Aanleg


Het is nog maar recent dat ik besef dat ook ik het VSO heb meegemaakt – die helse nieuwlichterij die hele generaties op hun achttiende dommer uit het onderwijs heeft gejaagd dan ze er op hun twaalfde goedgemutst instapten. Niets van gemerkt, overigens; niet van dat helse, en ook niet van dat nieuwlichtende.


Maar nu je het zegt: ook toen was het idee dat de eerste graad ‘observatiejaren' waren, waarin leerlingen konden ‘proeven' van alle vakken en richtingen, inclusief technische. Van dat laatste herinner ik me alleen dat die lesuren de absurde benamingen ‘technische activiteiten vrouwelijk' en ‘technische activiteiten mannelijk' droegen, en inhielden dat je in de eerste leerde macrameeën en pudding maken, en in de tweede lassen en solderen. Wat ik daar vooral heb ontdekt, is dat mannen die kunnen lassen en solderen – de leraar – mannen die dat níet kunnen – de leerlingen, in het bijzonder ikzelf – met een intense minachting behandelden. Wat een stelletje onbeholpen homo's waren we toch, ziekelijke studaxen die nog geen soldeerbout van een krultang konden onderscheiden!

Die bittere rivaliteit tussen hoofd en handen: dat is dus wat de op stapel staande onderwijshervorming, andermaal, wil oplossen. Al heb ik het gevoel – ik vergis me vast, er is al zo vaak over nagedacht – dat de remedie niet is aangepast aan het probleem. Waar gaat het in essentie om? Om het ontwikkelen van de natuurlijke aanleg van het kind, en het uitschakelen van sociale determinatie. Kort door de bocht: er zitten nu kinderen in het technisch en beroepsonderwijs, alleen maar omdat ze tot de lagere sociale klasse behoren – en omgekeerd zitten er kinderen in het aso, alleen maar omdat ze tot de middenklasse behoren. Het bso en tso moeten dus af van hun sociale stigma, als het even kan moet ook de lagere sociale klasse af van haar sociale stigma, waarna ouders en kinderen een richting zullen kiezen louter op basis van de talenten en interesses van het kind. En om dat te bereiken, worden alle onderscheiden even uitgevlakt: alle kinderen krijgen samen alle vakken, waardoor ze zelf beter zullen kunnen inschatten waar hun toekomst ligt.

Mja. Ik voel ook wel wat voor het tegenargument. Akkoord dat je wil tegengaan dat er een groep leerlingen in het tso of bso terechtkomt die daar te slim voor is – maar dat betekent ook dat er een groep in het aso zal zitten die daar te dom voor is, pardon my French. Uiteindelijk rust deze hervorming, toch wat we er al van weten, ook op de onuitgesproken veronderstelling dat het beter zou zijn indien meer kinderen aso volgden – omdat ze zo sociaal hogerop geraken. Wat de hiërarchie tussen de onderwijstypes bevestigt, niet uitvlakt.

Wat ik dan niet begrijp: die leerlingen hebben toch al zes jaar lager onderwijs achter de rug? Daar zit sowieso iedereen bij elkaar, ongeacht sociale klasse, thuissituatie, intellectuele capaciteiten, talenten of beperkingen. Is het niet mogelijk de leerlingen daar al beter op te laten volgen – door, bijvoorbeeld, CLB-medewerkers die speciaal getraind zijn (eenzame quarantaine, waterboarding,...) om door hun eigen klassefilter heen te kijken, en even snel een wiskundig genie kunnen ontdekken in een dochter van generatie-armen als een loodgieter in de zoon van een prof? Betekent het niet het failliet van die hele begeleidingsindustrie – leerkrachten, psychologen, GOK-juffen – als kinderen van hun twaalfde tot hun vijftiende nog zélf moeten ontdekken of ze eerder het theoretische, dan wel het handige type zijn? En waarom denken we eigenlijk dat tegen dan de verpletterende werking van sociale status en maatschappelijke verwachtingen minder sterk zal zijn? Zijn pubers niet net gewéldig conformistisch?

Enfin, zoals gezegd, begrijp ik er vast niets van. Ik heb uiteindelijk ook maar VSO gelopen. Het enige wat ik me daar overigens nog van herinner, is dat ook toen talenten niet werden benut. Mijn aanleg en interesses lagen overduidelijk bij moderne talen, of misschien menswetenschappen. Alle leerkrachten wisten dat. Mijn ouders wisten dat. Ikzelf ook. Toch heb ik Latijn-Wetenschappen gevolgd. Doodongelukkig, en zwaar gedelibereerd ben ik er vertrokken. Alleen om nu pas te begrijpen dat ik het toen blijkbaar belangrijker vond in een klas te zitten met mijn vrienden, dan in een waar ik iets zinvols leerde.


DS, 23-06-2012

__________________
"Never argue with an idiot, they'll just bring you
down to their level and beat you with experience." (c)TB