Festival van Berlijn


Een Iraanse vrouw die rookt, drinkt en danst? Kan niet, vindt het Iraanse regime, en dus saboteert het alweer een film.


Op het filmfestival van Berlijn ging het zachtmoedige My favourite cake in première zonder de makers. Het Iraanse regime verhinderde hen het reizen. De reden? In de film zien we een Iraanse vrouw roken, drinken en dansen.

Mahin is al dertig jaar weduwe. Haar kinderen wonen in het buitenland, en met haar vriendinnen spreekt ze nog maar één keer per jaar af. De vrouw is het alleen-zijn moe en trekt haar stoutste schoenen aan: ze nodigt de ongehuwde taxichauffeur met borstelsnor uit bij haar thuis.

Het is onmogelijk niet te vallen voor de charmes van My favourite cake. Maar de onschuld van het universele verhaal over liefde op leeftijd is gedurfder dan ze lijkt. De film speelt zich namelijk af in Iran. Het autoritaire regime dicteert er strikte regels, niet alleen op de straat maar ook in films – en die lapten de makers van My favourite cake aan hun laars. Zo zien we Mahin, pas uit bed, een sigaret opsteken. Ze draagt geen hoofddoek, de vriendinnen die ze even later te gast heeft evenmin. Dat ze thuis zomaar een man ontvangt, kan al helemaal niet.

In Berlijn ging My favourite cake – een kanshebber voor de Gouden Beer – in première zonder Maryam Moghaddam en Behtash Sanaeeh, het Iraanse koppel dat de film regisseerde. De autoriteiten in Iran namen hun paspoort in beslag en ontzegden hen zo de mogelijkheid om naar het festival af te reizen.

Hoofdacteurs Lily Farhadpour and Esmail Mehrabi waren wel aanwezig en lazen namens de regisseurs een brief voor: “Een film waaraan we drie jaar hebben gewerkt, wordt vertoond zonder dat wij daarbij zijn. Wij voelen ons ouders die zelfs niet naar hun pasgeboren baby mogen kijken.” Het duo benadrukt dat het in zijn films altijd de realiteit wil tonen. “De strikte regels laten niet toe dat het ware leven van een Iraanse vrouw in beeld komt. Daarom hebben we beslist deze regels te negeren. We aanvaarden de gevolgen van onze beslissing.” Het koppel staat juridische vervolging te wachten.

Farhadpour gaf nog mee dat het Iraanse publiek vaak moet lachen wanneer het op het witte doek een vrouw met hoofddoek naar bed ziet gaan, omdat dat niet de realiteit is.

Het is niet de eerste keer dat de filmmakers in aanraking komen met de Iraanse autoriteiten. Drie jaar geleden hing hen met hun debuutfilm Ballad of a white cow eveneens een proces boven het hoofd. Daar rees toen in Iran zoveel protest tegen dat het uiteindelijk zover niet kwam.


Tegenstem

Iraanse filmmakers zijn wel vaker tegenstemmen die botsen met de autoriteiten. Twee jaar geleden kon Jafar Panahi in Venetië de première van zijn film No bears niet bijwonen omdat hij in de cel zat. De overheid had de cineast eerder al een verbod opgelegd om nog films te maken, vanwege zijn kritische houding tegenover het regime. Daar had Panahi geen gehoor aan gegeven. Na drie maanden werd hij vrijgelaten. In 2015 won Panahi overigens al de Gouden Beer voor Taxi Teheran. Zoals het overgrote deel van zijn films, had hij die clandestien gedraaid.

Durf typeert wel meer Iraanse regisseurs. Een andere dissident is Mohammed Rasoulof (A man of integrity) die net als Panahi al meer dan eens achter de tralies belandde. Vier jaar geleden kreeg hij op zijn beurt de Gouden Beer voor There is no evil – een als vier kortfilms verpakte vuist richting het regime. Ook Rasoulof mocht toen het land niet uit, zijn dochter nam de prijs in ontvangst.

In Berlijn bekronen ze wel vaker filmmakers die zich de mond niet laten snoeren. Het festival geeft de underdog een duwtje, reikt de tegenstem een megafoon, nog het vaakst als die weerklinkt vanuit een regio die te weinig gehoor krijgt. Vorig jaar ging de Gouden Beer naar de Franse documentaire Sur l’Adamant, over een drijvend psychiatrisch centrum op de Seine. Wie dit jaar als winnaar van de hoofdcompetitie uit de bus komt, wordt bekendgemaakt op zaterdag 24 februari tijdens de slotceremonie.


Blog DS, 18-02-2024 (Ruben Aerts)