Ecologische vervreemding

Info: De auteur is doctor-assistent in de bio-antropologie aan de Universiteit Gent.

De mens ziet zichzelf wel eens als het absolute succesnummer van de evolutie. Sommige biologen betogen zelfs dat we de evolutie gestopt hebben, dat de natuurlijke selectie niet meer werkt omdat door de toegenomen zorg zowat iedereen een begenadigde leeftijd haalt.

Het grote probleem met deze zienswijze is het gebrek aan ecologisch perspectief. We koesteren de illusie dat we een totale onafhankelijkheid hebben verworven ten opzichte van de natuur. Maar in elk geval op de twee extremen van zijn ecosysteem heeft de mens nooit vat gekregen: de wereld van de micro-organismen en de grote natuurfenomenen. Twee essentiële en letterlijk onvatbare pijlers van onze ecologie die de richting van onze langetermijnevolutie wel degelijk bepalen. Preventie en damage control is alles wat we hier kunnen inzetten.

Daarenboven beïnvloeden we deze extremen in ons eigen nadeel. Met de vooruitgang in de geneeskunde hebben we infectieziekten bestreden, maar meteen ook de ideale biotoop gecreëerd voor de verspreiding ervan. Een exponentieel stijgende bevolking, waarvan een groot deel de wereld afreist en/of in heel hoge densiteit samenleeft, is de gedroomde habitat voor de doorsnee bacterie, schimmel, prion, parasiet of virus. De strijd tegen het aidsvirus is een eindeloze wedloop die we voorlopig niet blijken te kunnen winnen: de ziekte blijft ongeneeslijk, en de effecten van deze slow killer laten zich voelen op wereldschaal.

Wat het klimaat betreft is de houding van de westerse mens belachelijk en zorgwekkend tegelijk. Door onze zelfgenoegzaamheid en de daaruit voortvloeiende vervreemding van de natuur zijn we elk besef over de werking van de natuur verloren. Wanneer de zomers ons niet warm genoeg lijken, of wanneer het niet sneeuwt tijdens de winter, kan Frank Deboosere komen uitleggen of ons klimaat niet drastisch aan het veranderen is. Terwijl we ons blind staren op die vermeende kortetermijnveranderingen verliezen we de veranderingen op lange termijn uit het oog, want alleen op die schaal doen zich de echte significante verschuivingen voor.

Het wetenschappelijke vakblad Science haalde terzake twee opvallende elementen aan. Uit het nummer van 17 september blijkt dat het bekijken van de rampenfilm The Day After Tomorrow het publiek bezorgd maakte over klimaatveranderingen, maar de film creëerde wel een weinig realistische beeldvorming over het klimaat. De dramatiek maakt mensen gevoeliger voor slecht nieuws, ten koste van de eigenlijke kennis over het klimaat.

Als men ons nu al begint te waarschuwen voor rukwinden tot 40 kilometer per uur, zoals deze zomer op een weerbericht te horen was, dan moeten we meteen rampenplannen afkondigen als we 100 km/u verwachten. Veertig, dat is de snelheid van de betere wielertoerist, wind in de rug. Dramatiek ja, maar kennis?

Dezelfde vervreemding zorgt ervoor dat we zo weing om ons milieu geven. Tegen 2050 zal onze planeet waarschijnlijk 9 miljard mensen tellen. Willen we een ecologisch verantwoorde levensstandaard voor die massa, dan zullen wij in het verwende Westen toch enkele opofferingen moeten doen.

Maar dat is niet alles, en hier past het tweede voorbeeld, uit Science van 1 oktober. Een overzicht van de analyse van het massale uitsterven van soorten in ons evolutionair verleden legt de oorzaak daarvan bij de combinatie van klimaatveranderingen én de impact van de soort mens. Terwijl we dus met onze huidige bevolkingsgroei tenminste de micro-organismen nog een plezier doen, verknoeien we ons klimaat niet alleen ten nadele van onze eigen soort, maar vooral ten koste van talloze andere soorten. Dat is nog het ergste.

Kris Thienpont, in Knack 13-10-2004

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB