'Benjamin Netanyahu is goed op weg om zichzelf onmogelijk te maken'


In de omstreden Israëlische nationaliteitswet ziet Gert-Jan Put een strategisch manoeuvre van premier Benjamin Netanyahu om aan te sturen op vervroegde verkiezingen en zo een orgelpunt te breien aan zijn politieke carrière. 'Dat zou rampzalig zijn voor het vredesproces en alle etnische minderheden in de Israëlische samenleving.'


De Israëlische premier Benjamin Netanyahu lijkt goed op weg zichzelf volledig onmogelijk te maken. Zowel eeuwige bondgenoot VS als de gematigde coalitiepartners in eigen land moesten met lede ogen aanzien hoe Netanyahu de laatste weken inbeukte op elk sprankeltje hoop voor vrede. Er worden nog steeds kolonies bijgebouwd op de Westelijke Jordaanoever, en met de vernietiging van huizen van gewelddadige Palestijnse extremisten pikt men weer aan met het beleid van collectieve bestraffing. Afgelopen week bereikte de polarisatiepolitiek van Netanyahu een nieuwe dieptepunt met een wetsvoorstel tot onder andere de afschaffing van het Arabisch als officiële tweede taal in Israël. Voorts wordt officieel vastgelegd dat Israël de natiestaat is van het joodse volk.


Israëlische regerind daverde op haar grondvesten

Deze controversiële 'nationaliteitswet' doet de centrumrechtse regering Netanyahu op haar grondvesten daveren. Afgelopen zondag vergaderden de coalitiepartners vier uur lang over de inhoud van het wetsvoorstel. De twee centrumpartijen in de coalitie, Hatnua en Yesh Atid, benadrukten hun bezwaren tegen het voorstel dat volgens hen het democratische karakter van de staat Israël ernstig zal ondergraven. Partijleiders Tzipi Livni en Yair Lapid dreigen er zelfs mee uit de regering te stappen indien Netanyahu voet bij stuk houdt.


Kritiek van leger en staatsveiligheid

Netanyahu raakt steeds meer politiek geïsoleerd. De kritiek komt bovendien niet alleen uit politieke hoek. Vorige week wees de directeur van Shin Bet, de binnenlandse veiligheidsdienst, de premier terecht voor zijn onterechte beschuldigingen van opruiende taal aan het adres van Mahmoud Abbas. Begin november was er ook nog die opvallende oproep tot politiek leiderschap en vredesonderhandelingen van 106 toplui uit Israëlische leger- en veiligheidsdiensten. Men ziet het niet langer zitten met de regelmaat van de klok oorlogen uit te vechten zonder vredesperspectief. Kortom: bij het leger en de staatsveiligheid, toch geen onbelangrijke instellingen in Israël, zijn ze Netanyahu liever kwijt dan rijk. Maar het lijkt 'Bibi' allemaal niet te deren. Maandag stelde hij op het partijbureau van Likud vastberaden te zijn deze omstreden wet erdoor te krijgen. Daarmee dient hij zijn eigen coalitie waarschijnlijk de genadeslag toe.
Bibi in verkiezingsmodus

Maar toch zou die omstreden nationaliteitswet wel eens een zeer doordacht politiek-strategisch manoeuvre kunnen zijn. Netanyahu droomt waarschijnlijk van vervroegde verkiezingen en een vierde ambtstermijn als premier. De polariserende nationaliteitswet kan dan vooral gezien worden als uiterst rechtse profilering in de aanloop naar die verkiezingen. Bovendien plant Netanyahu's partij Likud op 6 januari nieuwe voorzittersverkiezingen. Die profilering kan ook daar van pas komen. Sinds de afscheuring van het meer gematigde Kadima onder leiding van Ariël Sharon in 2005 heeft Likud zijn liberale agenda steeds meer verwaarloosd. De partij werd vanaf dan in toenemende mate gecontroleerd door uiterst rechtse facties en kolonisten die streven naar joodse superioriteit in Israël en de Palestijnse gebieden. Voor deze groepen, die begin 2015 dus een nieuwe voorzitter moeten aanduiden, klinkt de nationaliteitswet als muziek in de oren. Bibi zit dus duidelijk al in verkiezingsmodus.


Orgelpunt

Na vervroegde parlementsverkiezingen zou hij dan een nieuwe regering kunnen vormen met de uiterst rechtse partijen Bayit Yehudi en Israel Beitenu, die nu al deel uitmaken van de coalitie. Maar die vervelende centrumpartijen zou hij willen omruilen voor de ultraorthodoxe partijen in de Knesset. De ideologische samenhang van deze coalitie zou uiteraard een stuk hoger liggen dan in de huidige regering. Netanyahu zou hiermee een mooi orgelpunt kunnen breien aan zijn politieke carrière, ondanks het toenemende isolement rond zijn persoon. Met een extra ambtstermijn van vier jaar zou hij zelfs de langst dienende premier van het land worden. Dat record neemt hij dan af van David Ben-Gurion, eerste premier en medeoprichter van Israël. Leuk voor het ego van Benjamin Netanyahu, maar rampzalig voor het vredesproces en alle etnische minderheden in de Israëlische samenleving.
Droomcoalitie van haviken

Het is nu aan de versplinterde oppositie om een centrumlinks blok te vormen en de kiezer een geloofwaardig alternatief aan te bieden. Vooral de groep seculiere Israëli's zijn het meer dan beu dat er niets wordt ondernomen tegen onder andere de stijgende woningprijzen en extreem hoge kosten voor levensonderhoud. En uiteraard moet men terug aan tafel gaan zitten met de Palestijnse leiders, want niemand zit te wachten op een derde intifada. Netanyahu's droomcoalitie van haviken zou onder de huidige zetelverdeling in de Knesset een nipte meerderheid hebben van 61 op 120. Het is dringend tijd dat er bij de duiven een leidersfiguur opstaat om Netanyahu van dat record te houden.

Gert-Jan Put is als politicoloog verbonden aan het KU Leuven Instituut voor de Overheid.


Knack, 27-11-2014

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB