De goden van Silicon Valley zijn niet onsterfelijk


Samen met een groep Vlaamse ondernemers trok Geert Noels onlangs naar Silicon Valley, het epicentrum van een technologische aardbeving die de wereld doet schudden. Hij zag er hoe het geloof in technologie niet alleen van onsterfelijkheid doet dromen, kan ook blind maken voor de potentiële gevaren.


Silicon Valley is een trekpleister geworden voor ‘ondernemersbedevaarten’: entrepreneurs gaan er op zoek naar inspiratie, een glimp van de toekomst en naar contacten met topinnovators en -ondernemers. We kunnen dit alleen maar toejuichen, maar mogen niet blind blijven voor de gevaren die om de hoek loeren.


Menselijke grenzen

Zij die er werken, kennen de spelregels van ‘The Valley’: het ecosysteem zuigt veel talent aan, maar verbruikt er ook veel en spuwt het vervolgens uit. Werknemers bij Google of Apple verkondigen trots dat ze erbij horen. Maar binnenskamers getuigen ze van de grote onzekerheid: het werken onder immense druk, zonder contract, zonder enige werkzekerheid. Het is niet makkelijk om je eigen doelen te moeten stellen, en die vervolgens week na week te kloppen. Een Belgische werknemer getuigde hoe hij ging klagen over die stress en gewoon verplicht werd ‘mindfulness’-lessen te volgen. ‘Het hielp nog ook’, vertrouwde hij me toe in de bedrijfskantine. ‘Voorlopig toch, want daardoor kan ik opnieuw mijn grenzen verleggen voor het bedrijf.’ Zoiets is onhoudbaar.

Die menselijke grenzen spelen ook op andere domeinen: omgaan met de indigestie aan informatie, impulsen en de constante dwang om online bereikbaar te zijn. Exponentiële verandering is moeilijk te vatten voor de mens, die lineair en dus trager denkt. Daardoor wordt de mens de zwakke schakel in het digitale verhaal. Goeroes in de vallei dromen van artificiële intelligentie, robotten die meer en meer de rol van die zwakke mensen overnemen. Anderen, zoals Tesla-topman Elon Musk, waarschuwen net voor deze evolutie.

De westerse mens omarmt vooruitgang, hij weet dat die de bron van zijn huidige hoge welvaart is. Dat dit bijna ‘gratis’ wordt aangeboden, verblindt ons soms voor de donkere kantjes, zoals het binnendringen in onze privacy. Als het product ‘gratis’ is, is de gebruiker zelf een handelsgoed.

Tot voor kort was de slogan van Google ‘No evil’, maar sinds de omvorming naar Alphabet is die verdwenen. Net zoals Volkswagen de grenzen van het aanvaardbare kende – en toch overschreed – is de verleiding groot om die grenzen te verleggen of te overschrijden als er geld, prestige en macht mee gemoeid is. ‘Sjoemeldiesels’ kennen we al, hebben we binnenkort ook over ‘sjoemelfoons’?

Het grootste gevaar voor The Valley, en zij die erdoor worden aangetrokken, is de menselijke hybris. Jonge geldwolven zoeken niet langer hun geluk op Wall Street, maar trekken naar San Francisco.

Zelf zien de technologiegiganten hun arrogantie niet, maar voor buitenstaanders is ze des te opvallender. Zoals de minachting tegenover Europeanen, die ‘inferieur’ zijn op technologisch en ondernemersvlak. Of het overdreven geloof in de perfectie van technologische oplossingen, met als ultieme voorbeeld de technologiegoeroes die al te vaak in (hun) onsterfelijkheid geloven, door de vooruitgang van de eigen gemaakte technologie. Zo kon Steve Jobs niet geloven dat hij getroffen werd door een vreselijke ziekte en zei de baas van Google Ventures onlangs dat het enige nadeel van zijn nakende onsterfelijkheid is dat hij veel naar begrafenissen van anderen zal moeten gaan.


Hefbomen voor goden

Sommige leiders in Silicon Valley verwensen zelfs de democratie omdat ze technologische vooruitgang in de weg staat. Peter Thiel, de oprichter van PayPal, schreef in 2009 ‘ik geloof niet langer dat vrijheid en democratie verzoenbaar zijn’. Vervolgens stelde hij het vrouwenstemrecht in vraag. Ze beginnen zich als goden te voelen, onsterfelijk en ver verheven boven de gewone massa, die hefbomen in handen moeten krijgen om de wereldse problemen op te lossen. In die middens is het erg moeilijk zoeken naar evenwicht – door bijvoorbeeld te verwijzen naar ervaringen met nucleaire energie of ggo’s. Gewone mensen stellen de goden nu eenmaal niet in vraag.

Maakt die hybris Silicon Valley ook blind voor het offensief uit het Oosten? De voorsprong van de Amerikanen lijkt bijna niet in te halen. Toch is het verbazend hoe snel China erin geslaagd is om ook technologiereuzen voort te brengen. Baidu, Alibaba of Tencent zijn de Chinese equivalenten van Google, Amazon en Whatsapp/Facebook. Xiaomi zit in het spoor van Apple en Huawei daagt Cisco uit. Onderschat China’s ondernemerschap en kennis niet. Daarbij deinzen de Chinezen er niet voor terug om schaamteloos te kopiëren. Ook de wet van de remmende voorsprong speelt hier: de volgers kunnen technologieën met minder inspanningen nabootsen dan de pioniers.

Technologie is vandaag bijna een geloof geworden. Ze is inderdaad indrukwekkend, en verdient alle respect en bewondering. Maar steeds vaker ontbreekt een dosis gezonde kritiek. In San Francisco zie je het grensverleggende technologische optimisme, maar ook de maatschappelijke disruptie. Als je ze wil zien tenminste.

Sociale en fiscale regelgeving omzeilen, zoals Uber en Airbnb deels doen, is uiteraard disruptief, maar vroeger hadden we dat gewoon ‘valsspelen’ genoemd. Het is niet omdat iets gebruikmaakt van een coole app of via een smartphone wordt aangeboden, dat het plots onze kritische houding moet doen wegsmelten en we met z’n allen voorstander moeten worden van die disruptie.


Working poor

Het is moeilijk om de juiste balans te vinden: ofwel ben je een ‘tech-lover’, ofwel een ‘conservatief’. Terwijl de realiteit genuanceerder is.

De technologie van taxidienst Uber is potentieel in staat om het aantal weekenddoden te verminderen, de mobiliteit te verbeteren en jongeren een baan aan te bieden die hen in het economische proces kan lanceren. Maar alle sociale, fiscale en veiligheidsregels omzeilen, kunnen we niet toelaten. Maak je geen illusies: Uber wil geen banen creëren, het heeft net veertig topwetenschappers van Carnegie Mellon overgenomen om een driverless cab te ontwikkelen.

We zullen deze paradox goed moeten beheersen: de nieuwe technologieën kunnen een boost geven aan een moderne diensteneconomie, maar het is niet wenselijk dat die dienstenbanen een klasse van working poor worden onder de controle van enkele efficiënt georganiseerde softwarebedrijven. De beate technologiebewondering is even nefast als haar vooruitgang trachten tegen te houden.


DS, 07-10-2015 (Geert Noels)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB