‘Turken moeten Ottomaans leren’


‘Of ze het nu willen of niet, de Ottomaanse taal zal in dit land worden onderwezen en geleerd.’ De Turkse president Recep Tayyip Erdogan liet er begin deze week geen twijfel over bestaan dat hij zijn plan om van Ottomaans een verplicht vak in secundaire scholen te maken, zal uitvoeren, ondanks de felle tegenstand.


Vandaag kunnen alleen academici het Ottomaans Turks nog ontcijferen; in het dagelijkse gebruik is het verdwenen. Maar zelfs ten tijde van het Ottomaanse rijk (1299–1923) bleef het gebruik beperkt tot de elite en spraken de gewone Turken een dialect.

Het Ottomaans Turks is doorspekt met Arabische en Perzische leenwoorden en maakt gebruik van het Arabisch schrift.

Toen Mustafa Kemal in 1923 op de restanten van het Ottomaanse rijk – dat zich ooit uitstrekte van aan de poorten van Wenen over Noord-Afrika tot diep in de Arabische wereld – de Turkse republiek stichtte, zette hij ook de in zijn ogen archaïsche taal op de schop. ‘Voor Atatürk stond ze symbool voor de decadentie van de cultuur van dat rijk’, zegt professor Dirk Rochtus (KU Leuven, campus Sint-Andries). Kemal Atatürk liet de taal zuiveren van leenwoorden.

Het Arabische schrift werd vervangen door het Latijnse. Dat alfabet zou Turkije toegang bieden tot de westerse wereld, meende Atatürk.


Seculier

Erdogans beslissing toont volgens Rochtus aan dat hij opnieuw wil aanknopen bij de glorie van het Ottomaanse rijk, zowel politiek, cultureel als religieus. De Ottomaanse cultuur was doordrongen van de islam, terwijl de republiek van Atatürk seculier is. Erdogan, die wel eens een neo-Ottomaan wordt genoemd, wil opnieuw een waardengemeenschap opbouwen. Daarom decreteerde hij ook dat het aantal uren godsdienstonderwijs wordt opgetrokken.

De verdedigers van de seculiere staat zijn op hun hoede. ‘Het is Erdogan niet om de taal te doen’, zei Akif Hamzacebi van de CHP aan het persbureau Reuters. ‘Zijn ware doel is afrekenen met het secularisme en de republiek.’ Maar Erdogans Turkije is, net als het Ottomaanse rijk, een stuk opener tegenover minderheden dan de kemalistische republiek, aldus Rochtus. Atatürk schiep immers een staat en een ‘staatsvolk’.

Ook op buitenlands vlak vertoont Erdogans beleid neo-Ottomaanse trekjes. ‘Terwijl Atatürk naar het Westen keek, wierp het Ottomaanse rijk zich op als de beschermheer van de Arabieren’, zegt Rochtus. ‘Erdogan wil van Turkije een regionale macht in het Midden-Oosten maken.’


DS, 13-12-2014 (Evita Neefs)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB