Examens doen beter onthouden


BRUSSEL - Als je over iets examen aflegt, onthoud je het veel beter dan als je het alleen maar hebt geblokt. En als je bij het instuderen mnemotechnische trucjes of ezelsbruggetjes gebruikt, doe je het nog beter op dat examen.


De Amerikaanse psychologen Katherine Rawson en Mary Pyc lieten ruim honderd studenten een woordenlijst Engels-Swahili uit het hoofd leren, een onderzoek waarover onlangs in Science werd bericht. Er was een groep studenten die eerst studeerde en daarna een tussentoets kreeg. Die procedure van testen en opnieuw instuderen werd driemaal herhaald. De studenten scoorden op de finale toets, die een week later werd afgenomen, bijna driemaal zo goed als de groep studenten die de woordenlijst alleen driemaal had ingestudeerd, zonder tussendoor een test af te leggen.

Alle studenten leerden in het experiment van Rawson en Pyc om bij elk Engels-Swahili woordpaar een Engels woord -een zogenaamde mediator, een kapstok- of sleutelwoord- te verzinnen, dat qua klank leek op het Swahili-woord, maar qua betekenis associeerde met het Engelse woord. Zo kwamen bij het woordpaar wingu-cloud veel studenten uit bij het geassocieerde Engelse woord wing. Pyc en Rawson stellen dat studenten, als ze weten dat ze zullen worden getest, op zoek gaan naar de meest effectvolle/succesrijke sleutel- of kapstokwoorden. Die ontdekken ze het best als ze zichzelf ook tussentijds (laten) testen.

Volgens VUB-docente psychologie Natacha Deroost past het experiment in de reeks recente onderzoeken naar het testing-effect: als je informatie herhaaldelijk ophaalt en test, herinner je je die beter. In 2006 deden de Amerikaanse psychologen Henry Roediger en Kathleen McDermott daar al uitgebreid onderzoek naar. Ze toonden onder meer aan dat niet-geteste studenten zich beduidend minder goed herinneren wat ze hebben gestudeerd.

'Dat testing-effect handelt over de derde fase van het geheugen', zegt Deroost. 'Ons geheugen bestaat uit drie verwerkingsstadia. In de eerste fase verwerf je of codeer je informatie. In de tweede geheugenfase sla je die informatie op. In de derde fase haal je de informatie op, roep je ze op als je je iets herinnert.'

'Je kunt in een quiz vragen wie de auteur is van de Da Vinci Code. Als de quizkandidaat geen idee heeft, is de info nooit verworven of gecodeerd (fase 1). Als hij zegt: “Ik weet het niet, maar ik heb er ooit wel over gehoord,, zit je in fase 2. Je hebt de informatie toen niet opgeslagen. Als hij zegt: “Ik weet het, hoor. Maar ik kan er nu niet opkomen,, heb je fase 3. Je hebt de informatie ooit opgeslagen (Dan Brown), maar je kunt je ze niet meteen herinneren. Misschien lukt dat even later, een uur na de quiz, wel.'

Het onderzoek van Pyc en Rawson is vooral belangrijk voor het onderwijs, zegt Deroost. 'Wat zie je nu vooral in het onderwijs? Studenten coderen en studeren vooral informatie, ze blijven hangen in de eerste en tweede geheugenfase. Onderzoekers zoals Pyc en Rawson, die het testing-effect bestuderen, leggen de klemtoon op het derde stadium. Je moet de informatie niet alleen instuderen, je moet ze ook kunnen ophalen als dat nodig is, op een examen bijvoorbeeld.'

'Bij het instuderen kan een student beter niet gewoon naar zijn cursus staren, is het niet efficiënt om twintig keer een bepaalde tekst te lezen om stof op te slaan. Nee, je doet beter je boek toe en zegt het best eens in je eigen woorden. Studenten die de informatie opnieuw ophalen, zullen de stof beter onthouden voor het examen. Door oproepingsaanwijzingen (Engels: retrieval cues) te zoeken die je bij het examen kunt gebruiken, zul je je de informatie beter herinneren.'

Belangrijk is het onderscheid tussen korte en lange termijn: met 'lange termijn' doelt de psychologie niet alleen op een tijdspanne -op wat je je over enkele maanden, jaren nog herinnert- maar ook op informatie die je meer recentelijk hebt opgeslagen. Natacha Deroost: 'Hopelijk luistert u nu aandachtig naar mijn uitleg aan de telefoon. Daar denkt u nu aan. U bent er bewust mee bezig. Dat houdt u ongeveer 30 seconden bij. Dat is het kortetermijngeheugen. Als u straks, over een halfuurtje de ruwe versie van uw artikel uitschrijft op de computer, doet u al een beroep op het langetermijngeheugen.'

Het onderzoek van Pyc en Rawson bevestigt nog maar eens dat ons langetermijngeheugen semantisch codeert, zegt Deroost. Het spreekt codetaal, zodat informatie het best kan worden opgeslagen. 'Als een student een examen of hoofdstuk leert, formuleert hij best in eigen woorden wat hij heeft geleerd. Dat is niet de letterlijke uitleg die de professor of docent in de aula gaf. Meestal vat de student op het examen de stof samen in zijn of haar eigen woorden. De meeste onderzoekers slaan die belangrijke geheugenfase 3 over: de fase van test uzelf of laat u testen.'

Deroost ziet een mogelijke verklaring voor Pyc en Rawsons bevindingen in het genereer-effect. 'Neem een multiplechoice-examen, met meerkeuzevragen. Daarbij staat het juiste antwoordaltijd tussen de verschillende mogelijkheden. Je moet dat antwoord alleen maar omcirkelen. Dat is een eerder passieve test. Je hebt eigenlijk geen oproepingsaanwijzingen nodig om de juiste oplossing te vinden.'

'Een gewoon examen, met open vragen, is moeilijker. Je moet op zo'n examen zelf informatie uit je geheugen ophalen. Je doet dan een beroep op het genereer-effect: je gebruikt trucjes (mnemonische technieken) om een woord snel terug te vinden. Mediators zijn een voorbeeld van zulke mnemonische technieken, het zijn oproepingsaanwijzingen die je kunt gebruiken om de informatie beter te herinneren.'

Is het Vlaamse onderwijs met zijn veelvuldige tests en toetsen goed bezig? 'Inderdaad. Uit Pyc en Rawson en ook andere onderzoeken blijkt dat die aanpak pedagogisch verantwoord is, dat je daarmee betere resultaten boekt.'

Past Deroost de kennis over het testing-effect zelf toe? 'In de cursus algemene psychologie wijs ik mijn studenten op het belang van mnemotechnische trucjes. Veel docenten nemen ook proefexamens af. Die trucjes zijn trouwens ook heilzaam om het geheugen te onderhouden van oudere en dementerende mensen, aan wie ik wel eens een uiteenzetting geef.'


DS, 16-12-2010 (Gert Devreese)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB

Theoretisch gezien denk ik wel dat dit kan kloppen. Zelf gebruik ik ook ezelsbruggetjes en het werkt.

De methode die je gebruikt, hangt natuurlijk af van het vak dat je moet studeren. Heb je lange teksten, dan kan je hier kernwoorden in aanduiden en een schema of samenvatting maken in je eigen woorden. Wanneer je een lijst moet leren van 500 nieuwe woorden in een vreemde taal, dan is het de bedoeling dat je de woordjes letterlijk reproduceert. In dit geval is het dikwijls aangewezen om ezelsbruggetjes te maken of om eventuuel verbanden te zoeken met andere gekende talen. Zelf zoek ik veel op (woordenboeken, internet, ...). Wat je zelf opgezocht hebt, onthoud je ook beter. Dit is alleszins mijn ervaring.

Persoonlijk vind ik het positief dat men in het eerste jaar secundair onderwijs aandacht besteed aan het "leren leren". Voor het eigenlijke instuderen, gaat al een heel proces vooraf. Leerlingen krijgen de leerstof eerst en vooral aangeboden tijdens de les. Ze zijn dan actief bezig met de leerstof (luisteren, vragen stellen, opdrachten, ...). Wanneer hierover een test wordt aangekondigd, dan worden ze verplicht deze leerstof te memoriseren. Daar stopt het natuurlijk niet. Volgens mij zou je het dan zoveel mogelijk moeten herhalen. Tijdens de examens heb je het dan veel gemakkelijker dan iemand die dan nog moet beginnen om alles in te studeren. Het pakket is dan ook veel groter. Vermoeidheid en stress liggen op de loer.

In ieder geval denk ik dat men door de regelmatige (herhalings)toetsen in het secundair onderwijs in zekere mate zelfdiscipline aanleert, die voor de student later nuttig kan zijn.

Verder wil ik nog wel opmerken dat examens soms een vertekend beeld kunnen geven van de parate kennis van de student. Stress kan een behoorlijke spelbreker zijn, soms voorafgegaan door faalangst en gecombineerd met vermoeidhied. Een test blijft een momentopname. Wanneer bij 2 studenten de leerstof even goed gekend is, zal de ene op het examen beter scoren dan de andere, juist omwille van voorgenoemde factoren. Idem dito tijdens een mondeling examen. De ene geraakt niet uit zijn woorden (en geeft zo de indruk de leerstof niet te kennen), de andere heeft hier geen moeite mee en praat vlot. Door ons puntensysteem ligt de druk hoog, voor sommigen té hoog.