Rood spook

Hendrik Vos


‘Een spook waart door Europa – het spook van het communisme. Alle machten van het oude Europa hebben zich tot een heilige drijfjacht tegen dit spook verbonden.’ Het zijn de eerste zinnen van het Communistisch Manifest van Karl Marx en Friedrich Engels, verschenen in 1848.


Het spook is hier opnieuw en het reist dezer dagen kriskras door Europa. Het komt in hemdsmouwen en zonder das, en het spreekt Grieks. Sommige Europese leiders waarschuwden de Grieken de voorbije weken nogal knullig voor de gevolgen van een onbesuisde stem in de parlementsverkiezingen. Het werkte averechts en dus is er nu amper verholen irritatie over de overwinning van het extreemlinkse Syriza. De hypocrisie spatte van de obligate, maar veel te laat verzonden protocollaire felicitatietelegrammen uit Brussel en Berlijn.

Aan de linkerzijde zit de sfeer er wél goed in. Er werd gejuicht bij communisten, groenen en sociaaldemocraten. De enige uitzondering was het Nederlandse PVDA-boegbeeld Jeroen Dijsselbloem, die als voorzitter van de eurogroep veelvuldig omgaat met bankiers, Duitsers, financiële markten en het kapitaal in het algemeen. Voor de rest hebben linkse krachten zich in hun enthousiasme overal verenigd. Behalve in Griekenland zelf dan, want daar ging Syriza in zee met de heel rechtse en nogal grimmige Onafhankelijke Grieken. Veel weten we niet over die redelijk nieuwe formatie, behalve dat ze het niet heeft voor joden, homo’s, migranten en asielzoekers. Bij Syriza zelf horen we trouwens geen slecht woord over Vladimir Poetin, niet meteen de voorvechter van linkse principes.

Aan de linkerkant van de sociale media werd er heel wat afgejubeld na de bekendmaking van de verkiezingsuitslag, de snelle regeringsvorming en de kloeke persconferenties van Syriza-ministers. Op Twitter werd de sirtakiversie van de Internationale ingezet. Links Europa leeft op een roze, of liever rode wolk. Er heerst zowaar een prerevolutionair klimaat en de grote ommezwaai, zo wordt verzekerd, is voor heel snel.

Dat valt nog te bezien. Eerst en vooral, it takes two to tango, en in het geval van Europa zelfs twenty-eight. Er was een machtswissel van formaat in Athene, maar niet in Berlijn, Parijs of Helsinki. In een democratie slaagt een politieke partij er nooit in om zijn programma na de verkiezingen volledig te realiseren. Er zijn compromissen nodig met partners in het binnen- en buitenland, en die zijn ook democratisch verkozen en hebben over het algemeen niet precies dezelfde kijk op de dingen. Als Alexis Tsipras zijn beloftes wil realiseren, moet hij daarover onderhandelen. Ofwel houdt hij dan mordicus vast aan zijn programma en komt het tot een spectaculaire crash, ofwel zoekt hij naar een compromis. Ik gok op het tweede, omdat het eerste te dom zou zijn voor woorden en de acute problemen voor de gewone Griek alleen maar groter zou maken.

Omgekeerd mag de rest van Europa zich ook wel realiseren dat niemand erbij wint als een land in armoede gestort wordt. Heel wat programmapunten van Syriza zijn heus niet radicaal en worden al langer verdedigd door economen die traditioneel niet met hamer of sikkel pronken. In zekere zin is de bocht, weg van alléén maar besparingen, door Europa al even ingezet. Er was de recente beslissing van de Europese Centrale Bank om ondanks Duits gemopper extra geld ter beschikking te stellen, en er zijn de investeringsplannen van Juncker. Er staat dus al wat in de steigers en het mag nu best wat sneller gaan, met de klemtoon op de grootste noden. Zo’n beleid, onvermijdelijk met Europese steun, kan voor veel Grieken het verschil maken tussen armoede en bestaanszekerheid, tussen werkloosheid en hoop. Maar we moeten niet naïef worden: mirakels zal Syriza niet verwezenlijken, in het beste geval wel een snellere koerscorrectie.

Vanuit dat oogpunt is zowel de viscerale afkeer als de ongenuanceerde idolatrie van de voorbije dagen nogal merkwaardig. Een spook is niet grijpbaar. Het is niet goed of slecht over de hele lijn. Zij die nu hun afschuw uitdrukken over Syriza, hadden het ook slechter kunnen treffen, bijvoorbeeld met een partij als Gouden Dageraad die helemaal niet wil onderhandelen. En zij die vol blijdschap zijn over de recente ontwikkelingen, kunnen beter nog even kritisch blijven. Wat heeft deze nieuwe regering straks te zeggen over migratie, over klimaat, over discriminatie of over de sancties tegen Rusland? Misschien wordt die Tsipras nog wel meer een bondgenoot van rechts, in plaats van de toffe linkse jongen.


DS, 03-02-2015 (Hendrik Vos)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB