Europa valt de Griekse democratie aan

Joseph Stiglitz


De manier waarop de Griekse regering zich bekommerd toont om de wil van haar volk, steekt schril af tegen de politiek van de eurozone, die nooit een zeer democratisch project geweest is.


Voor buitenstaanders lijkt het er misschien op dat het immense gekibbel en de toenemende bitsheid binnen Europa nu eenmaal bij het bittere eindspel tussen Griekenland en zijn schuldeisers horen. Maar eigenlijk laten de Europese leiders eindelijk de ware aard zien van het dispuut. En dat is niet fraai: het gaat veel meer over macht en democratie dan over geld en economie.

Uiteraard was het economische programma waarmee de trojka Griekenland vijf jaar geleden opzadelde, een complete ramp. Ik heb nooit eerder een depressie meegemaakt die zo bewust is uitgelokt en die zulke catastrofale gevolgen heeft gehad.

Het is schokkend dat de trojka elke verantwoordelijkheid daarvoor afwijst of weigert toe te geven hoe slecht hun prognoses zijn geweest. Maar nog ontstellender is dat de Europese leiders er niet eens iets hebben uit geleerd. De trojka eist nog steeds dat Griekenland tegen 2018 een primair begrotingsoverschot (exclusief rentebetalingen) van 3,5 procent van het bbp boekt. Economen overal ter wereld vonden dat een repressieve doelstelling omdat ze onvermijdelijk tot een nog diepere recessie zal leiden. Sterker nog, zelfs als de Griekse schuld grondiger wordt herschikt dan ooit iemand voor denkbaar had gehouden, dan nog zal het land in een depressie blijven, mochten de kiezers volgend weekend akkoord gaan met het voorstel.


Waarom?

Maar nogmaals, het gaat niet over geld. Het draait allemaal rond zogenoemde ‘deadlines’ om Griekenland te doen buigen en het onaanvaardbare te aanvaarden. Niet alleen de bezuinigingsmaatregelen, maar ook andere regressieve en bestraffende beleidsmaatregelen.

Waarom doet Europa zoiets? Waarom verzetten de Europese leiders zich tegen het referendum en weigeren ze om amper enkele dagen betalingsuitstel te geven voor de aflossing aan het IMF van 30 juni? Is democratie dan niet de ziel van Europa?

In januari stemden de Griekse burgers voor een programma dat een einde zou maken aan het bezuinigingsbeleid. Als de regering dus haar verkiezingsbeloften aan het inlossen was, had ze het voorstel van de trojka allang verworpen. Maar ze wilde de Grieken op de kwestie laten meewegen omdat ze van zo’n cruciaal belang is voor het toekomstige welzijn van hun land.

Die bekommernis over de legitimiteit van het volk staat in schril contrast met de politiek van de eurozone, die nooit een zeer democratisch project is geweest. De meeste regeringen hebben hun bevolking nooit gevraagd of ze ermee instemden dat ze hun monetaire soevereiniteit overdroegen aan de ECB. Toen ze dat in Zweden wel deden, was het antwoord van de Zweden nee. Zij wisten dat de werkloosheid zou stijgen als het monetaire beleid van hun land zou worden bepaald door een centrale bank die alleen maar met inflatie bezig is en dat er bovendien ook te weinig aandacht zou zijn voor financiële stabiliteit. De economie zou eronder lijden, omdat het economisch model waarop de eurozone gegrondvest is, enkel gebaseerd is op machtsverhoudingen die ten koste gaan van werknemers.


Beleid van ongelijkheid

En ja hoor, wat we nu zien, nadat de eurozone gedurende 16 jaar die machtsrelaties geïnstitutionaliseerd heeft, is de antithese van democratie: veel Europese leiders willen het einde van premier Tsipras’ linkse regering. Het is immers zeer vervelend om in Griekenland een regering te hebben die gekant is tegen een beleid dat de ongelijkheid in veel ontwikkelde landen heeft doen toenemen en die vastberaden is om de ongebreidelde macht van rijkdom in te tomen. Ze denken dat ze de Griekse regering kunnen doen vallen door haar een akkoord door de strot te rammen die in strijd is met haar mandaat.

Het is moeilijk om de Grieken stemadvies te geven voor komende zondag. Geen enkele optie – de eisen van de trojka afwijzen of goedkeuren – is gemakkelijk en ze zijn beide zeer risicovol. Een ja-stem zou een depressie zonder weerga betekenen. Misschien dat een geruïneerd land, dat al zijn activa heeft verkocht en waarvan de getalenteerde jonge mensen zijn geëmigreerd – ooit eens kwijtschelding van schulden krijgt. Misschien dat het ooit eens hulp van de Wereldbank krijgt, nadat het eerst is verschrompeld tot een middelloonland. Misschien gebeurt dat allemaal ooit eens, in het volgende decennium, of in het decennium erna.

Een nee-stem aan de andere kant zou in ieder geval de mogelijkheid openlaten dat Griekenland, met zijn sterke democratische traditie, zijn lot in eigen handen neemt. De Grieken zouden de kans kunnen grijpen om hun toekomst vorm te geven. Een toekomst die misschien niet zo welvarend is als in het verleden, maar wel veel meer hoop geeft dan de buitensporige marteling van het heden.

Ik weet hoe ik zou stemmen.


DS, 30-06-2015 (Joseph Stiglitz, Nobelprijswinnaar *Economie, doceert aan *Columbia University)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB