Splitsing is geen optie. Voorlopig toch


Dreigt Oekraïne in tweeën te splitsen? Het is een van de meest gestelde vragen van de voorbije dagen. Voorlopig niet. Poetin, Merkel en Susan Rice laten weten dat niemand daarbij gebaat is.


Het was een klein berichtje op de website van de Oekraïense krant Pravda gisteren: in Charkov waren twee wagens met aanhangers van Janoekovitsj ingereden op een betoging van een 150-tal mensen die hun steun betuigden aan de demonstranten op Maidan.

Het bericht geeft aan hoe complex de situatie in Oekraïne is. In Charkov, in het noordoosten van het land, ligt de machtsbasis van Janoekovitsj. Het idee leeft dat de stad hondstrouw blijft aan de afgezette president en 100 procent pro-Russisch is. Niet toevallig vluchtte Janoekovitsj er vrijdagavond naartoe om er deel te nemen aan een bijeenkomst van gouverneurs en parlementsleden die hem trouw blijven. Er werd opgeroepen tot de vorming van burgermilities die een tegenwicht moesten bieden aan Maidan.

Meteen leek het scenario dat sinds de opstand geregeld opduikt, een stuk realistischer te worden: Oekraïne zal in twee stukken uit elkaar spatten. Het noordwesten, inclusief Kiev, zal aansluiting zoeken bij Europa, terwijl het zuiden en het oosten voor Rusland kiezen.


Onder de vleugels van Moskou

De vraag blijft: hoe realistisch is dat scenario? Om te beginnen geeft het Pravda-bericht aan dat de tweedeling ‘pro-Rusland versus pro-Europa’ niet absoluut is. Ook in het oosten zit lang niet iedereen te wachten om volledig onder de vleugels van Moskou te komen. Opvallend: toen Janoekovitsj later met een vliegtuig vanuit Donetsk – die andere belangrijke stad in het oosten – wilde vertrekken, kreeg hij daar geen toestemming voor.

Maar omgekeerd wonen in het westen van het land ook heel wat Oekraïeners die de Russische cultuur verkiezen.

Ook uit de bijeenkomst van de gouverneurs in Charkov kwam de mededeling dat ze geen splitsing van het land willen. Maar ze beklemtoonden ook dat ze de controle over hun gebieden behouden, los van het gezag van Kiev.


Andere geschiedenis

Zeker is dat het huidige Oekraïne een jonge, tamelijk artificiële staat is. In het westen spreekt meer dan 90 procent van de bevolking Oekraïens, een taal die weliswaar sterk verwant is aan het Russisch, maar die ook bij het Pools aanleunt. In het oosten spreken veel mensen Russisch, in sommige streken spreekt slechts een kleine minderheid Oekraïens.

De taalverschillen zijn een gevolg van de uiteenlopende geschiedenis van de twee regio’s. Het gebied ten oosten van de rivier Dnjepr hoorde vanaf 1686 bij Rusland, terwijl het westen bij Polen hoorde en in 1795 onderdeel werd van het Habsburgse rijk.

In 1922 werd het oosten onderdeel van de Sovjet-Unie, terwijl een deel van het westen – het gebied rond de stad Lviv – na de Eerste Wereldoorlog weer bij Polen kwam, maar in 1939 viel het Rode Leger Oost-Polen binnen en werd het gebied geannexeerd door de Sovjet-Unie en ging ook dat deel van Oekraïne bij de Sovjet-Unie horen.


Bakermat

Een splitsing van het land zou betekenen dat de hoofdstad Kiev naar Europa trekt, en dat is een brug te ver voor Moskou. De Russische president Vladimir Poetin zal dat nooit aanvaarden. Kiev wordt als de bakermat van de Russische cultuur gezien.

Poetin belde gisteren met de Duitse bondskanselier Angela Merkel over de crisis. Na dat gesprek kwam de boodschap dat geen van beiden wil dat het land uit elkaar valt. Even later klonk eenzelfde geluid bij de Amerikaanse veiligheidsadviseur Susan Rice. ‘Een splitsing is niet in het belang van Oekraïne, Rusland, de VS of Europa’, zei ze aan NBC.

‘Voor Oekraïne zelf zou de splitsing nochtans niet slecht zijn’, schrijft Alexander Motyl, een Oekraïens-Amerikaanse politicoloog aan de Rutgers University. Hij bedoelt: het pro-Europa deel van Oekraïne zal er beter van worden, want de oostelijke regio’s vormen het zwarte gat van het land.


Derde wereld

‘Oekraïne zonder het zuidoosten zou een sterker en rijker land worden’, zegt Motyl. Maar de streek rond het Donbas-bekken is toch rijk aan steenkool? ‘Dat klopt, maar die industrie is niet rendabel en zou beter gesloten worden. Uit alle statistieken blijkt dat de subsidiestroom vanuit Kiev naar het oosten stroomt, en niet omgekeerd. In het zuidoosten is het geboortecijfer erg laag, mensen sterven er jonger, de criminaliteit en de corruptie zijn er erger. Kortom, zonder het zuidoosten wordt Oekraïne een rijker en democratischer land.’

Dat weten de gouverneurs uit het oosten natuurlijk ook. Daarom is voor hen een afsplitsing helemaal geen aanlokkelijk vooruitzicht. Ze zouden baas worden van een derdewereldregio.

Het enige stukje Oekraïne dat wellicht meteen bij Rusland wil aansluiten, is de Krim, het gebied aan de Zwarte Zee waar een meerderheid van de bevolking uit Russen bestaat en waar de Russische Zwarte Zeevloot ligt.

Aan het statuut van de Zwarte Zeevloot mag het nieuwe bestuur in Kiev zeker niet raken. Want anders wordt Moskou echt boos en dreigt een echte escalatie.


DS, 24-02-2014 (Dominique Minten)

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB