Verlos ons van het kwade


De grootste slag die de terreur in Parijs ons heeft toegebracht, bestaat erin dat hij het donkerste in elk van heeft losgemaakt, schrijft David Grossman. De angst, de verdachtmakingen, soms het racisme ook, de manier waarop onze verbinding vernietigd wordt. Daarom moet de stem van de gematigde moslims nu weerklinken, luider dan ooit.


De burgers van de Europese naties beginnen te begrijpen wat het islamistische terrorisme in hun dagelijkse leven kan aanrichten. Misschien durven ze het nog niet allemaal toe te geven. Misschien stellen de massale en in veel opzichten indrukwekkende samenkomsten hen gerust. Maar in hun binnenste voelen ze dat de nieuwe realiteit die de terroristen hebben geschapen, aan hen begint te vreten.

Ik heb het hier niet over de eindeloze fouilleringen bij de ingang van bioscopen, restaurants, stadions of luchthavens, of de monsterfiles die ontstaan als ergens een verdacht voorwerp wordt ontdekt, de vele ongemakken en lasten van het dagelijkse leven. Ik heb het over de fenomenen die de mens en de hele samenleving vervormen wanneer het terrorisme hun bestaan bedreigt. De noodzaak om altijd op je hoede te zijn, altijd argwanend. Het eeuwige vermoeden dat onder de ogenschijnlijke rust en routine een dubbele bodem schuilgaat.


Iedereen profiler

Ik heb het over de angst. De angst voor het bekende en het onbekende. De wetenschap dat we de mensen die ons het dierbaarst zijn niet kunnen beschermen tegen de blinde willekeur van de terreur. En hoe we, met een gelaten apathie, wennen aan de veiligheidsmaatregelen die na elke aanslag strenger en extremer worden.

Ik heb het ook over het feit dat we leren om de voorbijganger op straat, iedereen die in onze fysieke ruimte komt, snel en instinctief te ‘profilen’: in één oogopslag schat je het gevaar in dat hij vertegenwoordigt, afhankelijk van huidskleur, kleding, accent. We ontdekken hoe moeilijk een terreurklimaat het maakt om weerstand te bieden aan racistisch denken. En als we deel uitmaken van een van de ‘verdachte’ etnische groepen, worden we ons bewust van de belediging die de verdachten wordt aangedaan, en hoe met elk nieuw gegeven die belediging nog pijnlijker en vernederender is dan wat zij al ervoeren.

Want daar ligt uiteindelijk de verwoestende kracht van het terrorisme: dat het een mens confronteert met het kwaad dat in hem schuilt, met het laagste, het dierlijkste, het meest chaotische van zijn natuur. Dat geldt zowel voor het individu als voor de maatschappij.


Banden en relaties

Het terrorisme zoekt zelden een dialoog – in het geval van de Parijse moordenaars deed het dat zeker niet. Het wil de maatschappij die het aanvalt onderuit halen. Het wil de banden en de verstandhouding kapotmaken die mensen ondanks hun verschillen en controversen verenigen. Het wil de relaties vernietigen die tussen individuen uit verschillende groepen ontstaan en die sterker worden, dankzij ongekende inspanningen die niet altijd met succes worden bekroond. Het wil de punten van overeenkomst verwoesten die de wereld in haar streven naar echte verlichting tracht te scheppen: gelijkheid, respect voor de ander, vrije meningsuiting en democratie, de opmerkelijkste realisaties van de mensheid.

Het terrorisme probeert net die domeinen te raken waar de mens erin geslaagd is zijn barbaarse en dierlijke impulsen te overwinnen – na eeuwen van oorlog en wreed geweld, gevolgd door geleidelijk inzicht en maatschappelijke en politieke maturiteit. Op die manier treft het alle componenten van de maatschappij, te beginnen met de meer gematigde geloofsgenoten.


Herstel het evenwicht

De stem van die gematigden, van de redelijke moslims die een dialoog wensen, die stem moet de wereld nu luid en helder horen. Want zij, meer dan elke andere protagonist, kunnen het wankelende evenwicht van een geschokt Europa herstellen. Zij moeten hun stem verheffen en ons eraan herinneren dat er geen oorlog is tussen de islam en het christendom (of het jodendom), maar tussen fanatieke extremisten en mensen voor wie tolerantie geen retorische figuur is maar de enige oplossing om te overleven in de hedendaagse multiraciale en multireligieuze culturele realiteit.

Maar de staten die het doelwit van het islamistische terrorisme zijn (en welk westers land is dat niet?) hebben op de eerste plaats de plicht de groepen te beschermen die het meest gevaar lopen: de journalisten en de intellectuelen in de frontlijn van de oorlog voor de vrije meningsuiting, de joodse minderheid in elk land.

De Europese joden leven vandaag in de greep van een existentiële angst met een schrikwekkende betekenis. De omstandigheden en de situatie lijken in niets op die van vijfenzeventig jaar geleden. Ook zijn het bewustzijn van en de gevoeligheid voor de toestand van de joden nu oneindig veel acuter. Toch moet elke eerlijke mens zich vragen stellen bij het feit dat de Europese joden nu politiebescherming nodig hebben als ze naar de synagoog gaan, naar school, naar de crèche. Vinden we dat een aanvaardbare gedachte? En hoe kunnen we de realiteit veranderen die tot deze stand van zaken heeft geleid?


DS, 16-01-2015 (David Grossman)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB