1 op 20 Belgen krijgt een bijstandsuitkering. Vooral het stijgend aantal leefloners baart experten zorgen. Het laatste sociale vangnet dreigt te scheuren onder het gewicht.
Met ruim 576.000 zijn ze, de Belgen die onder de ‘sociale bijstand’ vallen. Volgens de overheidsdienst Sociale Zekerheid is dat ‘het residueel vangnet voor diegenen die door de mazen van het socialezekerheidssysteem vallen’. En dat zijn er steeds meer.
Ondertussen ontvangt 5 procent van de Belgen een leefloon, een bijpassing bij een klein pensioentje of een tegemoetkoming voor hun handicap. Zo blijkt uit een rondvraag van De Standaard bij de betrokken overheidsdiensten.

Eerdere cijfers van professor Bea Cantillon (UAntwerpen) laten een historische vergelijking toe. De bijstand is sinds het ontstaan ervan midden jaren zeventig bijna verdrievoudigd in omvang. Van een ‘residueel’ vangnet is het een steeds belangrijker deel van de sociale bescherming gaan uitmaken. ‘Midden jaren zeventig waren we terecht trots dat zo weinig mensen er een beroep moesten op doen in vergelijking met bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk. Vandaag schuiven we op naar Angelsaksische toestanden,’ zo analyseert Cantillon. De uitkeringen blijven immers te klein, waardoor wie een beroep moet doen op de sociale bijstand, vaak in de armoede sukkelt.

Wat is er gaande? Er zijn structurele oorzaken volgens Cantillon, zoals migratie – 70 procent van de leefloners is van niet-Belgische origine –, de individualisering van de maatschappij, een economie die steeds hogere kwalificaties verwacht, maar ook een hogere levensverwachting voor mensen met een handicap.

Allemaal evoluties die elkaar versterken sinds de jaren zeventig. ‘Het is ook een bij uitstek stedelijke problematiek’, stipt Cantillon aan. En dan zijn er de regionale verschillen. In Brussel zijn er in verhouding bijvoorbeeld zes keer meer leefloners dan in Vlaanderen, in Wallonië is dat ruim drie keer zoveel.

Beleidskeuzes
Maar ook federale beleidskeuzes maken verschil, signaleert Julien Van Geertsom, voorzitter van de overheidsdienst Maatschappelijke Integratie. ‘De verstrenging van de werkloosheidsuitkeringen hebben zeker mensen van de sociale zekerheid naar het bijstandssysteem geduwd.’ Het verklaart de sterke stijging van het aantal leefloners onder de huidige regering-Michel.
Van Geertsom verwacht dat de cijfers zullen toenemen. ‘Zo is beslist dat langdurig werklozen minder pensioen zullen opbouwen. Daardoor zullen er op termijn meer ouderen om een bijpassing vragen.’

Ook aan de andere kant van de leeftijdspiramide ziet Van Geertsom een probleem. ‘Er stromen nog te veel jongeren naar de arbeidsmarkt zonder kwalificaties. Zij geraken niet binnen in de sociale zekerheid door het afschaffen van de vroegere wachtuitkeringen. 33 procent van de leefloners is tussen 18 en 24 jaar oud, terwijl die leeftijdsgroep slechts 10,50 procent van de totale bevolking uitmaakt.’

Nieuw systeem nodig
Een steeds diverser, gekleurder en groter cliënteel plaatst de OCMW’s voor grote uitdagingen. ‘Zeker in de grote steden, groeit het aan tal leefloners de OCMW’s boven het hoofd’, vreest Cantillon. ‘De individuele begeleiding was nooit voorzien op zo’n grote groep.’ Ook al omdat de wetgever daar steeds meer van verwacht. Het OCMW moet vandaag niet alleen opvangen, maar ook activeren en integreren.

Volgens Cantillon moet de rol en werking van de sociale bijstand veertig jaar na datum opnieuw herdacht worden. ‘Het is misschien vloeken in de kerk, maar we moeten durven nadenken over een bijstand light, tussen het OCMW en de sociale zekerheid in.’
Veel langdurig werklozen zitten nu al in een tussenpositie, met lage uitkeringen maar zonder de individuele ondersteuning van een maatschappelijk assistent. Cantillon waarschuwt: wanneer de werkloosheidsuitkering beperkt zou worden in de tijd – een politiek debat dat nooit veraf is – en de circa 175.000 langdurig werkzoekenden verhuizen van de sociale zekerheid naar de bijstand, dan barst het systeem.

Eigen mening:
België, één van de meest welvarende landen, met toch één van de beste sociale zekerheidssystemen, lijdt. Waardoor komt dit? Het artikel is vrij duidelijk neem ik aan. Steeds meer mensen worden afhankelijk van een leefloon. Dit komt door de veroudering, maar ook door, zoals het artikel laat uitschijnen, door een grotere migratiestroom dan eerdere jaren. Ik ben het er resoluut over eens dat mensen, die hun eigen land ontvlucht hebben door problemen, dat zij het volste recht hebben op een leefloon. Spijtig eraan vind ik wel dat de autochtone inwoner van ons land steeds strengere controles moet passeren om hier recht op te krijgen. En ook dat de belastingen voor de gewone werkende mens ook steeds de lucht ingaan. Wat ook opmerkelijk is, is dat in grote steden, in verhouding, veel meer mensen een uitkering hebben. Steden, waarin toch veel allochtone mensen wonen. Ik vind het toch ook belangrijk dat er in de toekomst meer wordt gewerkt aan een structuur waarin mensen systematisch tewerk gesteld worden, dit geldt voor allochtone, maar ook voor autochtone belgen. Want ik neem toch aan dat er onder beide groepen heel wat personen zijn die evengoed de handen uit de mouwen kunnen steken, en zelf aan het werk kunnen gaan.

Bron: De Standaard, 5.00 h.
http://www.standaard.be/cnt/dmf20171015_03133382