Donker moet nieuwe norm worden in Vlaamse straten

Hoe maak je de straatverlichting in Vlaanderen energiezuiniger? Door massaal over te schakelen op ledverlichting bijvoorbeeld. Maar er is veel meer mogelijk. 'En gemeenten en burgers moeten mee doen.'

Er zijn 1,3 miljoen straatlampen langs Vlaamse snel-, gewest- en lokale wegen. Dat komt neer op liefst één lamp per vijf inwoners. Geen wonder dat Vlaanderen ’s nachts goed te zien is vanuit de ruimte, een stereotiep beeld als over openbare verlichting in ons land wordt gesproken. Het jaarlijkse kostenplaatje is niet mis: bijna 117 miljoen euro in 2017, alleen al voor de energiekosten.

De sector lijkt weinig of niet te bewegen: op enkele procenten na bestaan alle lichtpunten uit de klassieke oranje, energieverslindende gasontladingslampen. In sommige Vlaamse gemeenten is een deel van de armaturen zelfs ouder dan 50 jaar.

Zuinige ledlampen
Het contrast met het buitenland is groot. In tal van Europese landen, tot in Polen en Macedonië toe, is er een resem projecten met nieuwe, zuinige ledlampen die soms flexibel worden aangestuurd of uitgerust zijn met snufjes zoals camera’s, sensoren allerhande of zonnepanelen.

Toch is ook bij ons achter de schermen van alles aan de gang.

Netbeheerders Eandis en Infrax, die de lampen langs de lokale wegen beheren, en de Vlaamse overheid zijn bezig met het ‘verledden’ van het lampenpark.

Dat is een werk van lange adem: Eandis en Infrax, die 5 procent omgebouwd hebben, mikken voor de volledige ‘verledding’ pas op 2030. Ze kijken ook naar slimme leds, die individueel vanop afstand kunnen worden aangestuurd om ze te doven en te dimmen.

Agoria berekende dat heel Vlaanderen uitrusten met slimme leds 680 miljoen euro kan besparen.

Gedragen
Soms gooien de lokale besturen, die met de netbeheerders in een complex kostenmodel verwikkeld zijn, het over een heel andere boeg. De stad Mechelen ging voor een proefproject in zee met Eandis, dat voor 1 symbolische euro de openbare verlichting overnam, die versneld moderniseert en de energiebesparing doorschuift naar de stad. En in het Vlaams Parlement trekt de N-VA aan de kar om de lokale besturen via nieuwe regels aan te zetten tot meer zuinige verlichting.

Nog verregaander is het in stilte opgezette project ‘Gedragen duurzaam straatlicht’ dat de stad Halle bij het Programma Innovatieve Overheidsopdrachten (PIO) van de Vlaamse overheid heeft ingediend. PIO wil de Vlaamse publieke sector, in de brede zin van het woord, meer laten innoveren. Het programma begeleidt overheidsorganisaties bij het aankopen van innovatie en cofinanciert die aankopen.

Het project kwam er dankzij de coöperatie Pajopower uit Halle, die eerder inzet op minder verbruik dan op de productie van hernieuwbare energie. In 2016 kwam de organisatie in het nieuws met het initiatief om 445 straatlampen langs vier grote invalswegen van Halle te vervangen door ledlicht. De factuur van 225.000 euro wordt grotendeels gefinancierd door 200 coöperanten, een Europese primeur. Ze worden terugbetaald met het geld dat de stad Halle uitspaart door de lagere stroomrekening.

Pijnpunten
Een brief van Pajopower aan Vlaams minister van Energie Bart Tommelein (Open VLD) over de vele pijnpunten waarop het stootte, leidde uiteindelijk tot het PIO-project. Dat heeft tot doel de huidige aanpak te herdenken zodat steden en gemeenten straatverlichting als een dienst kunnen inkopen bij een derde partij die onder meer instaat voor de apparatuur.

Duurzaamheid, circulaire economie en hernieuwbare energie staan daarbij centraal, net als nieuwe technologieën als slimme leds en lichtmasten met toeters en bellen. En de participatie van burgers, vandaar de ‘gedragen’ in de naam van het Halse project. Dat wil daarmee verder gaan dan de voorbeelden uit het buitenland, waar ‘light as a service’ al bestaat.

voorzitter coöperatie pajopower
PIO-adviseur An Schrijvers zegt dat het proefproject nog in een beginfase zit. Het doel is dit jaar de aanbesteding voor te bereiden om dan volgend jaar de test op te zetten. Vanaf 2020 kan het concept worden gestart. ‘Halle fungeert als proeftuin voor de rol van de verschillende partijen’, vult Elise Steyaert, projectleider energie-efficiëntie van het Vlaams Energiebedrijf (VEB), aan. ‘We willen de test zo snel mogelijk starten.’

Eandis argwanend
Het VEB is een betrokken partij, naast Halle, de Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG), de netwerkorganisatie i-Cleantech Vlaanderen en Eandis, met op de achtergrond onder meer het kabinet-Tommelein.

Eandis stond volgens onze informatie aanvankelijk argwanend tegenover het project uit vrees dat het buitenspel werd gezet, maar het is blijkbaar voluit op de kar gesprongen. Dat beaamt woordvoerder Simon Van Wijmeersch. ‘We gaan ten volle voor de ambitie van dit project.’ Tegelijk wil Eandis elk nieuw financieringsinitiatief voor de ombouw van verlichting kritisch bekijken. ‘Vooral om de lokale besturen, onze aandeelhouders, bij te staan en correct te kunnen adviseren als technische partner.’

De nieuwe aanpak moet onder meer leiden tot minder energieverbruik, CO2-uitstoot en lichtvervuiling en opgeluchte lokale besturen.

Donker nieuwe norm
Patrick Swyngedouw, de voorzitter van Pajopower, wil in elk geval verder gaan dan louter ‘verledden’. ‘Het stroomverbruik moet minimaal worden. Donker moet de nieuwe norm worden in Vlaanderen, met dynamische verlichting die aanspringt als iemand langskomt. Dat vergt een enorme mentaliteitsverandering. Vandaar dat je de burgers erbij moet betrekken, hun inspraak moet geven en ze mee moet laten investeren om de weerstand af te bouwen. Met het PIO-project begeven we ons op glad ijs. Het wordt een heuse evenwichtsoefening, maar als ik zie wie rond de tafel zit, geloof ik erin.’

Bron: De Tijd 21/05/2018 https://www.tijd.be/ondernemen/mili...n/10013996.html

Eigen mening:
Dat Vlaanderen werkt aan het aanpassen van deze straatverlichting vind ik een goede zaak. De straatverlichting die we nu hebben in Vlaanderen vormt op verschillende vlakken voor ons milieu een groot probleem. Het wordt dus tijd dat ze deze gaan vervangen door ledlampen die bijvoorbeeld zuiniger zijn, dus minder energie verbruiken. Dit zou kunnen bijdragen aan een oplossing van een heersend ecologisch probleem in Vlaanderen.