Tien misverstanden over lawaai


1. 'If it's too loud, you're too old.'

Lezersreactie: 'In de viplounge van Werchter staat het geluid op het niveau van de oudjes.'

Zijn oudere mensen gevoeliger voor geluid? Op zich niet. Wel hebben sommigen het in luidere omgevingen moeilijker om gesprekken te volgen, omdat ze hogere tonen minder goed waarnemen. Die slijtage is een natuurlijk proces en kan versneld worden door aangeboren eigenschappen.

Maar slechte ervaringen met lawaai zijn geenszins het privilege van senioren. Door ziekte, gifstoffen of lawaai kan iedereen gehoorproblemen krijgen. Lawaai is cumulatief: de klank van een drukke winkelstraat telt op bij die van een gettoblaster die passeert.

Algemeen wordt aangenomen dat een gezond persoon buitengerucht van 85 dBA gedurende acht uur risicoloos aankan. Een rocksound van 100 dBA (gemiddelde van 15 minuten meting) kan een kwartier lang onafgebroken worden verdragen, waarna de nodige rust voor herstel moet zorgen. Maar toen Kiss in 2009 in Ottawa een piek van 136dBA bereikte, een misdaad die alleen werd gestopt met burengerucht als argument, zat de rockband tegen het geluidsniveau dat permanente schade voor iederéén garandeert.


2. 'Was die hele geluidsproblematiek al niet goed geregeld?'

Lezersreactie: 'Ik sta kritisch tegenover de gedachte dat we normen zeer streng moeten maken voor een risicoloze maatschappij. Er moet integendeel een gezonde balans komen tussen risico en orde.'

De huidige norm in België is voornamelijk gericht op de bescherming van omwonenden. Alleen in beroepssituaties is er een federale norm binnen de arbeidswetgeving, om werknemers te beschermen tegen industrieel lawaai. Die norm, gebaseerd op een Europese richtlijn, komt neer op een maximum van 87 dBA, gemeten over acht uur. Wie werkt in luidere omgevingen, moet beschermd worden. Die maatregel is bijvoorbeeld ook van kracht in orkesten, waar sommige instrumenten, zoals de kopers en pauken, enorme geluidspieken kunnen voortbrengen. Maatregelen om het gehoor van bezoekers te beschermen, zijn verder onbestaande.

Wat betreft het volume, gaat de wetgeving terug op een besluit uit 1977, dat de bovengrens voor 'elektronisch versterkte muziekemissie' op 90 dBA legt. Dat is grosso modo het geluid van een voorbijrijdende vrachtwagen. Maar sinds 1999 is die regel bijgestuurd: activiteiten die gemeld worden aan de gemeente en daar goedgekeurd zijn, moeten zich er niet aan houden. De gemeente kan een grens opleggen.

Als dat al gebeurt, dient die grens meestal om de buren te beschermen. Om die reden ligt bijvoorbeeld de limiet van de megafuif I Love Techo in Flanders Expo op 101 dBA. Rock Werchter hanteerde tien jaar geleden een norm van 104 dBA, maar die evolueerde de jongste jaren naar 102 dBA. Vorig jaar werd dat dan weer 103 dBA, gemeten over 15 minuten aan de mengtafel.


3. 'Schauvliege wil het volume van festivals halveren!'

Lezersreactie: 'Vorige zomer zag ik op de festivals waar het niveau al verlaagd werd, enorm veel mensen verbaasd kijken:“Oei, zijn ze al begonnen?"'

Het geluidsniveau waarbij we ons comfortabel voelen, is 85 dBA of iets lager. Een volume van 100 dBA wordt door een standaardpubliek als zeer luid en onaangenaam ervaren. Het is het equivalent van een zware vuilniswagen, van vuurwerk, van een pneumatische beitel. 103 dBA is qua geluidsdruk een verdubbeling daarvan. Minister Schauvliege wil met haar voorstel dus niet het volume halveren, wel de geluidsdruk.

Volgens veel experts is het verschil tussen 100 dBA en 103 dBA voor het gewone concertpubliek niet te onderscheiden, omdat muziek zo afwisselend is. Alleen bij een zeer monotone ruis tegen dat volume (bijvoorbeeld een stofzuiger) zou het verschil waarneembaar zijn. Pas vanaf een verschil van 10 dBA zal het publiek een duidelijk onderscheid in volume ervaren.

'Luid' is dus subjectief. Maar geluidsdruk, die een directe impact heeft op het gehoor, is dat niet. Een verdubbeling van de geluidsenergie verdubbelt ook het gevaar. Specialisten menen dat iemand hooguit een kwartier onafgebroken naar 100 dBA mag luisteren, daarna zijn oren aan rust toe. Voor 103 dBA bedraagt die tijd 7,5 minuten.


4. 'De oren van jongeren gaan kapot door die mp3-spelers, niet door de concerten'

Lezersreactie: 'Je iPod gaat zo loeihard dat je trommelvliezen losscheuren. Combineer dat met oortjes in plaats van een degelijke koptelefoon en je wordt gegarandeerd doof tegen je dertigste.'

Als oren kunnen verslijten, omdat de trilhaartjes niet meer herstellen, dan zouden de oren van de huidige generatie tieners de afgelopen tien jaar enorme schade hebben opgelopen. Recent wetenschappelijk onderzoek spreekt dat tegen. Audioloog Bart Vinck meldde vorig jaar dat slechts een minderheid een mp3-speler frequent gebruikt gedurende een lange periode. Een uur zonder pauze op één dag is al uitzonderlijk. Ook het gebruik op een zeer hoog volume is heel beperkt. De grootste geluidschade treedt op door de combinatie van een te hoog volume gedurende een te lange periode.

Vinck: 'Pas op: de output van een mp3-speler met oortjes is nog steeds te hoog, maar met een hoofdtelefoon luisteren maakt het heel acceptabel. Men luistert doorgaans op een beduidend lager niveau dan dat in een discotheek, en ook veel minder lang. Een mp3-speler is wel echt gevaarlijk wanneer je hem buiten gebruikt: in de Gentse Veldstraat staat het volume meteen al op 100 decibel om het omgevingslawaai te overstemmen.'


5. 'De grootste excessen zijn de feesttenten, niet de festivals'

Lezersreactie: 'In plaats van het geluid op festivals te beperken, zouden ze beter meer controleren in dancings en danscafés.'

Hoe luid er gespeeld wordt, is afhankelijk van de bekwaamheid van de mixer, van de akoestiek van de ruimte, van de kwaliteit van het materiaal, van het lawaai dat het publiek maakt, enzovoort.

Wie dat vandaag allemaal optelt, komt erop uit dat feesttenten vaak niet de veiligste plaats zijn. Er is meestal nauwelijks geluidsdempend materiaal, het publiek is rumoerig, het gebruikte materiaal kan ontoereikend zijn waardoor de klank overstuurd wordt, en de mixer zet het geluid misschien meteen te hard waarna er geen weg terug is.

Maar ook muziekclubs zijn volgens velen snel gevaarlijk, omdat het podiumgeluid op zich al luid is en de ruimte klein. De voorste rijen op festivals vangen ook een beduidend hoger volume dan de 103 dBA die de organisatoren aan de mengtafel als bovengrens hanteren. Discotheken kunnen gevaarlijk zijn, niet zozeer door hun volume (97 tot 100dBA), maar omdat bezoekers veel langer blijven hangen in een geluidsstroom die non-stop voortbeukt. Concerten duren niet zo lang en bevatten ook stillere momenten.


6. 'De overheid snapt niets van de rock-'n-rollbeleving'

Lezersreactie: 'Jawadde. Als je op Pukkelpop redelijk achteraan staat, lijkt het nu al alsof je gewoon naar de radio luistert. Elke muziekliefhebber wil nu eenmaal luide muziek, zeker op festivals. Mij zien ze er niet meer terug, met dank aan de geluidsgestapo.'

Enkele aspecten in het voorstel gaan onvermijdelijk in tegen de vrije rockspirit: een norm opleggen is op zich al niet très rock, het dragen van oordopjes is voor mietjes en een bovengrens instellen op volume is zoiets als vrijen met een condoom.

Maar het departement Leefmilieu heeft meer dan een jaar gewerkt aan het gehoorschadedossier. De hele sector is uitvoerig geraadpleegd, net als de medische wereld. De systemen in andere Europese landen (Zweden, Zwitserland, Oostenrijk, Frankrijk, Engeland, Duitsland) zijn in kaart gebracht.

Het voorstel dat nu voorligt, is een compromis tussen de eisen en verwachtingen van al die partijen: een veilige geluidsgrens kan sowieso niet gegarandeerd worden en daarom worden er beschermende maatregelen toegevoegd.


7. 'De AB-club kan geen rock meer programmeren'

Lezersreactie: 'Het gaat puur over het feit dat je in een kleine club geen rockconcert kunt organiseren onder de 103 db. Goede oordopjes, met een filter van 15 of 25db, zijn de perfecte oplossing.'

Wie heeft het filmpje niet gezien? Michael Shack die onversterkt drumt in de AB-club, waarbij de decibelmeter zonder enige moeite boven de 100 dBA danst, tot zelfs 107 dBA. Betekent dat dat het voorstel van Schauvliege niet deugt of dat dergelijke clubs niet de plaats zijn voor luide rockmuziek?

Claude Bataillie, geluidsdeskundige aan het Provinciaal Centrum voor Geluidsonderzoek van Oost-Vlaanderen, heeft het filmpje bekeken. 'Het eerste wat opvalt, is dat de muzieksector met dat filmpje eigenlijk aangeeft dat ze haar eigen norm van 103dBA niet kan halen. Maar er wordt ook verkeerd gemeten. Schauvliege stelt een norm voor op basis van een meting van 15minuten. De grens ligt dus niet op de maxima, maar op het gemiddelde. In het beruchte filmpje wordt het decibelscherm om de seconde vernieuwd. Je ziet trouwens op die meter in kleine cijfertjes dat het gemiddelde op 96 dBA ligt.'

Leefmilieu is overigens een gewestelijke bevoegdheid, dus moet de Ancienne Belgique de normen van het Brussels Gewest volgen. En daar leeft die discussie (nog) niet. De AB hanteert een norm van 102 dBA, om burengerucht te vermijden.


8. 'Eender welke norm is toch niet te controleren'

Lezersreactie: Dat veel rockoptredens te luid staan, klopt - maar waarschijnlijk niet omdat de normen niet streng genoeg zijn. De organisatoren hebben zich gewoon weinig van de normen aangetrokken.'

Momenteel is er nauwelijks controle vanuit de bezorgdheid om gehoorschade. Volgens de Vlarem-milieuregeling moet de gemeente toestemming geven voor een muziekgebeuren en kan ze ook de norm vastleggen. Maar de controle hangt in de praktijk af van reacties van omwonenden.

Als het voorstel van Joke Schauvliege doorgevoerd wordt, moeten de lokale overheden de wet laten naleven. Vele betrokkenen zijn sceptisch over de haalbaarheid van die plicht, waarvoor goed opgeleide mensen en het juiste materiaal nodig zijn.


9. 'De discussie wordt in de media ongeordend en zonder kennis van zaken gevoerd'

Lezersreactie: 'Je weet echt niet waarover je het hebt. Blijf een hele dag in bed met oordoppen in, want zodra je je bed verlaat, zal je geconfronteerd worden met pieken boven de 80 dB.'

De discussie over gehoorschade als gevolg van lawaai is vrij nieuw en ligt heel gevoelig. Omdat de wetgeving erg onduidelijk is en er kennis van zaken nodig is uit de medische, juridische en technische wereld, wordt er van alles door elkaar geklutst. Zo was tot een jaar geleden het verschil tussen een dBA-meting en een dBC-meting nog erg onduidelijk (dBC meet ook de basklanken). Ook binnen de muzieksector zijn veel betrokkenen niet op de hoogte van de precieze situatie. De hoofdreden van veel verwarring zit hem in de verschillende perspectieven van de muzieksector en van de gezondheidswereld. De eerste streeft naar een zo aangenaam mogelijke beleving van muziek, de tweede naar een zo gezond mogelijke beleving.


10. 'Het voorstel-Schauvliege is niet haalbaar'

Reactie Herman Schueremans: 'Het voorstel is te ingewikkeld en roept een zoveelste administratieve rompslomp in het leven.'

De muzieksector vindt de voorgestelde grens van 100 dBA te laag en de flankerende maatregelen te duur. Toch denken specialisten dat een norm van 100 dBA haalbaar is, al zal het investeringen vergen in geluidsmateriaal en meetprogramma's. Voor de financiering van oordopjes denkt de minister aan steun van sponsors en gemeentes, en wat het auditief grondplan betreft, stelt ze dat een eenvoudig handgetekend plannetje voldoende moet zijn. De grote twistpunten worden de opgelegde extra norm van 115 dBC, de meetduur van 'slechts' 15 minuten en vooral de vraag om op elke plaats waar het publiek komt, te meten - dus ook vlak voor de boxen.


DS, 05-02-2011

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB