‘Vluchtelingen komen niet voor onze democratie’


Robert Fisk zwerft al veertig jaar langs broeihaarden in het Midden-Oosten. ‘Het Westen is deze regio al honderd jaar aan het onderdrukken.’


Toen Robert Fisk (70) drie jaar geleden over de Syrische snelweg langs Homs reed, passeerde hij twintig kilometer lang alleen maar ruïnes. Hele dorpen en steden lagen in puin en hij zag geen levende ziel. ‘Ik draaide mij om en vroeg aan een Syrische vriend op de achterbank, “waar zijn alle mensen?”’ Voor zijn vriend kon antwoorden, begon het Fisk al te dagen. ‘Die waren op weg naar Duitsland natuurlijk.’ Deze week is hij in Gent op uitnodiging van de Gentse Lente. Fisk gaat hier in debat met andere journalisten en vertelt over de verantwoordelijkheid van het Westen in het Midden-Oosten. Hij wil het over vluchtelingen hebben. ‘Die komen niet naar Europa zonder reden’, zegt hij.


Wat drijft vluchtelingen naar Europa?

‘In het Westen hebben we het kinderachtige idee dat wij ‘‘democratie’’(snuift) moeten installeren in het Midden-Oosten. Vluchtelingen komen helemaal niet naar Europa voor democratie. Dat is het woord dat hun dictators gebruikten om aan de macht te komen. De betogers op pleinen in het Midden-Oosten hebben andere eisen. Ze vragen waardigheid, rechtvaardigheid en vrijheid. Om op de bus hun mening te mogen delen bijvoorbeeld. Of om niet vernederd te worden voor de ogen van hun familie, omdat ze de verkeerde politieke voorkeur hebben.’


Hoe kunnen we hen daarbij helpen?

‘We moeten al onze soldaten, wapens en helikopters terughalen. We gaan het Midden-Oosten niet helpen met nog meer veiligheidspersoneel en bommen. Dat is precies wat IS wil. Wat we moeten doen, is miljarden investeren in universiteiten in de Arabische wereld. Als ze erom vragen, kunnen we hen helpen het humanisme te ontdekken. In de toekomst moet je in Mosul kunnen genieten van Beethoven, verzen uit de Koran, Duitse filosofen én Japanse kunst. Een wereld waar iedereen zich thuis voelt, is er een waar iedereen een plek heeft. Zoals dat nu in Gent of Antwerpen ook kan. Je ziet vandaag de opkomst van belangrijke geleerden in de islamitische wereld die pleiten voor lessen humanisme in de Arabische wereld. Maar wij willen democratie brengen met bommen. Dan krijgen we vluchtelingen. Dat is de wiskunde van onze politiek in het Midden-Oosten.’


Draagt het Westen echt de schuld voor alles wat misgaat in het Midden-Oosten?

‘Neen, maar als je naar de laatste honderd jaar in het Midden-Oosten kijkt, zie je een geschiedenis van westerse onderdrukking. Soms direct, in de vorm van kolonies, bombardementen en invasies. Soms indirect, in de vorm van steun aan dictators die hun volk onderdrukken met door ons gesponsorde legers en politiemachten. Na honderd jaar onderdrukking schieten zwarte paddenstoelen als Islamitische Staat uit de grond.’


Dus hebben we de terreur van IS aan onszelf te danken?

‘Het zou kinderachtig zijn om te zeggen dat het Westen de volle verantwoordelijkheid heeft voor het ontstaan van de Islamitische Staat. Maar we hebben wel zelf een voedingsbodem gecreëerd waaruit die paddenstoel kon opduiken. We kunnen IS niet verslaan met militaire overwinningen in Mosoel en Raqqa. Onze grootste overwinning op IS hebben we geboekt toen moslims er bewust voor kozen om naar Europa te trekken in de plaats van in het kalifaat te gaan wonen. En dat wij hen – in de Duitse treinstations – onthaalden met applaus en een dak boven hun hoofd. Dat mogen we niet vergeten. We moeten IS geen emoties toeschrijven. Het is een machine.’


Wie zit er aan de knoppen van die machine?

‘Het geld en de steun voor Islamitische Staat komen van de Saudi’s. Maak je geen illusies, Saudi-Arabië als land houdt zich misschien afzijdig, maar de Saudi’s zijn de inspiratiebron van de wahabitische en soennitische theologie van de Taliban en IS.’


Volgens de Amerikaanse president is Iran, en niet Saudi-Arabië, de oorsprong van alle kwaad.

‘Donald Trump is mentaal instabiel, de arme man. Wanneer je in een instelling zit, of in een instelling zou moeten zitten, zoals Trump, dan ziet jouw wereld er niet uit als die van andere mensen. Ik ga Trump niet aanvallen, omdat ik geloof dat je zieke mensen niet mag bespotten. Ik ben ervan overtuigd dat Trump thee zou drinken met IS als het hem op de juiste manier wordt aangeboden.’


Maar de mensen in zijn regering zijn toch niet allemaal gek?

‘Hij heeft onaangename militaire leiders aangesteld. Zoals generaal James Mattis (de Amerikaanse minister van Defensie, red.). Die slaat ook de hele tijd op de anti-Iran-trommel. Overal waar problemen opduiken, ziet hij de hand van Iran. Excuseer, maar IS, dat is niet Iran. Het probleem van IS komt van de Arabische Golf. De sjiieten in Iran zijn op theologisch vlak veel progressiever dan de soennitische Saudi’s. Ik heb het voor de duidelijkheid niet over de staat, over de gevangenissen en de martelkamers in Iran, maar over het theologische debat dat veel opener gevoerd wordt dan onder de Saudi’s.’


De Saudi’s, Israëliërs en de Amerikanen drukken zich steeds agressiever uit over Iran. Sturen ze aan op een nieuwe oorlog?

‘Neen (kordaat). Dat is de taal van CNN en Fox News. Wie Iran binnenvalt, komt terecht in een lange, dure en bloederige oorlog. De invasie in Irak zou erbij verbleken en zelfs makkelijk lijken. Een oorlog in Iran zou Arabische landen permanent kapotmaken.’


DS, 24-06-2017 (Kasper Goethals)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB