Spaar niet, maak kinderen en investeer in de toekomst

Elke gespaarde euro is claim op volgende generaties
Bang voor de vergrijzing potten we ons geld op - en helpen zo de wereld van de wal in de sloot. De redding ligt in zonnepanelen, hypotheekvrije huizen en bevolkingsgroei.

We zijn er allemaal mee opgegroeid, het zit in onze calvinistische genen om veel te sparen. Maar we moeten er snel vanaf, sparen is geen deugd meer, we hebben er alleen maar last van.

Ooit was sparen zinvol, voor spaarders zelf en voor de samenleving. Die tijd is voorbij. Dat heeft alles te maken met een onderbelichte kant van sparen: spaargeld is weliswaar een bezit, maar daar staat altijd een schuld van een ander tegenover. Iemand moet de rente betalen.

Als spaarder heb je meestal weinig te maken met de schuldmaker. De bank stort gewoon de rente op je rekening. Maar die schulden zijn er wel degelijk. Is dat erg? Niet als we die gebruiken om te investeren in productieve middelen als machines, auto's, nieuwe woningen en infrastructuur. Zo ging het eeuwenlang, maar dit werkt niet meer.

Het kapitalisme heeft nooit eerder hoeven functioneren met een vergrijzing zoals we die nu kennen. Bij een steeds trager groeiende of zelfs krimpende bevolking zijn er minder wegen nodig, minder auto's, minder winkels, minder openbaar vervoer, minder machines, minder woningen - ja, minder van alles eigenlijk. Tegelijkertijd gaan we juist meer sparen, want iedereen ziet die vergrijzing aankomen. Is er straks wel AOW voor iedereen? Hoe gaan we de zorg betalen? Voor de zekerheid leggen we nog wat extra geld opzij.

Als we meer sparen dan er geïnvesteerd wordt in zinvolle productiemiddelen, leidt dat wel tot meer schulden maar niet tot meer economische groei. Dat is onhoudbaar. Spaargeld lijkt dan misschien voor individuen nog steeds een goede manier om de toekomst veilig te stellen, het gaat mis als we het allemaal willen doen. Sparen wordt dan immoreel, want iedereen die spaart werkt mee aan economische krimp, dwingt anderen eigenlijk in de schulden.

Dwingen? Niemand hoeft toch schulden te maken als iemand anders gaat sparen? Was het maar zo. Als burgers meer gaan sparen, schieten bedrijven in de verliezen en komt er bij de overheid minder belasting binnen. Het resultaat: meer schuld voor de staat en het bedrijfsleven. Als de overheid en het bedrijfsleven vervolgens ook gaan (be)sparen, stijgt de werkloosheid en verliezen huishoudens inkomsten. Het resultaat: meer huishoudens in de schulden. En als we allemaal desondanks toch nog weten te sparen, dan ontstaat er een handelsoverschot en drukken we het buitenland in de schulden. We bouwen dan claims op in het buitenland, hoewel ook dat weinig zin heeft. Die landen vergrijzen eveneens en willen zelf sparen. Daarom nemen de schulden in landen als China en Brazilië sterk toe.

Schulden maken is dan ook vaak veel minder vrijwillig dan velen denken. Soms dwingt het marktmechanisme mensen in de schulden, soms zijn het instituties die daartoe aanzetten. Denk aan het sociaal leenstelsel of de startersleningen voor het eigen huis.

We kunnen de schulden niet oneindig opvoeren. Dat betekent dat er een natuurlijk maximum zit aan wat we zinvol in de vorm van financiële waardepapieren kunnen sparen. Kom je daarboven, zoals nu in een groot deel van de wereld, dan valt de economische groei terug en gaat de rente richting nul. Sparen heeft dan geen zin meer.

Dat is de situatie waarin we nu zitten. Er zijn steeds meer mensen die willen of moeten sparen, terwijl er steeds minder zijn om de rendementen te maken en voor al die spaarders de rente te betalen. Het resultaat is een almaar dalende rente. Daardoor moeten we weer meer sparen om voor de oude dag te zorgen. Sparen is contraproductief geworden. Elke euro die we sparen is een claim op volgende - nog kleinere - generaties.

Gelukkig hoeven we niet te sparen. Er zijn ook andere oplossingen. De overheid is daar al een beetje mee begonnen. Die regelt dat we langer moeten doorwerken, later AOW krijgen en minder belastingvrij mogen pensioensparen en zet vermogende ouderen aan tot ontsparen door meer eigen bijdragen te verlangen in de zorg. En: u kunt ook zelf iets doen.


Geboortepolitiek

Eigenlijk zijn we als mensheid nog weinig opgeschoten. Duizenden jaren lang waren we voor een goede oude dag afhankelijk van onze kinderen en nu zijn we dat, ondanks AOW en pensioenpotten, feitelijk nog steeds. Want wie gaat straks de rente op onze obligaties betalen, wie gaat bedrijven omzet en winst laten maken, wie gaat er in de toekomst belasting betalen, wie koopt in de toekomst onze aandelen?

Een samenleving die een onbezorgde oude dag wil, kan er het best voor zorgen dat ze genoeg kinderen krijgt. Om het bevolkingsaantal stabiel te houden moeten vrouwen gemiddeld 2,1 kinderen krijgen. In Nederland zitten we op 1,7. In Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Scandinavië tussen de 1,9 en 2, in de rest van Europa rond de 1,4. Door de crisis dalen de geboortecijfers ook nog eens. Het is dan ook een raadsel waarom er bijna nergens in Europa, met uitzondering van Scandinavië en Frankrijk, aan actieve geboortepolitiek wordt gedaan. Politici hebben misschien schroom om zich te bemoeien met wat er in onze slaapkamers gebeurt, maar ze zouden dat - zonder zich met de details te bemoeien - wel moeten doen.

Kinderen krijgen is op zichzelf een individuele keuze, maar het collectieve belang is groot. Een samenleving die niet vergrijst, is in elk geval wat groei en verdelingsvraagstukken betreft vele malen leuker. En kinderen zijn de beste zekerheid voor een goed pensioen en goede zorg op leeftijd. Krijg je die kinderen met zijn allen niet, dan moet je als samenleving kiezen tussen verarmen of immigratie. Dus waar is de gratis kinderopvang? Waar de kinderbijslagbonus bij het derde kind? Waar de faciliteiten om al tijdens je studie, jonger dus, kinderen te krijgen? Een langer zwangerschapsverlof? Het langere verlof voor vaders? In Denemarken is dat alles heel normaal. Een samenleving die van kinderen een financieel risico maakt, die van kinderen krijgen een carrièrerisico maakt, is een samenleving die langzaam sterft.

Maar laat het niet allemaal over aan de overheid, neem ook zelf verantwoordelijkheid. En snel een beetje. Nu heeft het nog zin. De vergrijzing gaat naar verwachting nog wel tot 2060 door. Kinderen die we nu krijgen, helpen vanaf 2035 en verder mee aan de betaalbaarheid van de oude dag. Investeren in onze kinderen is de meest superieure vorm van sparen.


Aflossen

Een andere uitstekende vorm van sparen in natura,misschien iets saaier, is je eigen huis. Althans, als dat hypotheekvrij is. Aflossen dus. De afgelopen decennia gokten nogal wat mensen op een waardestijging van hun huis. Van de winst konden ze fijn met pensioen. Denk ook aan de woonlasten, die al gauw 20 tot 25 procent bedragen van het inkomen. Lagere woonlasten kunnen nooit worden gekort en zijn altijd geïndexeerd. Een betere pensioenvoorziening dan gratis wonen is er niet.

Hier kan de overheid een handje helpen, door toe te staan dat je lijfrentes, pensioenpremies of je pensioenkapitaal deels gebruikt om je hypotheek af te lossen. Alle Nederlanders krijgen dan de optie om gedurende - bijvoorbeeld - maximaal vijf jaar hun pensioenpremie te gebruiken om hun hypotheek deels af te lossen. Na vijf jaar is de hypotheek dan circa 50 duizend euro lager. Bij een gemiddelde hypotheek van rond de 225 duizend euro is dat echt een deuk in een pakje boter.

Wat zijn de effecten? Het aanvullend pensioen zal ongeveer 10 procent lager uitvallen; inclusief AOW zal het pensioen bijna 5 procent lager uitvallen. Daar staan voor bijna 300 euro per maand lagere woonlasten tegenover - voor de rest van je leven. De woning staat niet langer onder water en het bespaarde geld kun je gebruiken voor consumptie, voor de studie van de kinderen of andere nuttige dingen.


Vakantie

Het probleem is dat we pensioen te veel zien als een bedrag, als een streefinkomen dat we willen hebben als we niet meer werken. Want met dat geld gaan we leuke dingen doen, op vakantie, reizen. Alleen: daarvoor hoef je niet te sparen, dat kun je ook in natura regelen.

Koop bijvoorbeeld een nieuwe auto als je met pensioen gaat. Die gaat de rest van je leven mee en er zijn dan nauwelijks nog onderhoudskosten. Om op de pensioenleeftijd een maandelijkse bruto-uitkering te krijgen van 220 euro per maand, is bij de huidige rentes een pensioenkapitaal van circa 40 duizend euro nodig. Dan kun je beter een nieuwe auto kopen, dan hou je nog geld over. Aan die auto kun je bovendien zelf verdienen: via websites als Snappcar kun je je auto af en toe verhuren en zo extra inkomen realiseren. En vakantie, dat kan natuurlijk ook in je eigen vakantiewoning of stacaravan. Ook die kun je af en toe verhuren.

Al doet het misschien even pijn, een gat slaan in je spaarvarken, uiteindelijk levert het vaak meer op. Zonnepanelen of een zonneboiler renderen beter dan je spaarrekening, pensioenfonds of lijfrente. Panelen waaruit elk jaar netto 1.200 euro aan stroom komt, kosten circa 8.000 euro. Stop je 8.000 euro in een pensioen, dan levert dit jaarlijks circa 500 euro bruto op. Ook een zonneboiler doet het beter dan de financiële markten. Een investering van 3.000 euro levert een paar honderd euro per jaar op.


Moestuin

En ja, dat geldt ook voor de moestuin. Staatssecretaris Klijnsma kreeg volop kritiek toen ze het als alternatief noemde voor een pensioen. Maar in de kern heeft ze gelijk: we moeten niet alleen denken in geld, maar inventiever zorgen dat we een goede oude dag hebben. Mijn buurvrouw kocht vlak voor haar pensioen een aandeel in een lokale sportschool. Niet voor iedereen weggelegd, maar ze leeft er goed van. Een studentenwoning voor uw kinderen kan ook een goede pensioenaanvulling zijn. Stop niet al uw eitjes in het pensioenfonds of de lijfrente van de verzekeraar. En zorg dat de politiek, uw werkgever en de vakbond die boodschap ook krijgen.

Als u inderdaad een hypotheekvrij huis hebt, met zonnepanelen, een zonneboiler, een nieuwe auto voor de deur, een grote moestuin, een verhuurbare vakantiewoning, hoeveel pensioen is er dan nog nodig? Met alleen AOW kom je dan al een heel eind. Uw eigen investeringen in het pensioen in natura leveren banen en inkomens op. En het belangrijkste: uw pensioen legt veel minder een claim en een last op de volgende generaties.

Bron: De Morgen, 29/11/2014
Link: http://www.demorgen.be/dmselect/spa...komst-a2136322/

Eigen mening: Ik vind het jammer dat de rendabiliteit van het sparen de laatste jaren zo hard achteruitgegaan is. Eigenlijk zijn ook veel andere vormen van investeren hard achteruitgegaan qua rendabiliteit. Je kan nu bijna even goed al je geld onder een matras steken, dan kan je er tenminste direct aan.
Als je nu nog wil dat je geld iets opbrengt moet je risicovollere investeringen beginnen te doen of investeren in onroerende goederen. Niet iedereen heeft hier de middelen voor en hebben dus geen andere keuze dan te sparen. Ik vind het heel jammer dat het zo snel tot deze situatie gekomen is.
Deze situatie is ook negatief voor de regeringen van ons land. Sparen brengt niets meer op, dit wil zeggen dat de belastingen op deze inkomsten ook zo goed als wegvalt. Hierdoor moeten ze ook opnieuw een andere vorm van inkomsten zoeken. Dit kunnen ze misschien het beste doen door andere soorten investeringen aan te moedigen en zo inkomsten binnen te halen.