, maar net erg vaag. Hoewel het per definitie mensen zijn die 'niet van hier' zijn, gebruiken we het in de praktijk niet voor Nederlanders, Fransen of Duitsers. Het is een codewoord, een containerbegrip, waar een niet gelimiteerd aantal kwalificaties in passen. Moslim. Laagopgeleid. Kansarm. Arabier. Noord-Afrikaan. Niet-Europeaan.

Meteen valt op hoe problematisch de non-definiëring is. Een Iraniër is zeker geen Arabier, maar ons buikgevoel zegt dat we hem als een allochtoon zien. Een Filippijn is al een, alweer op buikgevoel, twijfelgeval, een Chinees dan weer niet. Dat is een Chinees, geen allochtoon.

Tegelijk moeten we erkennen dat 'allochtoon' een handige manier is om een belangrijke minderheid in ons land en zeker in onze steden te duiden. Zelfs zo handig dat het een linguïstisch uniek fenomeen is: in het Engels en Frans bestaat de terminologie gewoonweg niet. Niet dat Frankrijk of Groot-Brittannië geen grote samenlevingsproblemen hebben met hun etno-religieuze minderheden, alleen wordt de groep nooit als één geheel onder hetzelfde afdak benoemd.

En zo komen we tot de kernvraag: kun je per definitie aan goede journalistiek doen met 'allochtoon' als term in de berichtgeving? Goed beseffende dat het stigmatiserend en uitsluitend werkt. Met een bovendien veel te vage definiëring van het woord in het dagelijks gebruik. Is handigheid geen excuus voor een simplistische, veel te ongenuanceerde labeling van een groep mensen?

Als antwoord op de eerste vraag, het stigmatiserende: we hebben als taalgebruikers en krantenmakers al een weg afgelegd. We hanteren het woord 'neger' niet meer, terwijl dat in de jaren 50 zonder problemen aanvaard werd. Dat geldt net zo goed in het Nederlands als in het Engels of Frans.

Wat de problematische definitie betreft: ze is intellectueel oneerlijk. Een Belg van wie de grootouders in Emirdag, Turkije geboren zijn, past zonder problemen in het containerbegrip allochtoon. Zijn kinderen hebben grote kans om ook het label 'allochtoon' te krijgen. Wanneer stop je dan ooit allochtoon te zijn?

Deze krant kiest ervoor niet langer die terminologie te hanteren. Daarmee willen we de problemen van het multi-etnisch en multireligieus samenleven allerminst onder de mat vegen. Het immigratiedebat verdient in alle hevigheid gevoerd te worden, elke dag opnieuw.

Het is en blijft relevant om te schrijven dat het groepje mannen dat kortgerokte vrouwen lastig valt in de Brusselse straten van Maghrebijnse afkomst is. Net zoals je moet melden dat de aanstokers van de rellen in Borgerhout extremistische moslims zijn, en de jonge relschoppertjes evengoed moslims. Dat zwakke leerlingen in het onderwijs zwak zijn omdat ze anderstalig zijn, of anderstalige ouders hebben. Of dat we melden dat een succesvolle ondernemer Gentenaar of Antwerpenaar is, of een Turkse Belg.

Dit impliceert meteen dat we niet de ambitie hebben om het ene containerbegrip te vervangen door het andere. Allochtoon als label verdient net nuancering, geen nieuw etiketje. Daarmee beseffen we maar al te goed dat we aan een lastige oefening begonnen zijn, die ongetwijfeld tot moeilijke en soms zelfs wat geforceerd ogende keuzes zal leiden.

Nadrukkelijk moet gesteld worden dat wij geen beleidsmakers zijn. We leggen niemand anders iets op. Bronnen die het in onze krant over 'allochtonen' hebben gaan we niet censureren. Wel willen we onze overheid en al haar medewerkers oproepen het debat aan te gaan. De overheid heeft overigens al een weg afgelegd. In 2006 beloofde toenmalig minister van Onderwijs Frank Vandenbroucke om het woord allochtoon door een groepje wetenschappers te laten definiëren, het is er nooit van gekomen. In 2009 schrapte de vorige Vlaamse regering uiteindelijk doelbewust de term uit haar integratiebeleid, net omdat de vlag de landing niet dekte en het gebruik alleen maar contraproductief werkt. Helaas betekent dit niet dat beleidsmakers de terminologie hebben afgezworen.

Samenleven in onze steden gebeurt vandaag multi-etnischer en multireligieuzer dan ooit. In een paar generaties hebben we een solide blanke, katholiek gedomineerde maatschappij ingeruild voor een bonte mix aan inwoners met andere roots, andere overtuigingen en heel andere leefpatronen. Tegelijk is de sociale en materiële ongelijkheid frappant, onze minderheden zijn lager opgeleid en hebben minder kansen op de hypercompetitieve arbeidsmarkt.

Dat de instroom van nieuwe burgers niet zonder slag of stoot verloopt, is een open deur intrappen. Net daarom is het niet toevallig dat de discussie rond wie behoort tot 't Stad zo veel mensen beroert. Wij nemen afscheid van 'allochtonen', het Nederlands is rijk genoeg om u veel accurater te informeren over wat er speelt in uw samenleving.

Bron: http://www.demorgen.be/dm/nl/2462/Standpunt/article/detail/1503948/2012/09/20/Waarom-wij-De-Morgen-allochtoon-niet-meer-gebruiken.dhtml
donderdag 20 september 2012


Toen ik de titel las snapte ik niet waarom een krant het woord 'allochtoon' zou schrappen uit zijn woordenschat. Maar toen ik het artikel, en vooral dit uit de morgen zelf las, waarin ze verantwoorden wat de reden is van deze schrapping, kon ik mij toch wel vinden in hun keuze.
Het is inderdaad zo dat het woord 'allochtoon' vaak op een verkeerde manier gebruikt wordt, en door dit verkeerde gebruik heeft het een zeer negatieve bijklank gekregen.
Zoals in het artikel zelf beschreven staat, zullen wij voor een Nederlander of Duitser het woord 'allochtoon' nooit gebruiken, terwijl zij toch even goed allochtoon zijn als een Marokkaan of Turk, de groepen bij uitstek waarvoor dit woord wél vaak bovengehaald wordt ter beschrijving ervan.
Ik vind het een goede keuze van De Morgen om dit woord te schrappen, en te vervangen door specifiekere beschrijvingen van de personen. Op deze manier wordt niemand gesdiscrimineerd of onnodig in een slecht daglicht geplaatst en kunnen er geen misverstanden ontstaan.
Daarnaast vond ik de vraag van De Morgen "Wanneer stopt iemand met allochtoon te zijn?" ook wel eens de moeite om over na te denken..
Er zijn genoeg Belgen wiens ouders, grootouders,... allochtoon waren, maar is het daarom juist om ook hen nog allochtoon te noemen?
Het roept de vraag op die vele dingen in het leven oproept: waar moet men de grens trekken?

Het A-woord

Bart De Wever


Boem, paukenslag, de redactie van De Morgen is bevallen van een grootse gedachte. Ruim baan, wereldnieuws op de voorpagina, want Vlaanderen moet er kennis van nemen dat het woord ‘allochtoon' niet meer tot het correcte spraakgebruik behoort. De krant laat wel weten dat ze mensen die ze interviewt en die het vermaledijde woord nog in de mond zouden nemen weliswaar niet zal censureren. Er zullen nu eenmaal altijd van die domoren zijn die volharden in de boosheid, misschien zelfs totdat ‘allochtoon' uiteindelijk op de index belandt van het Centrum voor gelijkheid van kansen en racismebestrijding.


Aan de federale regering zal dat alvast niet liggen. Joëlle Milquet stuurde prompt een brief aan alle redacties met de vraag om De Morgen te volgen op het pad van de verlichting. Elio Di Rupo prees de krant zowaar om haar ‘moedig' initiatief, dus het moet zijn dat De Morgen toch een groot risico genomen heeft. Laurette Onkelinx wil meteen een rondzendbrief rondsturen die alle federale ambtenaren opdraagt voortaan het a-woord te mijden, want ‘taal kan helpen om een betere maatschappij uit te bouwen'.

De achterliggende redenering is daarmee goed samengevat: taal maakt de werkelijkheid. Dat is een opmerkelijke redenering, want ze druist in tegen het acquis van enkele honderden jaren analytische taalfilosofie, waarin taal wordt beschouwd als een middel om de werkelijkheid te beschrijven. ‘Waarover men niet spreken kan, daarover doet men er beter het zwijgen toe', zo vatte Ludwig Wittgenstein samen dat we gedoemd zijn om te falen in onze pogingen om met taal de totale werkelijkheid te beschrijven. Derhalve is taalgebruik niet neutraal, want het bepaalt hoe we de beschreven werkelijkheid interpreteren. Zo gaan krantenkoppen ‘200 Antwerpse jongeren opgepakt' en ‘200 allochtone jongeren opgepakt in Antwerpen' over exact dezelfde feiten, maar ze geven de lezer een verschillende indruk van de werkelijkheid mee. In Manufacturing Consent: the Political Economy of Mass Media beschrijft Noam Chomsky hoe media via de manipulatie van het taalgebruik de publieke opinie proberen te sturen. Mediamanipulatie behoort volgens hem zelfs tot het wezen van de democratie. In een totalitaire staat maakt het niet uit wat de burger denkt omdat hij niet eens de vrijheid heeft om die mening te uiten. In een democratie kan iedereen uiting geven aan zijn interpretatie van de werkelijkheid. Dominante elites vrezen het ongecontroleerd botsen van al die opinies en streven naar consensus. De massamedia zijn de facilitator van die consensus. Ze geven weer wat de heersende maatschappelijke opvattingen zijn en marginaliseren de opinies die daarbuiten vallen. Chomsky gelooft in het corrigerend vermogen van het gezond verstand. Je kan een individu eindeloos inlepelen hoe hij de werkelijkheid moet interpreteren, deze interpretatie zal geen stand houden als ze strijdig is met de persoonlijke, zintuiglijke en cognitieve ervaringen.

Zo kunnen we twintig jaar nadat Paula D'Hondt het woord ‘allochtoon' lanceerde – om de termen te counteren uit het toenmalige spraakgebruik van extreemrechts – alleen maar vaststellen dat het a-woord voor een goed stuk drager is geworden van de interpretaties die het moest bestrijden. Of zoals Tom Lanoye het nogal extreem stelt: ‘een beschaafd woord voor makak'.

Nu moeten we de hele oefening dus nog eens overdoen met een nieuwe term die ons een positieve indruk van de werkelijkheid moet geven. Mark Elchardus merkte trouwens op dat het woord ‘allochtoon' al meer en meer spontaan wordt vervangen door ‘moslim' en hij noemt dat terecht ‘een twijfelachtige evolutie'. Uiteindelijk is er geen ontsnappen aan. Mensen maken gemakkelijk onderscheid tussen wij en zij. Wie daaraan wil ontsnappen zal er met veranderend woordgebruik over de werkelijkheid niet komen, de werkelijkheid zelf zal moeten veranderen. Wie af wil van de feitelijke apartheid die gegroeid is tussen autochtonen en degenen die voorheen bekend waren als allochtoon, zal een voorpagina moeten wijden aan een doordacht migratiebeleid, een volgehouden inburgering en de opwaartse sociale mobiliteit van nieuwkomers. Wie een gemeenschap wil vormen moet haar leden aan elkaar smeden tot een gedeelde publieke cultuur in de werkelijkheid. Misschien moeten progressieve lieden er hun Karl Marx maar eens op nalezen: het komt er niet op aan de werkelijkheid te interpreteren, het komt er op aan ze te veranderen.


DS, 25-09-2012 (Bart De Wever)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB