Hij was een gevierd archeoloog, maar blijkt nu (ook) een fantast. Spectaculaire 'vondsten' van James Mellaart, kenner van vroege boerennederzettingen in Turkije, zijn nep: verzonnen en getekend door Mellaart zelf.

De vermaarde archeoloog James Mellaart (1925-2012) blijkt vele 'vondsten' te hebben vervalst. In zijn appartement zijn tekeningen en geschriften gevonden die hij zelf heeft geproduceerd.

Mellaart werd beroemd door zijn werk in Çatalhöyük, een nederzetting ten noordoosten van Antalya, die bloeide vanaf ongeveer 7.000 v.Chr. Daar vond hij muurschilderingen, claimde hij. Maar die blijken gemaakt door Mellaart zelf. In zijn huis lagen stenen met ingekraste naakte vrouwenlichamen en geitachtige figuren: voorstudies voor de zogenaamd stokoude schilderingen uit Çatalhöyük. Mellaarts Zwitserse collega Eberhard Zangger vond ze samen met zoon Alan Mellaart toen de twee eind februari het appartement van de overleden archeoloog bezochten.

Mellaart senior fingeerde ook geschriften. In het appartement lag een dikke map met opeenvolgende versies van 'transcripties' van teksten die zogenaamd dateerden uit de periode 2500-700 v.Chr: bewijs dat Mellaart de geschriften fabriceerde.

Op welke schaal?

De vraag is nu op welke schaal hij vondsten verzon. Hoe zit het bijvoorbeeld met de beroemdste muurschildering uit Çatalhöyük, van rijtjes met huizen? Sommige kenners zagen daar een plattegrond van het dorp in. Met een leeftijd van achtduizend jaar zou dat de oudste kaart ter wereld zijn. Is die ook nep?

Het zou kunnen. "Ik heb aanwijzingen dat Mellaart al vanaf het begin van zijn loopbaan niet helemaal eerlijk was", schrijft Zangger per mail. Er waren eerder beschuldigingen en Mellaart kwam al vroeg in de problemen. Zo was er vanaf 1958 de geheimzinnige 'schat van Dorak'. Mellaart zou daarvan hebben gehoord van een dame in een trein en zou de schat met eigen ogen hebben gezien. Helaas hadden de eigenaren fotograferen verboden, dus had Mellaart geen bewijs van het bestaan. Was dit ook een verzinsel? Of was de schat echt en was Mellaart verwikkeld in de smokkel ervan naar het buitenland? Veel Turken geloofden het laatste en het werd hem verboden opgravingen in het land te leiden.

Erfenis

En dan is er nog Mellaarts erfenis. Hij liet Zangger veel bronnen na, waaronder tekeningen van hiëroglyfenteksten in het Luwisch, een oude taal uit West-Anatolië. De tekst was opmerkelijk, omdat Troje erin werd genoemd, de stad van de mythische oorlog uit Griekse verhalen. Samen met de Nederlandse taalkundige Fred Woudhuizen publiceerde Zangger afgelopen december een vertaling. Maar het origineel ontbrak en daarom twijfelden critici direct aan de echtheid van de tekst. Krijgen zij nu gelijk? Luwisch-expert Woudhuizen gelooft in de echtheid van dit document: "De tekst klopt taalkundig, en Mellaart kende te weinig Luwisch om dit te verzinnen", legt hij telefonisch uit. "Hij had een paar pogingen gedaan de tekst te vertalen, maar daar zaten fouten in. Een tekst die je zelf verzint, zou je toch moeten kunnen vertalen."

Rest de vraag waarom Mellaart naast serieus onderzoek ook veel vervalste. "Ik heb werkelijk geen idee", schrijft Zangger.

bron: de morgen 19.03.18

eigen mening: Ik denk dat de vraag waarom Mellaart veel van zijn onderzoek vervalste, niet zo moeilijk is. Wat zou er van zijn leven geworden zijn als hij al die belangrijke vondsten, niet op zijn naam zou hebben staan. Dan zou hij waarschijnlijk nooit rijk geworden zijn, en hadden wij waarschijnlijk nog nooit van zijn naam gehoord. Doordat we nu weten dat Mellaart bepaalde dingen vervalst heeft, komen we in een moeilijk parket. Wie gaat bepalen welke vondsten authentiek zijn, en welke vervalst? Mogelijk lopen we het risico dat er authentieke vondsten nooit verder onderzocht worden, of nooit aan het publiek getoond zullen worden, omdat men verdenkt dat ze nep zijn. Dat zou erg jammer zijn. Ik denk dat de vervalsing van Mellaart mogelijk ooit in de geschiedenisboeken zal staan; als een historisch verhaal over een archeoloog die tot het uiterste gedreven werd in zijn zoektocht naar roem en bekendheid.